6 -mavzu. Qurilish mexanikasi faniga kirish reja

---

42 
6
-MAVZU. QURILISH MEXANIKASI FANIGA KIRISH 
 
Reja: 
 
1. Qurilish mexanikasi fanining mohiyati, maqsadi va uning vazifalari. 
2. Qurilish mexanikasi fanining masalalari. 
3. Qurilish mexanikasi fanining qisqacha rivojlanish tarixi.
 
 
Tayanch iboralar: inshootlar mustahkamligi, inshootlar bikrligi, inshootlar 
ustuvorligi, inshootlar statikasi, inshootlar dinamikasi, tashqi yuklar, ichki zo‘riqish 
kuchlari, fanning asosiy vazifalari, qurilish mexanikasi fanining masalalari, qurilish 
mexanikasi fanining qisqacha rivojlanish tarixi. 
 
1.Qurilish mexanikasi fanining mohiyati, maqsadi va uning vazifalari. 
 
Qurilish mexanikasi muhandislik fanlarining asosi bo‘lib, u quruvchi 
muhandislarga inshoot va uning elementlarini tejamli, mustahkam, chidamli va 
muqobil shakllarini topib loyihalash va chizishni o‘rgatadigan fandir.
Demak, 
qurilish 
mexanikasi 
inshootlar 
va 
konstruksiyalarning 
mustahkamligi, bikrligi va ustuvorligini hisoblash usullari to‘g‘risidagi fandir.
Yangi loyihalanayotgan inshootlarni mustahkamlikka hisoblashdan maqsad, 
ularni tashqi kuchlarga chidamli bo‘lishini ta’minlashdan iboratdir.
Inshootlarning tashqi yuklar ta’siridan hosil bo‘ladigan katta ko‘chishlarining 
oldini olish va har xil tebranishlar ta’siriga chidamliligini oshirish hamda ulardan 
mo‘‘tadil foydalanishini ta’minlash maqsadida bikrlikka hisoblanadi.
Ustuvorlikka 
hisoblash 
deganda, 
inshootlarni 
tashqi 
yuklar 
ta’sirida 
deformatsiyalangandan keyingi muvozanat holatini saqlash tushuniladi.
Inshootlarni tashqi yuklarga hisoblashda qurilish mexanikasi fani matematika, 
fizika, nazariy mexanika, materiallar qarshiligi va elastiklik nazariyasi fanlariga 
tayangan holda ish qo‘radi. Qurilish mexanikasini puxta o‘zlashtirishni o‘z oldiga 
maqsad qilib qo‘ygan talaba yuqoridagi fanlarni chuqur o‘zlashtirishi lozim. 
Qurilish mexanikasi fani inshootga ta’sir etuvchi yuklarning xarakteriga qarab 
ikkiga bo‘linadi:  inshootlar statikasi va inshootlar dinamikasi.
Inshootlar statikasida inshootga ta’sir qiluvchi kuchlar asta-sekinlik bilan, ya’ni 
statik qo‘yilgan deb qaraladi. Inshootlar dinamikasida esa tashqi yuklarni dinamik kuch 
deb qarab (qiymati va yo‘nalishi o‘zgarib turuvchi kuch), vaqtga bog‘lab o‘rganiladi.
Inshootlar va ularning konstruksiyalarini hisoblashda har qanday muhandis ikkita 
omilni: inshootga ta’sir qiluvchi tashqi kuchlarni va uning ta’siridan inshoot va uning 
elementlarida hosil bo‘ladigan ichki zo‘riqishlarni aniqlashni bilishi muhim rol 
o‘ynaydi. 
Inshootga tashqaridan ta’sir qiluvchi kuchlar (tashqi yuklar)ga quyidagilar kiradi: