3. Ta’rif, tushunturish va prognozlash - ilmiy bilimlarning asosiy funksiyalari (vazifalari).
4. Ijtimoiy fanlarda prognozlashning o'ziga xos xususiyatlari.
Empirik bilim va uning o‘ziga xosligi
|
Kuzatish
|
Eksperiment
|
Taqqoslash
|
bizning muayyan narsalar haqidagi bilimlarimiz va (yoki) e’tiqodlarimizning ishonchlilik darajasini o‘rganadi.
|
Kuzatish – bilish ob’ektining muhim xossalari va munosabatlarini aniqlash maqsadida ataylab amalga oshiriladigan izchil idrok etishdir
|
uning yordamida ob’ekt yo sun’iy tarzda yaratiladi, yo tadqiqot maqsadlariga mos keladigan ma’lum shart-sharoitlarda o‘rganiladi.
|
Taqqoslash (qiyoslash) - ilmiy bilishning keng tarqalgan metodi bo`lib, u “hamma narsa qiyoslanganda bilinadi“ degan tamoyilga asoslanadi.
|
; u kuzatish, kuzatilayotgan narsa yoki hodisani tavsiflash, bayonnomalar yuritish, hujjatlardan foydalanishni nazarda tutadi, masalan, tarixchi arxivlar va boshqa manbalar bilan ishlaydi
|
Kuzatish maqsadini belgilash, uning usullarini aniqlash, o‘rganilayotgan ob’ekt xulq-atvorini nazorat qilishning rejasini tuzish, asboblardan foydalanish kabilar kuzatishning muhim xususiyatlaridir.
|
Eksperimentning asosiy metodi – o‘rganilayotgan ob’ekt mavjud bo‘lgan odatdagi shart-sharoitlarni o‘zgartirish.
|
Taqqoslash natijasida bir necha ob`ektga taalluqli bo`lgan umumiy jixatlar aniqlanadi. Bu esa, ma`lumki, qonuniyat va qonunlarni bilish yo`lidagi birinchi qadamdir.
|
Empirik bilimlar nazariy bilim negizini tashkil etuvchi ilmiy dalillar majmuidir.
|
Kuzatishlarning natijalari bizga borliq haqida ilmiy dalillar ko‘rinishida dastlabki axborot beradi.
|
Eksperiment o‘rganilayotgan hodisani sun’iy tarzda gavdalantirish va nazariy yoki empirik bilim natijalarini amalda sinash imkonini beradi.
|
Taqqoslash sermaxsul bo`lishi uchun quyidagi ikki talab bajarilishi kerak:
1.O`rtasida ma`lum ob`ektiv umumiylik mavjud bo`lishi mumkun bo`lgan ob`ektlargina taqqoslanishi zarur;
|
Empirik bilim mavjud narsaning bevosita emas, balki bilvosita in’ikosi bo‘lishi mumkin.
Empirik bilim ikki kuzatish va eksperiment metodlari yordamida shakllanadi.
|
Kuzatish – bu faoliyatning muayyan ob’ektlarga qaratilgan, maqsadlar va vazifalarni ta’riflashni nazarda tutadigan faol shakli.
|
Eksperiment doim, ayniqsa hozirgi zamon fanida ba’zan juda murakkab texnika vositalari, ya’ni asboblardan foydalanish bilan bog‘liq.
|
2.Ob`ektlarni taqqoslash eng axamiyatli (bilish, o`rganish nuqtai nazaridan) xossalari, belgilari va jixatlari bo`yicha amalga oshirilishi shart.
|
