Цитрус зараркунандалари Цитруслар каторига


Download 18.72 Kb.
bet1/2
Sana04.01.2023
Hajmi18.72 Kb.
#1078877
  1   2
Bog'liq
макола 2




Цитрус зараркунандалари


Цитруслар каторига: лимон, апельсин, мандарин, грейфрут ва бошка бутасимон купйиллик ўсимликлар киради. Буларга шикает етказувчи зараркунандалар оз булмаганига карамай, орасида энг хавфли булган ва Ўзбекистонда учрайдиган бир нечта тури х,акида изох берамиз (цитрус говак хосил килувчи куя, акация ва бошка ширалар, цитрус окканоти, цитрус калкондори, ургимчаккана). Булар орасида факат цитрус куясининг курти ўсимлик баргларини кемириб озикланади, колганларининг хаммаси - санчиб-суришга мослашган бугиноѐкли хайвонлардир.
Цитрус говак хосил килувчи куя. Бу уйик канотли куялар (Gelechiidae) ойласига мансуб капалак хашарот булиб, Марказий Осиѐ давлатларига, шу жумладан Ўзбекистонга, 2008-2010 йиллари кириб келган. Лотинча номи Phyllocnistis citrella Stainton деб аталади.Хозирда уни республикамизнинг барча лимончилик билан шугулланадиган худудларида учратиш мумкин.
Таърифи. Капалаклари - нисбатан тор канотли булиб, туси кулранг - куггир, канотларида аста сезиладиган чизик ва томчилари, охирида эса, майин хошия тукларга эга. Тухуми майда 0,24-0,3 мм булиб кукиш-сарик булади. Тухумдан очиб чиккан куртлари: боши кора, танаси кулранг-ок тусда булиб, бошидан кечирадиган 3 ѐши давомида танаси корамтйр ва кисман тукланган булади; гумбаклари куигир-кизигиш тусда, катталиги 5-7 ммга етади.
Зарари. Цитрус куяси шикастлаган лимон барглари мажмугал булиб устки кисми кисман йилтираб колади. Зарарланган новдалар икки бароваргача кискариб колади. Новдадаги барг ва куртаклар сони кискаради, баргларнинг озикланиши ва фотосинтез жараѐни кискаради. Буларнинг хаммаси хосилдорликка путур етказади - мевалар сони озайиб, майдалашади, хар 1 тупдан олинадиган хосил 20-30% га озаяди.
Кураш чоралари. Цитрус куясига карши кураш уюштиришда кимѐвий усул - инсектицидлар ишлатиш асосий урин тутади, чунки бу хашаротнинг ихтисослашган табиий кушандалари бизда хал и топилган эмас, курт ва гумбаклари х,ам химоялангани учун кам шикастлидир. Эркак капалакларини ихтисослашган феромон туткичларга (ФТ) илиб қўиш, ѐки сигнализация максадида ишлатиш мумкин. Тухумига карши трихограмма кушандаси синаб-урганилгани хакида ахборот йук, лекин у кисман самара бериши мумкин. Кимѐвий инсектицидлардан купчилиги цитрус говак хосил килувчи куяга карши юкори самара кўрсатиши мумкин. Буларнинг капалагига карши оддий лепидоцид-инсектицидлар (циперметрин, каратэ, децис, карбофос, Би-58 ва б.) юкори самаралидир, аммо куртига карши ишлатиш учун куйидаги дорилар энг самаралидир: вертимек ва унинг аналоглари - 0,06-0,1 % лик эритмада (моторлик пуркагич ишлатганда 10 л сувга 6-10 мл), эмамектин-бензоат таъсир этиш моддасига эга барча дорилар (проклейм, суррендер ва б.) - 0,07-0,08%, кораген - 0,04%. Бу дориларнинг кучлилик томони шундаки, улар барг юзига тушганидан кейин, сингиб, барг пусти остида захарли “уялар” хосил килади (трансламинар таъсир). Энди, буни еган куртнинг улишдан бошка иложи колмайди. Зараркунанда тухумларига карши трихограмма кушандасини синаб курса булади. Зарарланган баргларни териб кумиб ташлаш, зараркунанда зичлигини пасайишига ѐрдам беради.
Ширалар. Цитрус (лимон) буталари усиб, янги новдалари чўзилган пайтда хамда ўсимлик гуллаш даврида (июль-август) айникса шира босади. Бу хашарот турлари орасида акация (Aphis craccivora Koch.) хамда полиз шираси (A. gossypii Glov.) айникса лимонга ихтисослашган.
Шира хашаротлари, айникса куп устиралидаган лимон буталарига ўсимлик говлаб тез усаѐтган пайтларда, янги усган новдалар, хамда хосилга кирганлари гуллаѐтган даврларда хуруж килади. Зарарланган буталарнинг новдалари пастрок булиб колиб, хосил куртаклари оз пайдо булади; гулларнинг бир кисми ривожланмай колади, зарарланган ѐш туганаклар корайиб тукилиб кетади, умумий хосилдорлик пасаяди.

Download 18.72 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling