Aholini favqulodda vaziyatlarda harakat qilishga ma’naviy-ruhiy tayyorlash

ТОШКЕНТ МОЛИЯ ИНСТИТУТИ
Хает хавфсизлиги фанидан
ССТ-51 гуруҳ талабаси Г.Хаитова
ФАВҚУЛОТДА ВАЗИЯТЛАРДА ФУҚАРО МУҲОФАЗАСИ
Ахолини фавкулодда вазиятларда харакат килишга маънавий рухий тайерлаш
Аҳолини, ФВДТ кучлари ва воситаларини фавқулодда вазиятда ҳаракат қилишга тайёрлаш тартиби Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1998 йил 7 октябрь куни қабул қилинган «Ўзбекистон Республикаси аҳолисини фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилишга тайёрлаш тартиби тўғрисида» ги 427-сонли қарори билан тасдиқланган. Фуқаро муҳофазасининг асосий вазифаларидан бири аҳолини ва иқтисодиёт объектларини табиий офатлар, техноген авария ва ҳалокатлардан муҳофаза қилиш ҳисобланади.
Бунда фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилишга тайёрлаш масалалари муҳим ўрин тутади.
Аҳолини фавқулодда вазиятларда ҳаракат қилишга маънавий-руҳий тайёрлашни ташкил этиш
Фуқаро муҳофазаси фаолиятининг барча томонлари, жумладан ФВДТ тизимларининг шахсий таркиби ва аҳолининг фавқулодда вазиятларда ҳаракат қилишга тайёрлиги такомиллашган тақдирдагина самарали бўлади. Ушбу тайёргарликнинг муҳим йўналишларидан бири маънавий-руҳий тайёргарлик ҳисобланади.
Маънавий тайёргарлик - фуқаро муҳофазасига оид вазифаларни бажариш мамлакат, халқ олдидаги бурч эканлигига ишончни тарбиялаш, ўз вазифаларини виждонан бажаришга, шундай вазиятлардаги қийинчиликларни енгиб ўтишга ўзини тайёрлаш зарурлигини тушуниш, руҳий қийинчиликларга чидаш руҳида тарбиялашдир.
Руҳий тайёргарлик - бу одамларда руҳан чидамлиликни шакллантириш ёки қўйилган вазифаларни бажариш, хавфли вазиятларда фидокорона ҳаракат қилиш қобилиятини кучайтиришдаги хислатларини ҳосил қилиш демакдир.

Маънавий-руҳий тайёргарликнинг асосий вазифалари

• 1. Аҳолининг турли тоифаларида фавқулодда вазиятларда ҳаракат қилиш чоғида юқори руҳий барқарорликни ишлаб чиқиш.
• 2. Ҳар бир фуқарода фавқулодда вазиятлар юз берган дамда жабрланганларга ёрдамга келишга шайликни тарбиялаш.
• 3. Аҳолининг содир бўлиши эҳтимол бўлган барча фавқулодда вазиятлардан муҳофазаланиш малакасига эга бўлишига эришиш.
• 4. Қутқарувчиларда жабрланувчиларга кўмаклашишга, уларни қутқариб олишга доимий шайлик, инсонпарварликни шакллантириш.
• 5. Раҳбарлар таркибида юқори маънавий-руҳий сифатларни шакллантириш ва аҳолини фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилишга шайлик ва ўзига бўлган ишончни тарбиялаш.

Турли тоифаларида фавқулодда вазиятларда қўрқувни енгиш усуллари

• “Оловдан қўрқиш”ни енгиш. Одам сакраб ўта оладиган кенгликда узун зовур қазилади. Унга ишлатиб бўлинган солярка ёки бошқа ёнадиган суюқлик тўлдирилиб, ёқиб юборилади. Олов девор ҳосил бўлиб, таълим олаётганлар муҳофаза кийими кийиб ёки муҳофаза ниқобида сакраб, шу олов девор устидан ўтадилар. Бунда, ҳар эҳтимолга қарши, олов деворининг икки томонидан сув шланглари ушлаган одамлар турадилар.
• “Баландликдан қўрқиш”ни енгиш. Ходалардан тўрт қаватли уй макети қурилади. Баландликда хода устида машқ қилинади. Машқ қилаётганлар хавфсизлигини таъминлаш учун улар белига хавфсизлик камарлари боғлаб қўйилади. Албатта, хода устида юраётганларнинг туйғулари дастлаб унчалик ёқимли бўлмайди. Ёки таълим олувчилар баланд минорага чиқиб, ундан қутқариш арқони ёрдамида пастга тушадилар.
• “Сувдан қўрқиш”ни енгиш. Сувли тўсиқ устига узунлиги 100 м ли тебранма кўприк қурилади. Таълим олувчилар шу кўприк устидан юриб, сув тўсиқдан ўтадилар.

Стресс омилларига доир руҳий барқарорлик йўлагини моделлаштириш

• Баландлик. Бинонинг камида 5-қавати деразасидан орқа билан пастга тушиш учун ташқарига чиқиш. Ёки камида 20 м баландликда тор карниздан юриб ўтиш. Ёки шундай баландликдаги темир бетон тўсинда ҳаракат қилиш.
• Қоронғулик. Қоронғида (ёритишсиз) текисликдаги оддий лабиринтдан ўтиш. Ёки уч ўлчамли тўсиқли (пастга 0,5 м; юқорига – 1,5 метргача) лабиринтдан ўтиш.
• Ёпиқ фазо. Ички диаметри 500 мм бўлган тўғри қувур ёки худди шундай диаметрли 90-1200 бурчак остида уланган қувур ичидан ўтиш (қувур уланиш жойидан очиладиган бўлиши керак). Ёки худди шунинг ўзи, фақат нишаблик 300 гача.
• Қаттиқ товуш. Йўлакни босиб ўтиш давомида стандарт портлаш пакетларини портлатиш (ҳажми камида 25 м3, қатнашчидан камида 2 м нарида). Ёки ёритувчи-овоз берувчи “Заря-2”, “Пламя” ёки “Факел” гранаталарини портлатиш (ҳажми камида 150 м3, қатнашчидан камида 10 нарида).
• Ёрқин ёруғлик. Ёритувчи магний аралашмасини (кўпи билан 3 г) йўлакни босиб ўтиш давомида портлатиш (қатнашчидан камида 5 м нарида).

Фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилиш тарғиботининг вазифалари

1. Фавқулодда вазиятлар содир бўлиши мумкинлигини ва улар нақадар хавфли эканини тушунтириш.

2. Фуқаро муҳофазасининг роли ортиб бораётганини, фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилиш тўғрисидаги давлат ҳужжатларининг мазмунини, аҳолининг фуқаро муҳофазасига оид ҳуқуқлари ва вазифаларини тушунтириш.

3. Аҳолига фавқулодда вазиятларда ҳаракат қилишни ўргатишга ҳисса қўшиш.

4. Фуқаро муҳофазаси илғор тажрибасини кенг тарғиб қилиш.

5. Ўзбекистон Республикаси фуқаро муҳофазаси тарихи ва анъаналарини тизимли тарғиб қилиш.

Фойдаланилган адабиетлар

Интернет