Uchquduq konchilik kasb-hunar kolleji “Elektr stansiyalari va elektr tarmoqlari uskunalariga xizmat ko‘rsatish, ta’mirlash va montaj qilish bo‘yicha elektromontyor”mutaxasisligi 2-17 guruhi o’quvchisi Nasriddinov Ne`matjonning Diplom himoyasi uchun “O`zgarmas tok mashinalari ” mavsuzida tayyorlagan slayd ko’rgazmasi Mundarija: 1.Kirish 2.Asosiy qism 3.Texnologik qism 4.Mehnat muhofazasi 5. Iqtisodiy qism 6.Foydalanilganlar adabiyotlar ro’yxati Kirish O`zgarmas tok mashinalarining ishlashi - O`zgarmas tok mashinalari generator va dvigatel vazifasini bajaradi . O`zgarmas tok mashinalari xam asosan qo`zg`almas qism-stator va aylanuvchi qism yakordan iborat .
Mashina dvigatel sifatida ishlaganda uning yakori va qo`zg`atish chulg`amlari o`zgarmas tok manbayiga ulanadi . Qo`zg`almas chulg`ami toki mashinaning asosiy magnit maydonini xosil qiladi. Yakor chulg`ami tokining magnit maydonini asosiy magnit maydoni bilan o`zaro tasiri natijasida yakor chulg`ami cimlaridagi elektromagnit kuchlar tasir etadi va bu kuchlar aylantiruvchi moment xosil qiladi . Shu asosda dvigatel energiyasini mexanik energiyaga aylantirtib beradi. Bunda kollektor va chutkalar chastota o`zgartirgich sofatida ishlaydi va o`zgarmas tok manbayini o`zgaruvchan tok xosil buladigan yakor chulg`ami bilan bog`laydi. Umuman yakor chulg`ami bilan tashqi zanjirni o`zaro bog`lovchi kollektor va chutkalarning bo`lishi o`zgarmas tok mashinalariga tegishlidir. - Mashina dvigatel sifatida ishlaganda uning yakori va qo`zg`atish chulg`amlari o`zgarmas tok manbayiga ulanadi . Qo`zg`almas chulg`ami toki mashinaning asosiy magnit maydonini xosil qiladi. Yakor chulg`ami tokining magnit maydonini asosiy magnit maydoni bilan o`zaro tasiri natijasida yakor chulg`ami cimlaridagi elektromagnit kuchlar tasir etadi va bu kuchlar aylantiruvchi moment xosil qiladi . Shu asosda dvigatel energiyasini mexanik energiyaga aylantirtib beradi. Bunda kollektor va chutkalar chastota o`zgartirgich sofatida ishlaydi va o`zgarmas tok manbayini o`zgaruvchan tok xosil buladigan yakor chulg`ami bilan bog`laydi. Umuman yakor chulg`ami bilan tashqi zanjirni o`zaro bog`lovchi kollektor va chutkalarning bo`lishi o`zgarmas tok mashinalariga tegishlidir.
Asosiy qism Mavzu 2.1 O`garmas tok mashinalarining tuzilishi - Mashinaning statori korpusdan va uning ichtomoniga o'rnatilgan asosiy va qo'shimcha magnit qutblaridan tuzilgan . Magnit qutblarida qo'zg'atish chulg'amlari bo'ladi. Korpusning yontomonlarida podshipnik shchitlari mahkamlanadi. Mashina ishlaganda korpus materiali orqali magnit oqimi o'tadi. Demak , korpus mashina magnit zanjirining birqismi hisoblanadi . Shuning uchun mashina korpusi magnit kirituvchan ligi katta bo'lgan maxsus po'latdan tayyorlanadi . Kichik va o'rtacha quvvatli mashinalarda po'latdan yaxlit qilib quyib, katta quvvatli mashinalarda birnecha bo'laklard anyi g'ibtayyorla nadi . Mashinaning asosi stanina bilan yaxlit holda tayyorlanadi yoki unga payvandlanadi . Staninaning ust tomonida ko'tarish uchun maxsus halqasi bo'ladi.
Asosiy magnit kugblar stanina ichiga boltlar bilan mahkamlanadi . Qutblarning po'lat o'zagi elektrotexnika po'latidan maxsus shaklda shtamplab tayyorlanadi . Qutb boshmog'i magnit maydonining tekis tarqalishi uchun xizmat qiladi. Uyurma toklarni kamaytirish maqsadida asosiy qutblarning po'lat o'zagi 0 ,5—2 mm qalinlikdagi plastinkalardan yig'iladi , so'ngra presslab , shpilьkalar bilan tortib mahkamlanadi . Asosiy magnitqutblariga qo'zg'atish chulg'amlari o'rnatiladi . Bu chulg'am kundalang kesim yuzasi doira yoki to'rtburchak shaklidagi izolyatsiyalangan missimdan karkasga o'rab tay yorlanadi . Chulg'am qizimasligi uchun bir necha bo'laklarga bo'linadi. Ayrim bo'laklari orasida ventilьtsiya kanallari qoldiriladi. Mashinaning asosiy magnitm aydoni qutblar po'lat o'zagiga o'rnatilgan qo'zg'atish chulg'amining toki yordamida hosil bo'ladi. - Asosiy magnit kugblar stanina ichiga boltlar bilan mahkamlanadi . Qutblarning po'lat o'zagi elektrotexnika po'latidan maxsus shaklda shtamplab tayyorlanadi . Qutb boshmog'i magnit maydonining tekis tarqalishi uchun xizmat qiladi. Uyurma toklarni kamaytirish maqsadida asosiy qutblarning po'lat o'zagi 0 ,5—2 mm qalinlikdagi plastinkalardan yig'iladi , so'ngra presslab , shpilьkalar bilan tortib mahkamlanadi . Asosiy magnitqutblariga qo'zg'atish chulg'amlari o'rnatiladi . Bu chulg'am kundalang kesim yuzasi doira yoki to'rtburchak shaklidagi izolyatsiyalangan missimdan karkasga o'rab tay yorlanadi . Chulg'am qizimasligi uchun bir necha bo'laklarga bo'linadi. Ayrim bo'laklari orasida ventilьtsiya kanallari qoldiriladi. Mashinaning asosiy magnitm aydoni qutblar po'lat o'zagiga o'rnatilgan qo'zg'atish chulg'amining toki yordamida hosil bo'ladi.
2.2 O`garmas tok generatorlari - O'zgarmas tok generatorlari avtomashinalarda, samolyotlarda, elektr yoyi vositasida payvandlashda, poyezdlarni kemalarni yoritishda keng qo'llaniladi . Generator ishlashi uchun unda magnit maydoni bo'lishilozim . O'zgarmas tok generatorida magnit maydoni elektromagnitlar vositasida yoki doimiy magnitlar yordamida hosil qilinadi . Doimiy magnitlar o'rnatilgan generator magnit generator deyiladi . O'zgarm astok mashinalari statorida magnit kugblari o'rnatiladi va ularga qo'zg'atish chulg'ami joylashtiriladi. Kutblar chulg'ami va o'zagi bu oddi yelektromagnitdir . Qo'zg'atish chulg'ami o'zgarmastok manbaiga ulanadi , chulg'am da qo'zg'atish toki hosil bo'ladi. Bu tok qiymatini o'zgartirib mashinaning magnit okimi o'zgartiriladi .
O'zgarmas tok generatorlari qo'zg'atish chulg'amining qanday ta'minlanishiga qarab ikki xil bo'ladi: a) qo'zg'atish chulg'ami tashqi o'zgarmast okmanbaidan ta'minlanadigan , ya'ni mustaqilqo'zg'atishli generator qo'zg'atish chulg'ami shu generatorning yakoridan ta'minlanadigan ya'ni , o'z - o'zidan qo'zg'aluvchi generatorlar . O'z-o'zidan qo'zg'aluvchi generatorlar uch xil bo'ladi: - O'zgarmas tok generatorlari qo'zg'atish chulg'amining qanday ta'minlanishiga qarab ikki xil bo'ladi: a) qo'zg'atish chulg'ami tashqi o'zgarmast okmanbaidan ta'minlanadigan , ya'ni mustaqilqo'zg'atishli generator qo'zg'atish chulg'ami shu generatorning yakoridan ta'minlanadigan ya'ni , o'z - o'zidan qo'zg'aluvchi generatorlar . O'z-o'zidan qo'zg'aluvchi generatorlar uch xil bo'ladi:
- a) qo'zg'ati sh chulg'ami yakorь chulg'amiga parallel ulangan , ya'ni
- parallel qo'zg'atishli generatorlar
- b) qo'zg'atish chulg'ami yakorь chulg'amiga ketma-ket ulangan , ya'ni ketma -ket qo'zg'atishli generatorlar
- v) qo'zg'atish chulg'amining biri yakorь chulg'ami bilan parallel,ikkinchisi esa u bilan ketma -ket ulangan , ya'ni aralash qo'zg'atishli generatorlar
2.3 O`zgarmas tok dvigatellari ishlashi - O'zgarmastok dvigatellari aylanish chastotasini keng diapazonda rostlashni talab qiladigan sanoat, transport va boshqa qurilmalarda keng ishlatiladi . O'zgarmas tok mashinasi generator sifatida xam , dvigatelь sifatida ham ishlatilishi mumkin. uzgarmas tok mashinasi dvigatelь sifatida ishlashi uchun uning qo'zg'atish chulg'ami va yakorь chulg'am i o'zgarmas tok manbai gaulanadi. Quzg'atish chulg'amining magnitlovchi kuchi mashinaning asosiy magnit oqimini hosil qiladi. Mashinaning yakorь chulg'amida yakorь toki hosil bo'ladi. Dvigatelning ishlash printsipi , magnit qutblarida qo'zg'atish chulg'am i hosil qilgan asosiy magnit oqimi bilan yakorь tokining o'zaro ta'siriga asoslangan . Bunday o'zaro ta'sir natijasida 'korь chulg'amining simlariga va ular orqali yakorь po'lat o'zagining pazlari tishiga mexanik kuchlar ta'sirqiladi; bu kuchlar elektromagnit moment xosil qiladi b). Dvigatelda bu moment aylan tiruvchi moment bo'ladi va mashinaning yakori aylan tiruvchi moment yo'nalishida aylana boshlaydi .Mashina generator sifatida ishlaganda hosil bo'ladigan elektro magnit moment tormozlovchi moment bo'ladi .
dvigatelni ishlatish uchun uning yakorь va qo'zg'atish chulg'amlari o'zgarmas tok manbaiga ulanishi lozim . Bunda yakorь chulg'amidan yakorь toki I va qo'zg'atish chulg'amidan qo'zg'atish toki o'tadi. Qo'zg'atish toki magnitlovchi kuchini , bu magnitlovchi kuch esa dvigatelning magnit oqimini Fq ni hosil qiladi. Yakorь toki yakorь reaktsiyasi magnit oqimi Fya ni hosil qiladi. Dvigatelning yig'indi magnit oqimi Fi = Fq + Fn bilan aniqlanadi . Yakorь toki yakorь chulg'amidan o'tadi va uning qarshiligida kuchlanish pasayishi hosil qiladi . Elektromagnitkuch (E M K) qonuniga binoan yakorь tokining yayig'indi magnitoq mibilan o'zaro ta'siri natijasida yakorga aylantiruvchi moment (M ) ta'sir qiladi va uaylana boshlaydi . Dvigatelning barqaror ishlash rejimida bu moment (M ) nagruzkaning statik (tormozlovchi ) momenti (Ms) ga teng bo'ladi , bunda dvigatel o'zarms tezlik(w =const) bilan ishlaydi . Dvigatel ishlaganda yakor chulg'amining simlai magnit oqimi kuchchiziqlarini kesib o'tadi va ularda elektro magnit induktsiyasi (E M I ) qonun asosida E Yu K hosil qiladi . - dvigatelni ishlatish uchun uning yakorь va qo'zg'atish chulg'amlari o'zgarmas tok manbaiga ulanishi lozim . Bunda yakorь chulg'amidan yakorь toki I va qo'zg'atish chulg'amidan qo'zg'atish toki o'tadi. Qo'zg'atish toki magnitlovchi kuchini , bu magnitlovchi kuch esa dvigatelning magnit oqimini Fq ni hosil qiladi. Yakorь toki yakorь reaktsiyasi magnit oqimi Fya ni hosil qiladi. Dvigatelning yig'indi magnit oqimi Fi = Fq + Fn bilan aniqlanadi . Yakorь toki yakorь chulg'amidan o'tadi va uning qarshiligida kuchlanish pasayishi hosil qiladi . Elektromagnitkuch (E M K) qonuniga binoan yakorь tokining yayig'indi magnitoq mibilan o'zaro ta'siri natijasida yakorga aylantiruvchi moment (M ) ta'sir qiladi va uaylana boshlaydi . Dvigatelning barqaror ishlash rejimida bu moment (M ) nagruzkaning statik (tormozlovchi ) momenti (Ms) ga teng bo'ladi , bunda dvigatel o'zarms tezlik(w =const) bilan ishlaydi . Dvigatel ishlaganda yakor chulg'amining simlai magnit oqimi kuchchiziqlarini kesib o'tadi va ularda elektro magnit induktsiyasi (E M I ) qonun asosida E Yu K hosil qiladi .
Mehnat muhofazasi - Elektr tokidan jarohatlanganda birinchi tibbiy
- Insonlarni kuchlanish ostidagi mashina, mexanizm va quril- malarning tok o‘tkazuvchi qismlariga tegishi muskulni ixtiyorsiz ravishda qisqarishiga olib keladi va bu holatdan jarohatlangan shaxsning o‘zi chiqa olmaydi. Bunday holatda birinchi navbatda elektr tokini ajratish talab etiladi. Agar elektr shkaflari uzoqda joylashgan bo‘lsa, elektr simini quruq yog‘och dastali bolta yoki boshqa jihoz bilan uzish lozim. Elektr toki ajratilgach jarohatlangan shaxsni qulay va yumshoq o‘rindiqqa yotqizish va puls urishini, nafas olishini, ko‘z qorachig‘i holatini tekshirish hamda bir vaqtda shifokorga xabar berish zarur. Jarohatlangan kishi hushsiz yoki hushida bo‘lishi, lekin puls urishi va nafas olishi mavjud bo‘lishi mumkin. Agar puls urishi va nafas olishi mavjud bo‘lib, и hushida bo‘lmasa, kiyimlarini yechish, toza havo kirishini ta’minlash, yuziga suv purkash va tanasini isitish kerak.
havo kirishini ta’minlash, yuziga suv purkash va tanasini isitish kerak. Sun’iy nafas berishdan oldin jarohatlangan shaxs yelka tomoni bilan yotqizilishi, undagi siqib turgan kiyimlar, galstuk, sharf va shu kabilar yechilishi, og‘iz ko‘piklardan tozalanishi kerak. Agar og‘iz qattiq yopiq bo‘lsa, ikkala qo‘lning to‘rt barmog‘ini jarohatlangan shaxsning boshi orqasiga qo‘yib, ikkala bosh barmoq bilan og‘zini ochish kerak. Keyin chuqur nafas olib, og‘izni og‘izga qo‘yib, jarohatlangan shaxsning burnini qisib kuchli havo puflash lozim. Havo puflashda marli, ro‘molcha yoki maxsus nafa olish trubkasidan foydalanish mumkin. Sun’iy nafas berish chastotasi minutiga 10–12 marta bo‘lishi kerak. Agar jarohatlangan shaxsning ko‘z qorachig kengaygan va puls urishi sezilmasa, uning qon aylanishini tiklash maqsadida sun’iy nafas berish bilan birgalikda yurakni massaj qilish lozim. Massaj qilishda o‘ng qo‘lning kafti jarohatlangan shaxsning ko‘kragiga qo‘yiladi va tez-tez (minutiga 60 marta) bоsiladi. Tananing pastki qismlari joylashgan vеnа qon tomirlaridagi qonni yurakka kelishini tezlatish maqsadida oyoqni 0,5 т gacha yuqoriga ko‘tarib qo‘yish mumkin. Agar bu yordamlarni bir kishi bajarayotgan bo‘lsа 2–3 marta sun’iy nafas bergach, 10–12marta yurakni tashqi massaj qilish tavsiya etiladi. havo kirishini ta’minlash, yuziga suv purkash va tanasini isitish kerak. Sun’iy nafas berishdan oldin jarohatlangan shaxs yelka tomoni bilan yotqizilishi, undagi siqib turgan kiyimlar, galstuk, sharf va shu kabilar yechilishi, og‘iz ko‘piklardan tozalanishi kerak. Agar og‘iz qattiq yopiq bo‘lsa, ikkala qo‘lning to‘rt barmog‘ini jarohatlangan shaxsning boshi orqasiga qo‘yib, ikkala bosh barmoq bilan og‘zini ochish kerak. Keyin chuqur nafas olib, og‘izni og‘izga qo‘yib, jarohatlangan shaxsning burnini qisib kuchli havo puflash lozim. Havo puflashda marli, ro‘molcha yoki maxsus nafa olish trubkasidan foydalanish mumkin. Sun’iy nafas berish chastotasi minutiga 10–12 marta bo‘lishi kerak. Agar jarohatlangan shaxsning ko‘z qorachig kengaygan va puls urishi sezilmasa, uning qon aylanishini tiklash maqsadida sun’iy nafas berish bilan birgalikda yurakni massaj qilish lozim. Massaj qilishda o‘ng qo‘lning kafti jarohatlangan shaxsning ko‘kragiga qo‘yiladi va tez-tez (minutiga 60 marta) bоsiladi. Tananing pastki qismlari joylashgan vеnа qon tomirlaridagi qonni yurakka kelishini tezlatish maqsadida oyoqni 0,5 т gacha yuqoriga ko‘tarib qo‘yish mumkin. Agar bu yordamlarni bir kishi bajarayotgan bo‘lsа 2–3 marta sun’iy nafas bergach, 10–12marta yurakni tashqi massaj qilish tavsiya etiladi. Iqtisodiy qism - Тadbirkorlik bozor iqtisodining tayanch nuqtasi, chunki bu faoliyat orqali bozor talabi qondiriladi, kishilarning farovonligi ta’minlanadi. Тadbirkorlik bozor qoidalariga binoan yuritiladigan ish. Uning asosiy tamoyillari quyidagicha: 1. Тadbirkorlik – mustaqil iqtisodiy faoliyat. Nimani, qancha va kim uchun ishlab chiqarish zarur degan masala bozor talabiga binoan mustaqil ravishda, hech bir tazyiqsiz hal etiladi. Masalan, dehqon xo‘jaligida nima ekishni,do‘konda nima sotishni ularsohibining o‘zi hal qiladi.Mustaqillikni tadbirkorlik qiluvchi kishining mulk egasi bo‘lishi ta’minlaydi. 2. Foyda olishdan iborat iqtisodiy manfaatga ega bo‘lish. Yaxshi foyda ko‘rish, birinchidan, tadbirkorlik qiluvchilarning boy bo‘lishiga qaratilib, ularda faollik uyg‘otsa, ikkinchidan, bu tadbirkorlik rivojini kafolatlaydi, chunki foyda biznesga qo‘yilgan pulga (kapitalga) qo‘shilib biznes ishini kengaytiradi. 3. Iqtisodiy mas’uliyat va majburiyatni o‘z zimmasiga olib, qo‘rqmay tavakkaliga ish qila bilish. Iqtisodda kutilmagan va hatto ko‘ngilsiz hodisalar ehtimoli mavjud. Тadbirkorlikka qo‘l urganlar bundan cho‘chimay, belgilangan maqsad sari intilishlari talab qilinadi. 4. Mehnatkash bo‘lish, doimo izlanishda bo‘lib, novatsiya (yangilik)ga intilish. Busiz tadbirkorlik iqtisodni rivojlantiruvchi kuch bo‘la olmaydi. Тadbirkorlikni tinib-tinchimas chumolilar va asalarilar ishiga qiyoslash mumkin. 5. Halol biznes qilish. Тadbirkorlik qonun-qoidalar asosida, madaniy usullarda olib boriladi, bu yerda g‘irromlikka yo‘l berilmaydi. Bizneschilar obro‘-e’tiborli, ya’ni imijiga ega bo‘lishlari va buni e’zozlab, o‘z sha’niga dog‘ tushirmasliklari talab qilinadi. 6. Тadbirkorlik sirining (kommersiya siri deb ham yuritiladi) saqlanishi. Biznes ishining o‘z nozik tomonlari borki, ular raqobatda qo‘l keladi va raqiblardan sir saqlanishi kerak. Shu qoidalarga rioya etgan holda biznes qiluvchi kishilar tadbirkorlar toifasini tashkil etadi
Тadbirkorlik aksariyat hollarda firmalar doirasida boradi. Firma inglizcha (firm) so‘z bo‘lib, kommersiya korxonasi degan ma’noni bildiradi. Firma sanoat, transport, savdo-sotiq yoki qurilish sohasidagi korxona. Qishloq xo‘jaligidagi korxona esa fermer xo‘jaligi va agrofirma deb yuritiladi. 30 Firma ishlab chiqaruvchilar jamoasi bo‘lib, bu yerda firma egalari, firmaning menejerlari (boshqaruvchilari) va yollanib ishlovchilar birlashadi. Ularni birlashtiruvchi kuch — bu firma jamoasining foyda topishdan iborat guruhiy manfaatining umumiyligidir. Mulkiy jihatdan firmalar 4 xil bo‘ladi: xususiy, davlat, jamoa va aralash (xorijiylar ishtirokidagi) firmalar. Korxonadagi mol-mulk firma egasiga qarashli bo‘ladi, lekin firma sohibi yakka bir kishi bo‘lishi shart emas, u bir necha sohiblarning sherikchiligidagi mulki bo‘lishi ham mumkin. Menejerlar mulkdor nomidan firmani boshqarish bilan shug‘ullanadilar. Yollanib ishlovchilar — bular ishchi va xizmatchilar bo‘lib, ular o‘z mehnati bilan mahsulot yaratadilar yoki xizmat ko‘rsatadilar. Firmaning 3 ta asosiy belgisi mavjud: 1. Firma mehnat taqsimotida o‘z o‘rniga ega, ya’ni muayyan vazifalarni bajaradi. U ixtisoslashgan, hamma ish bilan emas, balki o‘ziga birkitilgan, ayrim ish bilan shug‘ullanadi. Firma bir yoki bir necha turdagi mahsulot chiqaradi, muayyan turda xizmat ko‘rsatadi, bozorning ma’lum qismida o‘rin egallaydi. Hozirgi kunda 25—30 mln xil mahsulot va xizmatlar bo‘lib, bularni, shubhasiz, millionlardan iborat firmalar yaratadi. 2. Firmalar ishlab chiqarishning dastlabki bo‘g‘ini, xuddi shu yerda talab-ehtiyojni qondiruvchi mahsulotlar chiqariladi, tovar ishlab chiqaruvchi o‘zi uchun emas, bozorda sotish uchun mahsulot va xizmatlarni yaratadi. 3. Firma iqtisodiy mustaqil bo‘ladi, ya’ni nimani, qancha va qanday ishlab chiqarishni, uni kimga va qanchadan sotishni, daromadni qanday ishlatishni o‘zi hal qiladi. Тashqaridan turib hech kim unga tazyiq o‘tkaza olmaydi, u faqat bozor talabiga binoan ishlaydi - Тadbirkorlik aksariyat hollarda firmalar doirasida boradi. Firma inglizcha (firm) so‘z bo‘lib, kommersiya korxonasi degan ma’noni bildiradi. Firma sanoat, transport, savdo-sotiq yoki qurilish sohasidagi korxona. Qishloq xo‘jaligidagi korxona esa fermer xo‘jaligi va agrofirma deb yuritiladi. 30 Firma ishlab chiqaruvchilar jamoasi bo‘lib, bu yerda firma egalari, firmaning menejerlari (boshqaruvchilari) va yollanib ishlovchilar birlashadi. Ularni birlashtiruvchi kuch — bu firma jamoasining foyda topishdan iborat guruhiy manfaatining umumiyligidir. Mulkiy jihatdan firmalar 4 xil bo‘ladi: xususiy, davlat, jamoa va aralash (xorijiylar ishtirokidagi) firmalar. Korxonadagi mol-mulk firma egasiga qarashli bo‘ladi, lekin firma sohibi yakka bir kishi bo‘lishi shart emas, u bir necha sohiblarning sherikchiligidagi mulki bo‘lishi ham mumkin. Menejerlar mulkdor nomidan firmani boshqarish bilan shug‘ullanadilar. Yollanib ishlovchilar — bular ishchi va xizmatchilar bo‘lib, ular o‘z mehnati bilan mahsulot yaratadilar yoki xizmat ko‘rsatadilar. Firmaning 3 ta asosiy belgisi mavjud: 1. Firma mehnat taqsimotida o‘z o‘rniga ega, ya’ni muayyan vazifalarni bajaradi. U ixtisoslashgan, hamma ish bilan emas, balki o‘ziga birkitilgan, ayrim ish bilan shug‘ullanadi. Firma bir yoki bir necha turdagi mahsulot chiqaradi, muayyan turda xizmat ko‘rsatadi, bozorning ma’lum qismida o‘rin egallaydi. Hozirgi kunda 25—30 mln xil mahsulot va xizmatlar bo‘lib, bularni, shubhasiz, millionlardan iborat firmalar yaratadi. 2. Firmalar ishlab chiqarishning dastlabki bo‘g‘ini, xuddi shu yerda talab-ehtiyojni qondiruvchi mahsulotlar chiqariladi, tovar ishlab chiqaruvchi o‘zi uchun emas, bozorda sotish uchun mahsulot va xizmatlarni yaratadi. 3. Firma iqtisodiy mustaqil bo‘ladi, ya’ni nimani, qancha va qanday ishlab chiqarishni, uni kimga va qanchadan sotishni, daromadni qanday ishlatishni o‘zi hal qiladi. Тashqaridan turib hech kim unga tazyiq o‘tkaza olmaydi, u faqat bozor talabiga binoan ishlaydi
Foydalanilgan adabiyotlar - I.Asosiy adabiyotlar:
- 1.,,Elektr mashinalari,, U Ibroximov Toshkent ,,o`qituvchi,, 2001
- II.Qo'shimcha adabiyotlar:
- 1,, Elektr jihozlari,, U Ibroximov Toshkent ,,Ilm ziyo,, 2011
- III.Internet saytlar:
- www.Iea.org
- www.reviev.uz
- www.google.ru
- www.gubkin.uz
- Internet: www.pump.ru Gornaya promыshlennostь
- Internet: www.pump.ru Gornaya promыshlennostь
- www Ziyonet.uz
Do'stlaringiz bilan baham: |
