8-mavzu. Byudjetlararo munosabatlar hamda qarzlar hisobi

8-MAVZU. BYUDJETLARARO MUNOSABATLAR HAMDA QARZLAR HISOBI.
O‘UM, Byudjet kodeksi va boshqa kerakli ma’lumotni o‘rganib qo‘yidagi topshiriqlar bajarish kerak.
SAVOLLAR

1. Budjet ssudalari nima maqsadda beriladi?

2. Budjet ssudalari hisobini xujjatlashtirish tartibini aytib bering?
3. Budjet ssudalarini qoplash yo‘llarini tushuntirib bering?
4.Budjet ssudalari bo‘yicha operatsiyalarini buxgalteriya yozuvlarida aks ettirish tartibini ko‘rsatib bering?
5. Budjetlar o‘rtasida o‘zaro hisoblashuvlar hisobi xaqida nimalarni bilasiz?
6. Budjetlar o‘rtasida o‘zaro hisoblashuvlar hisobini xujjatlashtirish tartibini aytib bering?
7.Budjetlar o‘rtasida o‘zaro hisoblashuvlar hisobini aks ettiruvchi buxgalteriya schyotlarini hususiyatlarini sharhlab bering?
8.Budjetlar o‘rtasida o‘zaro hisoblashuvlar hisobini buxgalteriya yozuvlarida aks ettirish tartibini tushuntirib bering?

1-Topshiriq

Byudjet ssudasini ajratilishi tartibini klaster (jadval, chizma) ko`rinishda aks ettiring.

Javoblar

1. Budjet ssudalari nima maqsadda beriladi?

Daromadlar tushumi bilan xarajatlaning amalga oshirilishi orasidagi rejalashtirilgan vaqtincha kassa uzilishini qoplashga; daromadlar tushumi bilan xarajatlarni amalga oshirilishi orasidagi haqiqiy vaqtincha kassa uzilishini qoplashga hamda Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjeti va mahalliy byudjetlarning rejalashtirilgan xarajatlarini maqsadli moliyalashtirish sxemalari amalga oshirishga berilishi mumkin.

2. Budjet ssudalari hisobini xujjatlashtirish tartibini aytib bering?

Byudjet ssudalari belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan byudjet ssudasi oluvchi moliya organi bilan byudjet ssudasi beruvchi moliya organi o’rtasida tuzilgan “Byudjet ssudasini berish to’g’risidagi shartnoma” asosida beriladi va qaytariladi. Byudjet ssudasi tegishli byudjetdan to’lov topshiriqnomasini tuzib byudjet ssudasi olayotgan byudjetni ijro etayotgan moliya organining bank muassasidagi “Mahalliy byudjet mablag’lari deposit hisobvarag’i”ga o’tkazib berish yo’li bilan amalga oshiriladi.

3. Budjet ssudalarini qoplash yo‘llarini tushuntirib bering?
Byudjet ssudasini qaytarish “Byudjet ssudasini berish to’g’risidagi shartnoma”da ko’rsatilgan muddatlarda amalga oshiriladi. Byudjet ssudasini qaytarish: mablag’larni byudjet ssudasi olgan mahalliy byudjetga kelib tushadigan mablag’lar hisobidan to’lov topshiriqnomasini tuzib o’tkazib berish; yuqori byudjetlardan mahalliy byudjetlarga o’tkazilishi lozim bo’lgan rejalashtirilgan dotatsiyalar yoki subvensiyalar hisobiga o’zaro qoplash; yuqori byudjet bilan quyi byudjetlar o’rtasida o’zaro hisob-kitoblar bo’yicha ularning qarzlari hisobiga o’zaro qoplash hamda mablag’larni byudjet ssudasi olgan quyi mahalliy byudjetni ijro etayotgan moliya organining bank muassasidagi “Mahalliy byudjet mablag’lari deposit hisobvaragi” yuqori moliya orgaani tomonidan inkasso topshiriqnomasi berish yo’li bilan ham amalga oshiriladi.

4. Budjet ssudalari bo‘yicha operatsiyalarini buxgalteriya yozuvlarida aks ettirish tartibini ko‘rsatib bering?

O’zbekiston Respublikasi respublika byudjetidan olingan ssudalar hisobi bo’yicha quyidagicha amalga oshiriladi:

051- “Respublika byudjetidan olingan byudjet ssudalari” subschyoti O’zbekiston Respublikasi respublika byudjetidan Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjeti va mahalliy byudjetlar tomonidan olingan byudjet ssudalari hisobiga olish uchun tayinlangan.

Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjet va mahalliy byudjetlar tomonidan O’zbekiston Respublikasi respublika byudjetidan olingan byudjet ssudalari so’mmasiga Qoraqalpog’iston Respublikasi Moliya vazirligida va mahalliy moliya organlarida quyidagi buxgalteriya provodkalari tuziladi:

Debet 011 – “Mahalliy byudjet mablag’lari depozit hisob varag’i” subschyoti,

Kredit 051 – “ Respublika byudjetidan olingan byudjet ssudalari” subschyoti.

O’zbekiston Respublikasi respublika byudjetidan Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjeti va mahalliy byudjetlar tomonidan olingan byudjet ssudalari so’mmasi O’zbekiston Respublikasining respublika byudjetiga qaytarib berilganda bu qaytarib berilgan so’mmaga Qoraqalpog’iston Respublikasi Moliya vazirligida v amahalliy organlarida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:

Debet 051 - “ Respublika byudjetidan olingan byudjet ssudalari” subschyoti,

Kredit 011 – “Mahalliy byudjet mablag’lari depozit hisob varag’i” subschyoti.

Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjeti va mahalliy byudjetlarga berilgan va ulardan olingan byudjet ssudalari hisobi bo’yicha quyidagicha amalga oshiriladi:

052 – “Mahalliy byudjetlarga berilgan va ulardan olingan byudjet ssudalari “ subschyoti Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjeti va mahalliy byudjetlar doirasida o’rnatilgan tartibda yuqori mahalliy byudjetdan quyi mahalliy byudjetlarga berilgan byudjet ssudalari hamda quyi mahalliy byudjetlar tomonidan olingan byudjet ssudalari bilan bog’liq bo’lgan xo’jalik operatsiyalarining hisobini olib boorish uchun tayinlangan.

Yuqorimahalliy byudjet tomonidan o’zining quyi mahalliy byudjatlariga byudjet ssudalari berilganda, bu xo’jalik operatsiyasiga yuqori mahalliy byudjet ijrosini amalga oshirayotgan moliya organida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:

Debet 052 – “Qoraqalpog’iston Respublikasi va mahalliy byudjetlarga berilgan va ulardan olingan byudjet ssudalari” subschyoti;

Kredit 011 – “Mahalliy byudjet mablag’lari depozit hisobvarag’i” subschyoti.

Yuqori mahalliy byudjetdan byudjet ssudalarini olgan quyi mahalliy byudjetlar ijrosini amalga oshirayotgan moliya organlarida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi.

Debet 011 – “Mahalliy byudjet mablag’lari depozit hisobvarag’i” subschyoti;

Kredit 052 – “Qoraqalpog’iston Respublikasi va mahalliy byudjetlarga berilgan va ulardan olingan byudjet ssudalari” subschyoti.

Quyi mahalliy byudjetlar tomonidan yuqori mahalliy byudjetga undan olgan byudjet ssudalari so’mmasi qaytarib berilganda, bu xo’jalik operatsiyasiga:

a) Quyi mahalliy byudjetlar ijrosini amalga oshirayotgan moliya organlarida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:

Debet 052 – “Qoraqalpog’iston Respublikasi va mahalliy byudjetlarga berilgan va ulardan olingan byudjet ssudalari” subschyoti;

Kredit 011 – “Mahalliy byudjet mablag’lari depozit hisobvarag’i” subschyoti.

b) Yuqori mahalliy byudjet ijrosini amalga oshirayotgan moliya organida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:

Debet 011 – “Mahalliy byudjet mablag’lari depozit hisobvarag’i” subschyoti;

Kredit 052 – “Qoraqalpog’iston Respublikasi va mahalliy byudjetlarga berilgan va ulardan olingan byudjet ssudalari” subschyoti.

5. Budjetlar o‘rtasida o‘zaro hisoblashuvlar hisobi xaqida nimalarni bilasiz?

Byudjet tizimining asosiy prinsiplaridan biri bo’lgan byudjet daromadlarining xarajatlarga teng bo’lishi ta’minlanishi kerak. Byudjetlarni tuzish va tasdiqlash jarayonida byudjetlar o’rtasida hisob-kitoblar paydo bo’ladi. Shuningdek, tasdiqlangan byudjetlarning bajarilishi jarayonida ham byudjetlar o’rtasida o’zaro hisob-kitoblar paydo bo’lishi mumkin. Demak, byudjetlararo hisob-kitoblar ikki turga bo’linadi. Byudjetlarni tuzish va tasdiqlash mobaynida, moddiy-texnika bazalari bir xil bo’lmaganligi uchun, byudjetlarning ayrimlarida daromadlari rejalashtirilayotgan xarajatlaridan ortiqcha bo’lsa, boshqalarida esa rejalashtirilayotgan xarajatlari so’mmasi rejalashtirilayotgan byudjet daromadlaridan oshib ketishi kuzatiladi.

6. Budjetlar o‘rtasida o‘zaro hisoblashuvlar hisobini xujjatlashtirish tartibini aytib bering?

Byudjet tashkilotlari, korxonalari yoki xo‘jalik birlashmalarini respublika bo‘ysunishdan mahalliy bo‘ysunishga o‘tkazishda respublika Moliya vazirligi tegishli quyi moliya organiga 11-sonli shakldagi ma’lumotnoma-bildirishnomani yuboradi.

Korxonani, tashkilotni respublika, viloyat, shahar miqyosida bir mahalliy bo‘ysunishdan ikkinchi mahalliy bo‘ysunishga o‘tkazishda, yuqori moliya organi o‘zaro hisob-kitoblarga oldingi bo‘ysunish bo‘yicha moliyalashtirish tartibida korxonani, tashkilotni o‘tkazish kunidagi summalarni o‘tkazadi.

Byudjetlar bilan o‘zaro hisoblashuvlar hisobi 11-sonli shakldagi ma’lumotnoma-bildirishnomaga asosan buxgalteriya yozuvlari berilib memorial orderga yozuvlar o‘tkaziladi va boshqa byudjetlar bilan hisob-kitoblar kitobiga tushiriladi.

Moliya organlarida o‘zaro hisoblashuvlar hisobi 06 "Xisob kitoblar", 07 “Berilgan va olingan mablag‘lar” nomli hisobvaraqlarda yuritiladi.

Ya’ni:

061 Respublika byudjeti bilan o‘zaro hisob-kitoblar

062 Mahalliy byudjetlar bilan o‘zaro hisob-kitoblar

071 Respublika byudjetidan berilgan va olingan mablag‘lar

072 Mahalliy byudjetlardan berilgan va olingan mablag‘lar

7.Budjetlar o‘rtasida o‘zaro hisoblashuvlar hisobini aks ettiruvchi buxgalteriya schyotlarini hususiyatlarini sharhlab bering?
"Respublika byudjeti bilan o‘zaro hisob-kitoblar"nomli 061-sonli hisobvaraq respublika byudjeti bilan o‘zaro hisob-kitoblar bo‘yicha operatsiyalarni mahalliy moliya organlarida hisobga olib borish uchun mo‘ljallangan. "Respublika byudjeti bilan o‘zaro hisob-kitoblar"nomli 061-sonli hisobvaraq respublika byudjeti bilan o‘zaro hisob-kitoblar bo‘yicha operatsiyalarni mahalliy moliya organlarida hisobga olib borish uchun mo‘ljallangan.

"Respublika byudjeti bilan o‘zaro hisob-kitoblar"nomli 061-sonli hisobvaraq

Debetida:

A) respublikabyudjetidano‘zarohisob-kitoblarbo‘yichaolinishilozimbo‘lgansummalar;

B) o‘zaro hisob-kitoblar bo‘yicha qarzlarni to‘lash uchun respublika byudjetiga o‘tkazilgan summalar;

V) o‘zaro hisob-kitoblar bo‘yicha qarzlarni to‘lashda hisobga olingan, yuqori byudjetdan olinishi lozim bo‘lgan dotatsiyalar, subvensiyalarning summalari.

Kreditida:

A) o‘zaro hisob-kitoblar bo‘yicha respublika byudjetiga berilishi lozim bo‘lgan summalar;

B) o‘zaro hisob-kitoblar bo‘yicha qarzlarni to‘lash uchun respublika byudjetidan kelib tushgan summalar;

V) o‘zaro hisob-kitoblar bo‘yicha xarajatlarni to‘lashda hisobga olingan va yuqori byudjetga o‘tkazish lozim bo‘lgan ortiqcha daromadlar summalari;

G) o‘zaro hisob-kitoblar bo‘yicha mahalliy byudjetlar hisobiga to‘g‘ri keladigan summalarda hisobga olingan, respublika byudjetidan olingan byudjet ssudalarining summalari;

D) respublika bo‘ysunishidan mahalliy bo‘ysunishga o‘tkazilgunga qadar korxona va tashkilotlarning respublika byudjeti bo‘yicha ochilgan byudjet mablag‘ ajratmalari summalari.

062 - "Mahalliy byudjetlar bilan hisob-kitoblar" nomli hisobvaraqda yuqori va quyi mahalliy byudjetlar o‘rtasidagi o‘zaro hisob-kitoblar bo‘yicha operatsiyalar hisobga olinadi.

Mahalliy byudjetlardan berilgan va olingan mablag‘lar" nomli 072-sonli hisobvaraqda mahalliy byudjetlarga beriladigan va mahalliy byudjetlardan olinadigan mablag‘lar hisobga olinadi.

072-sonli hisobvaraqning debetida o‘zaro hisob-kitoblar bo‘yicha mahalliy byudjetlarga beriladigan summalar aks ettiriladi;

072-sonli hisobvaraqning kreditida o‘zaro hisob-kitoblar bo‘yicha mahalliy byudjetlardan olinishi lozim bo‘lgan summalar aks ettiriladi.

8. Budjetlar o‘rtasida o‘zaro hisoblashuvlar hisobini buxgalteriya yozuvlarida aks ettirish tartibini tushuntirib bering?

O’zbekiston Respublikasining respublika byudjetidan o’zaro hisob-kitoblar bo’yicha Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjeti va mahalliy byudjetlar olishi kerak bo’lgan mablag’lar so’mmasiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:

Debet 061 – “Respublika byudjeti bilan o’zaro hisob-kitoblar” subschyoti;

Kredit 071 – “Respublika byudjetiga berilgan va undan olingan mablag’lar” subschyoti

O’zaro hisob-kitoblar bo’yicha paydo bo’lgan Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjeti va mahalliy byudjetlarning O’zbekiston Respublikasining respublika byudjeti oldidagi qarz so’mmasi ularning bank muassasasidagi “Mahalliy byudjet mablag’lari depozit hisobvarag’i”dan to’langanda quyidagi provodkasi tuziladi:

Debet 061 – “Respublika byudjeti bilan o’zaro hisob-kitoblar” subschyoti;

Kredit 011 – “Mahalliy byudjet mablag’lari depozit hisobvarag’i” subschyoti.

O’zaro hisob-kitoblarga doir tegishli hujjatlar asosida yuqori mahalliy byudjetlar bilan quyi mahalliy byudjetlar o’rtasidagi o’zaro hisob-kitoblarga doir amalga oshirilgan operatsiyalarga Qoraqalpog’iston Respublikasi Moliya vazirligi va mahalliy moliya organlarida:

O’zaro hisob-kitoblar bo’yicha boshqa mahalliy byudjetlardan olishi kerak bo’lgan so’mmalarga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:

Debet 062 –“Mahalliy byudjetlar bilan o’zaro hisob-kitoblar” subschyoti;

Kredit 072 – “Mahalliy byudjetlarga berilgan va ulardan olingan mablag’lar” subschyoti.

O’zaro hisob-kitoblar bo’yicha boshqa mahalliy byudjetlarga qarzlarni to’lash tariqasida o’tkazib berilgan so’mmalarga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:

Debet 062 –“Mahalliy byudjetlar bilan o’zaro hisob-kitoblar” subschyoti;

Kredit 011 – “Mahalliy byudjet mablag’lari depozit hisobvarag’i” subschyoti.

1-Topshiriq

Byudjet ssudasini ajratilishi tartibini klaster (jadval, chizma) ko`rinishda aks ettiring.

Respublika byudjeti

Qorapalpog’iston Respublikasi Mahalliy byudjetlar

byudjeti

Qorapalpog’iston Respublikasi Mahalliy byudjetlar tarkibidagi

tarkibidagi tuman va shahar byudjetlari tuman va shahar byudjetlari