Giyohvandliknima?

Giyohvandliknima?
Giyohvandlik (Narkomaniya) – (yunoncha narke – karaxtlik va maniya – telbalik, jahl, shodhurramlik) narkotik va narkotik ta’sirga ega bo’lgan moddalarni iste’mol qilish natijasida kelib chiqadigan kasallik. Giyohvandlik giyohvand moddalarni doimo qabul qilish natijasida vujudga keladi, chunki ushbu hastalik bilan og’rigan kishining jismoniy va ruhiy holati humorini bosadigan tegishli narkotik modda iste’mol qilishga bog’liq. Narkomaniya organizmda chuqur uzgarishlarga sabab bo’ladi va uni tanazzulga olib keladi. Kasallik asta-sekin rivojlanib borib surunkali davom etadi. Narkotik moddalar dastlab hursandlik, vaqtichog’lik, hotirjamlik hissini uyg’otib,kayf qildirishi sababli iste’mol qilinib bora-bora kasallikka aylanadi. Quyidagi ikki holda narkotik moddalarga o’rganib qolish mumkin. Birinchi holdakishi o’z hohishidan tashqari, e’tiborsizligi natijasida narkotik moddalar humor qiladigan bo’lib qoladi. Bunday bangilik ko’pincha vrach buyurgan narkotik moddalarni noto’g’ri iste’mol qilish natijasida kelib chiqadi. Sal narsa ta’sir qilib, tashvish kuchayib ketadi,ba’zi kasallar og’riq,uyqusizlik,va dardning boshqa tomonlaridan qutulish maqsadida oxirini o’ylamay, vrach ko’rsatmasini ham pisand qilmay, o’zboshimchalik bilan narkotik modda dozasini oshirib qabul qilishadi.
Bunday bemorlar odatdano’z ahvollarining yaxshilanishi dori tufaylibo’layotganini sezib, uni ichishni davom ettira boshlaydilar va ko’pinch ahvollarining og’irligidan nolib vrachni aldaydilar. Bu zaylda ish tutishning oqibati yomon bo’lib, narkotik moddalarga unchalik zarurat bo’lmasa ham, uni qabul qilinaveradi, dorining esa organizmga narkotik ta’siri yanada orta boradi va natijada narkotik moddaga moyillik kuchayib, u xumor qiladigan bo’lib qoladi. Narkotik modda dozasini o’zboshimchalik bilan o’zgartirib boorish, uni tez-tez va uzoq muddat qabul qilish narkomaniyaga olib keladi. Ikkinchi hol ongli ravishda ayf qilish maqsadida narkotik moddalarga o’rganishdirnarkomaniyaga odatda o’zini tiya bilmagan, ruhan zaif, irodasi kuchsiz, birovlarga taqlid qiladigan, humorni tarqatishdan boshqa narsani bilmaydigan, o’ta hudbin kishilargina beriladi.bunday kishilar o’z mayillariga qarshi yurolmaydilar.shuning uchun ularning kayf qilishga moyilliklari kuchli bo’ladi.bangilik avj olib ketadi. Bu kasallikka uchraganlarda hastalik juda og’ir kechib, odatda kutilmagan yomon oqibatlarga olib keladi.
Bangilikka mubtalo bo’lganlar narkotik moddalarni qayta-qayta va ko’p miqdorda iste’molqilgisi kelaveradi.keyinchalik esa narkotik moddalarni qabul qilmasdan turolmaydigan, usha bo’lmasa huddi “biror narsa yetishmayotganday” bo’lib qoladi.bunday ahvoldan qutulish va o’zini yengil his qilish uchun yana narkotik moddaga ruju qiladi. Shu tariqa narkotik moddalarga moyillik-bangilik kelib chiqadi.bora– bora organizmda narkotik moddalarga moyillik shu darajada kuchayib ketadiki, narkotik moddalar kuchini yuqotgandek bo’lib qoladi, endi u avvalgidek humor tarqatish uchun doridan ko’proq miqdorda iste’mol qilgisi keladi. Agar narkoman o’z vaqtida narkotik qabul qilmasa, organizmda kuchli ruhiy va jismoniy o’zgarishlar paydo bo’ladi. Bangi odam navbatdagi kayfni surish uchun har qanday pastkashliklarga boradi,sotqinlik, aldash,zo’rlik, o’g’riliklardan toymaydi.organizmga narkotik modda kirmasa, humorlik boshlanadi: organism og’ir ahvolda qolib, chuqur ruhiy va va jismoniy o’zgarishlar sodir bo’ladi. Hastalik rivojlangan sari organizmda darmon qurishiham kuchaya boradi, endi narkotik moddaning kuchi organism uchun og’irlik qiladi. Narkotik moddalarning oldingi iste’mol qilib yurgan dozasi endi yomon ta’sir qila boshlaydi. Zaharlanish og’ir kechadi. Narkotik moddaning dozasi ozgina oshishi bilan bemor o’lib qolishi mumkin. Narkomaniyani davolash faqat psixiatriya kasalxonalarida vrachlarninng qattiq nazorati ostida olib borilishi kerak. 
Afg’oniston – dunyo qoradori sanoati manbai. 
Birlashgan Millatlar Tashkiloti ma’lumotlariga ko’ra, jahonda afyunning 90 foizi Afg’onistonda ishlab chiqariladi. 
Qoradori yetishtirish bu mamlakat uchun yangilik bo’lmasa-da, giyohvandlik naqadar keng tarqalgani bu jamiyatda endi-endi ko’zga tashlanmoqda. 
Rasmiy Kobul ko’rayotgan choralarga qaramay bu yili Afg’onistonda o’tgan yilga nisbatan 8 ming tonna ko’p afyun ishlab chiqarilgan. 
"Afyun savdosi Afg’oniston yalpi milliy mahsulotining 52 foizi, ya’ni 4 milliard dollarga teng",- deydi siyosatdon Eymi Frumin. 
Qoradori sanoati zamonaviylashib borar ekan, Pokiston va Eron bilan chegaradosh hududlarda tashkil etilgan yashirin laboratoriyalar afyunni geroin va morfinga aylantirishga qodir. 

Geroin iste'moli Afg'onistonda bugun yanada ortgan

Bu biznes nafaqat Tolibon nazorati ostidagi hududlarda avj olgan. 
Tahlilchi Aleksandr Teyer fikricha afyun savdosidan dehqon va savdogarlardan tortib jangari va amaldorlargacha, barcha katta foyda ko’radi. Mamlakat iqtisodiyotining ajralmas qismiga aylangan. 

Ko’plab mutaxassislar nazarida dehqonlar ko’knor ekishga majbur, chunki yaxshiroq imkoniyatlar yo’q. Mamlalatda biroz iqtisodiy o’sish kuzatilgan, lekin qashshoqlik hamon katta muammo. 

"Dehqon muqobil ekinlardan emas, aynan ko’knoq ekib 15-20 baravar ko’proq iqtisodiy foyda ko’radi", - deydi olim Norin Makdonald. 

Afg’onistonda qurg’oqchilik bir necha yil davom etgan, irrigatsiya tizimi deyarli ishdan chiqqan. Ko’knor esa bunday sharoitga chidamli. 

Afyunga berilgan afg'onlar

BMT hisobicha, dehqon odatda bir kilogram afyunni 100 dollarga sotadi. 
Eronda buni 600 dollarga, Xitoyga yetganda esa 800 dollargacha sotish mumkin. 
Eron va Pokistondagi afg’on muhojirlarining vatanga qaytishi bilan, deydi kuzatuvchilar, o’tgan yillar mobaynida mamlakatda giyohvandlik avj olgan, xususan geroin iste’moli kuchaygan. 
Tahlilchi Aleksandr Teyer buni asosan yoshlar orasida ishsizlik va iqtisodiy qiyinchiliklar bilan bog’laydi. "Ikkinchi sabab",- deydi u, "mamlakatning o’zida kichik laboratoriyalarda afyundan geroin olinayotganidir". Ammo Afg’onistonning sog’liqni saqlash tizimi giyohvandlar u yoqda tursin, oddiy fuqarolar ehtiyojini ham qondira olmaydi.
"Nashavandlik o’zi bilan immunitet taqchilligi virusi, SPID muammosini olib keladi. Mamlakatda kasallik epidemiyasi boshlanish arafasida",- deydi Makdonald.
Narkobiznesga qarshi xalqaro tadbir Birlashgan Millatlar Tashkilotining so`nggi hisob-kitoblariga ko`ra, dunyoda 185 million nafar giyohvand bor. Narkotik moddalar ishlab chiqarishning 75 foizi Afg`onistonga to`g`ri keladi. Giyohvandlik oqibatida yiliga 200 ming kishi halok bo`ladi. Ushbu moddalar ta`sirida amalga oshirilayotgan jinoyatlar soni esa ortib bormoqda. Narkotik moddalarni sotish yiliga o`rtacha 400 milliard AQSh dollari miqdorida daromad keltiradi. Shu bois narkobiznesning bozori chaqqon.

Narkobiznesga qarshi kurashda BMTning Narkotik vositalar va psixotrop moddalarning noqonuniy aylanishiga qarshi kurash konventsiyasi muhim o`rin tutadi. Mamlakatimizda giyohvandlik va giyohvandlik moddalarining noqonuniy aylanishiga qarshi kurash bo`yicha davlat tizimi tashkil etilgan. Joriy yilning 1 oktyabridan boshlab xalqaro miqyosda o`tkazilayotgan giyohvandlik moddalarining noqonuniy aylanishiga qarshi kurashuvchi "To`siq-2" tadbirida yurtimiz vakillari faol ishtirok etyapti.

Poytaxtimizda "To`siq-2" tadbirining ikki oylik yakuniga bag`ishlangan xalqaro anjuman bo`lib o`tdi. Unda mazkur tadbirda ishtirok etayotgan Rossiya, Qozog`iston, Gruziya, Qirg`iziston, Ozarboyjon, Ukraina, Tojikiston, Moldova kabi davlatlarning ichki ishlar idoralari mas`ul xodimlari, AQSh, Rossiya va Tojikistondagi giyohvandlik va giyohvandlik moddalari aylanishiga qarshi kurashuvchi tashkilotlar va ommaviy axborot vositalari vakillari ishtirok etdi.
Anjumanda O`zbekiston Respublikasi ichki ishlar vaziri o`rinbosari, polkovnik H.Ibrohimov mamlakatimizda giyohvandlikka qarshi kurash masalasi doimiy e`tiborda ekanini ta`kidladi. "Zahri qotil"ni respublikamizga kontrabanda yo`li bilan olib kirish va tranzitining oldini olish uchun ta`sirchan chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Bu boradagi qonunchilik xalqaro me`yorlarga mos ravishda takomillashtirilgan.
O``zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi hamda AQSh adliya vazirligi giyohvandlikka qarshi kurash agentligi hamkorligida tashkil etilgan olti oylik "To`siq-2" tadbiri bu boradagi ishlarni yanada faollashtirdi. O`tgan ikki oyda bir tonnadan ortiq narkotik modda qo`lga olindi. Bu giyohvandlik va narkotik moddalarning noqonuniy savdosiga qarshi kurash talablar darajasida yo`lga qo`yilganining yana bir dalilidir.
Tadbirda AQShning mamlakatimizdagi Favqulodda va muxtor elchisi Jon Purnell ishtirok etdi.