Guruh talabasi: muqimjonova muslimaxon o‘nli kasrni to‘G‘ri kasr ko‘rinishda ifodalash. Reja

20.61-guruh talabasi:
MUQIMJONOVA MUSLIMAXON
O‘NLI KASRNI TO‘G‘RI KASR KO‘RINISHDA IFODALASH.
Reja


1. O’nli kasrlar, ularning o’qilishi va yozilishi bilan tanishtirish.
2. O’nli kasrni to’g’ri kasr ko’rinishida va aksincha ifodalash.
3. O’nli kasrlar ustida arifmetik amallarni bajarish.
4. Cheksiz davriy kasrlarni o’rgatish.

Kalit so’z va iboralar: o’nli kasr, to’g’ri kasr, ulush, butu.nning qismi, sonnig butun va kasr qismi, chekli kasr, cheksiz davriy kasr.
O‘nli kasrlar 1. Maxraji 10, 100, ... bo‘lgan , 1/10 , 7/100 ,49/1000
kabi kasrlarni kasr chizig‘isiz yozish mumkin.
Savol: ko'rinishidagi har qanday kasrni ham o‘nli kasr ko‘rinishida yozish mumkinmi?
Javob: Masalan, va | kasrlami olaylik, kasr kasrga teng, demak a = 0,32. Amrno | kasr uchun maxraji 10 ning darajasi bo'lgan unga teng kasmi topib bo‘lmaydi. Nima uchun?
Misol. kasrni o‘nli kasr ko‘rinishida yozing.
Y e c h i s h: kasmi o‘nli kasr ko'rinishida yozish mumkin, chunki u qisqarmas va maxrajining tub ko‘paytuvchilarga yoyilmasi 2 va 5 sonlaridangina iborat, 80 = 2⁴ • 5.
Misol. | kasrni o‘nli kasr ko'rinishida yozing.
Yechish: kasrni o‘nli kasr ko‘rinishida yozib bo‘lmaydi, uning maxrajining tub ko‘paytuvchilarga yoyilmasida 3 soni bor, 15 = 3-5.
O‘nli kasr orasidan 0,01 kasr ajralib turadi va undan ko‘p foydalaniladi. U protsent deb ataladi va 1 % deb belgilanadi.
Masala. Shakarqamishda 15% shakar bor deyildi. Buni bilgan holda 10 t shakarqamishda qancha shakar borligini toping.
Yechish. Buning uchun 0,15 kasrni 10 ga ko'paytirish kerak. 0,15= 1,5 t. Demak, 10 t ning 15% i 1,5 t ni tashkil qilar ekan .
Mashqlar
1.Talabaga kasrni o‘nli kasr ko‘rinishida yozish mumkin yoki mumkin emasligini aniqlash topshirildi. U bu kasrning maxrajini tub ko'paytuvchilarga ajratdi: 260 . = 22 • 5 • 13 va quyidagicha xulosaga keldi: kasrni o‘nli kasr ko‘rinishda yozish mumkin emas.O‘qituvchi talabaning javobini noto‘g‘ri deb topdi. Nima uchun?

1. 
   kasrlardan qaysilarini o‘nli kasr ko‘rinishida yozish mumkin?
   
2. 
   Sonlar yozuvi berilgan: 0,40; ; 0,4; ; 5; ; ; 0,6; • Nechta turli son yozilgan? Bu sonlarning nechtasi kasr son?
   

3. Quyidagi ifodalar qiymatini ratsional usul bilan toping:
a) 8,3 + 3,85 + 9,7 + 5,15 + 2,25 + 0,125;
b) 8,7 + 7,73.
O‘nli kasrni yozish uchun avval butun qismi, so‘ng vergul qo‘yib kasrning surati yoziladi.
1. to‘g‘ri kasrni o‘nli kasr ko‘rinishida yozing. Agar kasr to‘g‘ri kasr bo‘lsa, uni o‘nli kasr ko‘rinishida yozishda butun qismi 0 deb olinadi va vergul yordamida kasr qismidan ajratib yoziladi. = 0,6; = 0,7; = 0,65
2. a) 7 dm 4 cm ni detsimetrda ifodalang. Yechish: 1 cm = 10 dm, demak, 4 cm = 0,4 dm.
7 dm 4 cm = 7 dm+0,4 dm = 7,4 dm. Vergulning chap tomonidagi 7– butun dm lar sonini, vergulning o‘ng tomonida turgan 4 – detsimetrning o‘ndan bir qismidagi ulushlari sonini ifodalaydi.
b) detsimetrda ifodalang: 4 dm 5 cm; 2 dm 8 cm; 1 dm 9 cm; 3 dm 6 cm.
3. To‘g‘ri kasrlarni o‘nli kasr ko‘rinishida ifodalang: 3/25 ; 7/16 ;
17/100 ; 29/32 ; 23/25 ;
4. Uzunligi 10 cm bo‘lgan kesma chizing va uni 10 ta qismga bo‘ling. 2 ta qismini bo‘yang va bo‘yalgan qismni avval oddiy kasr, so‘ngra o‘nli kasr ko‘rinishida ifodalang.
5. a) noto‘g‘ri kasrni o‘nli kasr ko‘rinishida yozing. Yechish: kasrning maxrajidagi nollar soni bitta. Shuning uchun, suratidagi raqamlarni o‘ngdan chapga tomon bitta sanab, vergul qo‘yamiz: 4,9. Hosil bo‘lgan o‘nli kasrda 4 raqami kasrning butun qismi, verguldan keyin turgan raqam – 9 uning kasr qismi: = 4,9
b) 5/100 kasrni o‘nli kasr ko‘rinishida yozing. Yechish: kasrning maxrajidagi nollar soni ikkita. Shuning uchun, suratidagi raqamlarni o‘ngdan chapga tomon ikkita sanab, vergul qo‘yiladi. 5 raqami oldida boshqa raqam bo‘lmaganligi sababli verguldan oldin nol yoziladi. Javob: = 0,05 Agar to‘g‘ri kasr maxrajidagi nollar soni suratidagi raqamlar sonidan ko‘p bo‘lsa, yetmayotgan o‘rinlarga nol qo‘yish kerak.
6. 568:4 405:5 3729:3 5808:4 656:8 564:4 4950:2 6508:4 bo’lishlarni bajaring
7. Quyidagi sonlarning butun va kasr qismlarini ko‘rsating: 2,4; 5,7; 0,81; 7,09; 0,16; 12,2
8. O‘nli kаsr ko‘rinishida yozing: 1/ 10 ; 5 /10; 2/ 10; 6/10; 5/100; 8 /100; 2/ 100; 99/ 100; 9/100; 2/100; 64 /100;