Davlatning kelib chiqishi

DAVLATNING KELIB CHIQISHI
MOHIYATI, BELGILARI, SHAKLLARI


Reja:
1. Davlat va huquq fanining predmeti va vazifalari.
2. Fuqarolik jamiyati va davlat tushunchasi.
3. Davlatning kelib shiqishi, unga doir nazariyalar.
4. Davlatning belgilari, shakllari va funksiyalari.
5. Huquqiy davlat tushunchasi.
Tayanch iboralar;
Davlat, fuqarolik jamiyati, huquqiy davlat, davlatning belgilari, davlatning shakllari, davlatning funksiyalari, davlat mexanizmi, davlatning kelib chiqishiga oid nazariyalar.


Davlat va huquq nazariyasining predmeti va metodlari. Davlat va huquq nazariyasi – davlat va huquqqa tegishli bilimlar tizimidir. Uning predmeti davlat va huquqqa tegishli hodisalarning vujudga kelishi, rivojlanishi va o`zgarishi to`g`risidagi qonuniyatlarni o`rganishdir. Davlat va huquq nazariyasining ob`yektini o`rganish ibtidoiy jamoa tuzumining inqirozga yuz tutishi jarayonlarini tahlil etish hamda davlat va huquq to`g`risidagi hodisalarning vujudga kelishidan boshlanadi, so`ngra davlat va huquq asosisda yotuvchi mukammalroq munosabatlar o`rganiladi.
Davlat va huquq nazariyasining universal metodlari – bu tarixiylik va mantiqiylik prinsiplaridir. Ushbu prinsiplarning uyg`unlikda amalga oshirilishi davlat va huquqqa oid hodisalarning vujudga kelishi, rivojlanishi va o`zgarishiga doir jarayonlarni asl holda aks ettirishni talab qiladi.
Davlat va huquq nazariyasining xususiy ilmiy metodlari:
1) Sotsiologik usul – so`rovnoma, kuzatishlar olib borish orqali hodisa va jarayon o`rganiladi.
2) Statistik usul – statistik( hisob-kitob) ma`lumot asosida o`rganiladi.
3) Kibernetik usul – matematik-modellashtirish, algoritmlar, kompьyuterdan foydalanib o`rganiladi.
4) Qiyosiy-huquqiy usul-qiyoslash, solishtirish orqali o`rganiladi.
5) Rasmiy-yuridik usul-yuridik tushunchalarga ta`rif va tasnif beriladi, sharhlanadi.
Fuqarolik jamiyati va davlat tushunchasi. Fuqarolik jamiyati – haqiqiy fuqarolardan, ya`ni uzviy bog`liqlikda bo`lgan hamda axloqiy madaniyatga tayanadigan huquqiy va siyosiy madaniyatga ega odamlardan iborat jamiyatdir. Fuqarolik jamiyati nafaqat davlatning majburlov kuchi bilan, balki uning a`zolari bo`lmish fuqarolarning o`zlari orqali saqlab turiladigan va qat`iy tartib qaror topgan jamiyatdir. Bunday jamiyat o`zini o`zi yuksak darajada tashkil etishi bilan ajralib turadi. Fuqarolik jamiyatiga davlatning kuchli ta`siri talab etilmaydi. Davlat bunday jamiyatning nazoratida bo`lishi kerak, chunki davlat – fuqarolik jamiyatning “yollanma xizmatkori”. Zero, u fuqarolar, korxona va muassasalardan olinadigan soliqlar hisobiga mavjud bo`ladi. Mazkur jamiyat nafaqat o`zining siyosiy, madaniy hayotini, balki iqtisodiy, ijtimoiy hayotini ham boshqarib turadi. Hamma jamiyatni ham fuqarolik jamiyati deb bo`lmaydi. Fuqarolik jamiyati ancha yuksak darajadagi ijtimoiy rivojlanish ko`rsatkichidir.
I.A.Karimov ta`biri bilan aytganda, davlat boshqa narsa, fuqarolar jamiyati boshqa narsa. Bunday jamiyatda davlat tashkilotlaridan ko`ra jamoat tashkilotlarining qadri balandroq turadi. Bizning asosiy maqsadimiz – bir kishi yoki jamoat tashkilotlarining fikri davlat tuzilmalarining fikridan ustunroq bo`ladigan fuqarolar jamiyati qurishdan iborat.(Karimov I.A. Bunyodkorlik yo`lidan. T. 4.Toshkent, 1996, 90- bet.)
Ma`lumki, davlat, huquq va jamiyat bir- biriga bog`liq tushunchalardir. Bularning ichida jamiyat eng keng ma`noga ega tushuncha. Davlat hokimiyatning ichida mavjud bo`lib huquqni keltirib chiqaradi. O`z o`rnida huquq ham davlatni shakllantiradi va yo`naltiradi. Davlat va huquq ta`siri bilan jamiyat o`zgaradi. Huquq davlat uchun ham jamiyat uchun ham muhim bo`lgani holda hamma uchun majburiy hisoblanadi.
Jamiyat va davlat o`zaro aloqador, ammo teng ahamiyatga ega emas. Mohiyati jihatidan ular aynan bir narsa emas. Mamlakatdagi ijtimoiy-siyosiy munosabatlar qanchalik mukammal bo`lsa, jamiyat va davlatning funksiyalari shunchalik aniq ajralib turadi. Fuqarolik jamiyati va huquqiy davlat uyg`unlashgan munosabatga ega. Jamiyat ijtimoiy va iqtisodiy hayotiga oid ko`plab muammolarni davlatning yordamisiz hal qiladi. Huquqiy davlat jamiyatning o`zi eplaydigan masalalarda fuqarolik jamiyatiga vasiylik qilish ehtiyojiga ega emas. Demak, fuqarolik jamiyati o`zini o`zi boshqaradi va huquqiy davlat siyosatiga, undagi huquqiy tizimga hal qiluvchi ta`sir o`tkaza oladi. “Demokratik jamiyat- deydi I.Karimov –bu, eng avvalo, fuqarolik jamiyatidir. Chinakam demokratiyaning oliy mazmuni – shaxslararo,millatlararo, davlat va ijtimoiy-siyosiy munosabatlarni uyg`unlashtirishdan iborat. Bunda inson va jamiyat, jamiyat va davlat hokimiyati tinch-totuv yashaydi”.
Fuqarolik jamiyati qurilishi – bu faqat siyosiy tizimni demokratlashtirish emas, balki iqtisodda huquqiy prinsiplarni tiklash, xo`jalik faoliyatini demokratik asoslarda tubdan qayta qurish hamdir.
Biz uchun fuqarolik jamiyati – ijtimoiy makon. Bu makonda qonun ustuvor bo`lib, u insonning o`z-o`zini kamol toptirishga monelik qilmaydi, aksincha yordam beradi.