Alisher Tilavov XVII asrda Moskva davlatining xalqaro ahvoli XVII asr boshlarida Moskva davlatining xalqaro mavqei va diplomatiyasi

Alisher Tilavov
XVII asrda Moskva davlatining xalqaro ahvoli.


XVII asr boshlarida Moskva davlatining xalqaro mavqei va diplomatiyasi.
XVII asrning boshlarida dehqonlar urushining yuz berishi va Shvetsiyaning aralashuvi Rossiyaning xalqaro mavqeiga ta'sir qilmasdan qolmadi.
1610-yil 4-fevral Shvetsiya qiroliga xizmat qilgan Moskva dvoryanlari vakillari Sigismund bilan o'g'li Vladislavni Moskva taxtiga taklif qilish to'g'risida kelishib oldilar. Hukumat qo'shinlari mag'lubiyatga uchragandan va Shuyskiy ag'darilgandan so'ng, muvaqqat boyar hukumati ham 1610-yil avgustda xuddi shunday xulosaga keldi . Xetman Zolkievskiy bilan kelishuv Moskvaning Hamdo'stlik bilan birlashishi Polshaga dushman bo'lgan Shvetsiya uchun o'z talablarini taqdim etish uchun bahona bo'lib xizmat qildi. Novgorod ma'muriyati mahalliy aholi elitasi bilan birgalikda Shvetsiya qo'mondoni Yakob Delagardie bilan shartnoma imzoladi. Unga ko'ra Novgorod Shvetsiya qirolining ukasini qirol deb tan oldi. Mamlakatni chet elliklar qo'liga topshirgan ushbu shartnomalarning barchasi hukmron guruhlarning xuddi shu istagiga - hokimiyatni o'z qo'llarida saqlab qolish va xalq qo'zg'oloni xavfini yo'q qilishga asoslangan edi. Faqatgina butun xalqni qamrab olgan keng vatanparvarlik ko'tarilishi shahzoda Pojarskiy va Minin qo’shiniga Moskvani unda joylashgan polyaklardan ozod qilishga imkon berdi.
Moskva davlati mana shunday qiyin vaziyatdan chiqish vazifasi turar edi . Smolensk va Chernigov-Seversk o'lkasini egallab olishga muvaffaq bo'lgan Sigismund, Moskvaga tahdid qilishni davom ettirdi. Uning o'g'li Vladislav Rossiya taxtiga bo'lgan da'vo huquqlaridan voz kechmadi. Novgorodni shvedlar egallab olishdi va shved nomzodi Moskva taxtiga da'vo qilishni davom ettirdi. Shunday qilib, yangi podshoh Mixail Fedorovich hukumati o'z faoliyatini juda keskin xalqaro vaziyatda boshlashi kerak edi. Mixail Fedorovich taxtga o'tirgandan so'ng, darhol o'zining saylanganligi to'g'risida e'lon qildi bilan va qarz so'rab Polsha va Shvetsiyaga qarshi ittifoq bilan barcha Yevropa kuchlariga murojaat qildi. Yangi hukumat kuchiga ishonchning yo'qligi ushbu muzokaralar natijalariga ta'sir ko'rsatdi. Yevropa davlatlari yangi qirolni faqat 1616-yilda tan oldi.
Rechpospolita davlati Moskvaning mustaqilligini uzoq vaqt tan olmay keldi. Faqat 1634-yildagi “Polyanovskiy shartnomasiga” binoan podshox Vladislav o'z da'volaridan voz kechdi va Mixail Fedorovichning qirollik unvonini tan oldi. Rossiya bilan to'g'ridan-to’g’ri savdoni tiklashdan manfaatdor bo'lgan Gollandiya va Angliya vositachiligi tufayli Shvetsiya bilan tinchlik o'rnatildi. E'tirof etish uchun Angliya, Gollandiya va hattoki Fransiya Moskva orqali Forsga tranzit yo’li berilishini talab qilishdi, ammo Moskva hukumati bu masalada katta qat'iyat bilan qarshilik ko'rsatdi.