Halqumning o`tkir va surunkali kasalliklari o`tkir va surunkali faringitlar

          HALQUMNING O`TKIR VA SURUNKALI KASALLIKLARI 

 

 

O`TKIR VA SURUNKALI FARINGITLAR 

 

Halqum  shilliq  pardasining  o`tkir  yallig’lanishi  (o`tkir  faringit)  aksariyat 

xollarda burunni bo`shlig’ini o`tkir yallig’lanishi bilan birga kechadi, ammo ba`zan, 

o`zini aloxida yallig’lanishi xam uchrab turadi. O`tkir faringitning paydo bo`lishida 

burun  va  burun  yondosh  bo`shliqlarining  yallig’lanishlari,  kasbdagi  zararli  omillar 

(chang, turli kimyoviy chiqindilarni ta`siri), ichkilik ichish, tamaki chekish, juda issiq 

va  achchiq  ovqat  tanovul  qilish  kabilar  sabab  bo`ladi.  Bundan  tashqari  ayrim 

yuqumli va qon kasalliklarda (terlama, chechak, agranulotsitoz, limfogranulomatoz 

va boshqalar) xam halqumda ikkilamchi o`tkir faringit kabi yallig’lanish kuzatiladi.  

Bemorlarni  shikoyatlari:  Tomoqda  og’riq,  achishish,  yutinishni  qiyinligi  va 

yo`talga  bo`ladi.  Tomoqdagi  og’riq  quruq,  so`lakni  yutishda  kuchayadi.  Og’riq 

burun  halqumga,  quloqqa  tarqaladi,  keyinchalik  yallig’lanish  jarayoni  tarqalib, 

tanglay yoylarini qamrab olgandan so`ng, bemorlarda tomoqda yot jism borligiga 

shikoyat  paydo  bo`ladi.  Ayrim  xollarda  toqdagi  achishish  xissiyoti  shu  darajada 

kuchli bo`ladi, xatto bemorlarda ko`zlaridan yosh oqadi. Bemorlarni umumiy xolati 

keskin  o`zgarmaydi,  ularda  sezirarli  quvvatsizlik,  tana  xaroratini  subfebril 

ko`tarilishi va ishtaxani buzilishi kuzatiladi.  

Faringoskopiya  qilinganda  halqum  shilliq  qavatlari  loklangandek  qizarib, 

yaltirab  ko`rinadi.  Orqa  devori  shilimshiq  ajralmalar  bilan  qoplanga,  limfoid 

granulalar  qizarib  kattalashgan,  qon  tomirlari  bo`rtgan  bo`ladi.  Kasallikni  yon 

tomonlarini yallig’lanishi turida, ikki yon tomondagi valiklarni qizarib, shishganligi 

ko`zga  tashlanadi,  bunday  o`zgarishlar  tanglay  yoylari,  kichik  tilga,  xiqildoq  ustki 

tog’ayi  va  xiqildoqni kirish  qismilariga  xam  tarqaladi.  Shiliq  osti  bezlarini  faoliyati 

kuchayganligi sababli, Halqum shilimshiq ajralma bilan to`lgan bo`ladi.  

 

 

 

Rasm 4. O`tkir faringit 

 

O`tkir  faringitni  oddiy  kataral  anginadan,  qon  kasalliklarida  halqumdagi 

ikkilamchi o`zgarishlardan va halqumni yolinidan (roja) farqlash lozim.  

O`tkir  faringit  odatda  maxalliy  davolanadi.  Davolashni  qatnab,  ambulator 

olib  boriladi  va  dastlab  kasallikni  keltrib  chiqaruvchi  omillarni  bartaraf  qilishdan 

boshlanadi. Bemorlarga iliq suyuq ovqatlar tavsiya qilinadi, tomoqni chayish uchun 

iliq antiseptik dorilarni qaynatmalari (evkalipt, shalfey va romashka qaynatmalari, 

natriy gidrokorbanat eritmasi) buyuriladi. Kuniga 4-5 maxal ingalipt yoki kameton 

aerozollari  sepish  tavsiya  etiladi  va  burunga  moyli  tomchilar  (oblepixa,  o`rik 

danagini moyi, shaftoli danagini moyi kuniga 4 maxal tomiziladi) tayinlanadi. Yog’li 

tomchilarni  bemorlarga  yotgan  xolda  tomizish  buyuriladi,  bundan  yog’lar  burun 

orqali  o`tib  halqumni  orqa  devorini  yog’laydi.  Natijada  shilliq  qavtlar  yuzasida 

moyli  ximoya  qatlami  xosil  bo`ladi.  Xarorat  subfebril  bo`lganda  antibiotiklar  va 

sul’fanilamid  preparatalari  qo`llaniladi.  So`rish  uchun  falimint,  faringosept  yoki 

antibiotiklardan makropen qo`llash yaxshi natija beradi. Oxirgi vaqtlarda antiseptik 

va  og’riqsizlantiruvchi  xususiyatga  ega  bo`lgan  loroben  qo`lanilmoqda.  Lorben 

sprey xolida kuniga 4-6 maxal sepish tavsiya qilinadi.  

Fizioterapevtik muolijalardan halqumni orqa devoriga UF nurlari bilan ta`sir 

etish va yog’li-ishqorli ingolyatsiya qo`llaniladi.  

 

 

SURUNKALI FARINGITLAR 

 

Surunkali faringit: kasallik asosan o`tkir faringitdan keyin rivojlanadi. Uning 

paydo bo`lishiga o`z vaqtida davolanmagan o`tkir faringit, burun va burun yondosh 

bo`shliqlari  kasalliklari,  oshqozon-ichak,  yurak-qon  tomir  tizimi  kasalliklari,  diatez 

va qandli diabet, zararli odatlar (chekish, spirtli ichimlmklar ichish), kasbdagi turli 

salbiy  (kimyoviy  va  fizik)  ta`sirlar,  iqlim  (quruq,  issiq  va  chang  xavo)  sharoitlari 

sabab bo`ladi. Surunkali faringitning uch turi tafovut kilinadi:  

 

Kataral 

Gipertrofik 

Atrofik 

 

Kataral faringitda bemorlar tomoqda achishish, yot jism borligi xissiyotiga va yo`talga 

shikoyat qiladilar.  

Faringoskopiyada halqum orqa devorini shilliq qavatlari qizarib shishgan, qon tomirlari 

bo`rtib chiqqan va yuzasida ko`p miqdorda shilimshiq ajralma bo`ladi.  

Gipertrofik  faringitda  kataral  faringitdagi  shikoyatlar  kasallikni  bu  turida  kuchliroq 

namoyon bo`ladi va ikki xil - tarqalgan (diffuz) yoki chegaralangan ko`rinishda kechadi. 

Halqumda ko`p xosil bo`lgan balg’am reflektor qo`zg’alish keltirib chiqarib, bemorlarni 

doimo yo`talib tupurishga majbur qiladi. Tomoqda yot jism xissiyoti bemorlarda o`sma 

borligi  vaximasi  “rakofobiya”  olib  keladi  va  ular  doimo  turli  yo`nalishdagi  vrach 

mutaxasisslarga murojat qilishga majbur.  

Faringoskopiyada-shilliq qavatni epiteliy qatlamlarini ko`payishi xisobiga diffuz yoki 

chegaralangan  gipertrofiya  kuzatiladi.  Joylarda  tsilindrik  epiteliy  yassi  epiteliyga 

almashadi.  Gipertrofik  jarayon  asosida  joylarda  esa  kistalar  xolida  ko`rinadi.  Qon 

tomirlar  bo`rtib  chiqqan,  shilliq  qavat  yuzasida  yiring  aralash  balg’am  bo`ladi.  Klinik 

kechishi bo`yicha gipertrofik faringitlar granulez va yonbosh faringit turlariga bo`linadi. 

Granulyoz  faringitda  halqumni  orqa  devori  o`rtasida,  qizarib  shishigan  shilliq  qavat 

asosida,  joylarda  qizarib  bo`rtgan  limfoid  granullar  ko`zga  tashlanadi.  Yonbosh 

faringitda  bunda  o`zgarishlar  halqumni  orqa  devorini  ikki  yon  tomonlaridagi,  orqa 

tanglay yoyiga paralel joylashgan limfoid to`qimalarda kuzatiladi.  

Surunkali  atrofik  faringitni  ko`pincha  surunkali  faringitlarni  yakunlanish 

bosqichi  deb  xam  ataladi,  chunki  uzoq  davom  etgan  surunkali  yallig’lanish 

keyinchalik,  ko`pincha  atrofik  jarayon  bilan  yakunlanadi.  Bemorlarni  shikoyatlari: 

tomoqni  qurqushab  qolishi,  tomoqda  og’riq,  yutinishni  qiyinligi  va  tomoqda  yot 

jism  borligi  xissiyotiga  bo`ladi.  Bemorlar  achchiq  va  sho`r  taomlar  istemol 

qilishganda  yuqoridagi  belgila  kuchayib  ketadi.  Tomoqdagi  quruqshash  belgisi 

bemorldarni  uyqudan  bezovta  qiladi.  Shunin  uchun  xam  ular  tomoqni  xo`llash 

maqsadida  doimo  suyuqlik  ichishga  majbur.  Atorfik  jarayon  qanchalik  kuchli 

rivojlangan  bo`lsa,  yutinishni  qiyinligi  shunchalik  keskin  namoyon  bo`ladi. 

Bemorlarni og’izdan noxush xid keladi. Tomoqdagi doimiy yot jism borligi va quruq 

yutinganda  yot  jism  yuqoridan  pastga  o`tgandek  xissiyoti  bemorlarda  o`smaga 

gumon tug’diradi. Shuning uchun xam bu bemorlar doimo vrachlar xuzurida turli 

tashxislar bilan davolanadilar.  

 Faringoskopiyada halqumdagi atrofik jarayon asosan atrofik rinitni davomi 

shaklida rivojlanadi. Shilliq qavati quruqshagan, yupqalashgan va qizargan bo`ladi, 

shuning  xisobiga  halqum  shilliq  qavati  loklangan  singari  yiltirab  ko`rinadi.  Shilliq 

qavat yuzasida qo`yiq shilimshiq ajralma yoki quruq qasmoq bo`ladi .  

Davolash:  Kasallikni  davolash  qilinik  ko`rinishiga  asoslangan  xolda  olib 

boriladi. Kasallikni qaysi ko`rinishi bo`lishidan qa`tiy nazar davolashni bemorlarga 

chekish  va  spirtli  ichimliklarni  ichish  man  etishdan  boshlanadi.  Tashqi  muxitini 

salbiy  ta`siri,  ishlab  chiqarishdagi  nojuya  ta`sir  etuvchi  omillarni  bartarf  qilishga 

erishish  zarur.  Surunkali  faringitlarni  davolashdagi  asosiy  yo`nalish  bu 

ingolyatsiyalar  tavsiya  qilish  bilan  olib  borishdir.  Agar  surunkali  kataral  faringit 

bo`lsa  ingolyatsiya  uchun  turli  o`simlik  (shalfey,  chinni  gul,  evkalipt)  antiseptik 

xususiyatiga ega bo`lgan damlamalari, gipertrofik turida esa yuzaki kuydiruvchi va 

bujmaytiruvchi  dorilar,  atrofik  ko`rinishida  ishqorli-yog’li  muolijalar  tavsiya 

qilinadi.  

 Gipertrofik faringitlarda tomoqni 5-10% taninni glitserindagi eritmasi bilan 

surtish  yoki  kattalashgan  granulalarni  kumush  nitrat,  uch  xlorli  sirka  kislotasi 

eritmasi  bilan  aloxida-aloxida  kuydiriladi.  Ayrim  xollarda  bu  kattalashgan 

granulalar  termik  yoki  muzlatish  (krio  ta`sir)  usuli  bilan  xam  kuydiriladi.  Atrofik 

faringitda  yog’li-ishqorli  ingolyatsiyalardan  tashqari  yana  halqum  shilliq  kavati 

Lyugol’  eritmasi  bilan  massaj  qilinadi,  vitamin  A  yog’li  eritmalari  surtiladi,  shilliq 

qavati  ostiga  turli  bioaktiv  dorilar  (gumizol,  aloe)  yuboriladi.  Fizioterapevtik 

muolijalardan  qo`shimcha  yana  lazer  nurlari  va  magnit  to`lqinlari  ta`sir  etish 

usulari  bilan  davolash  yaxshi  yordam  beradi.  Jag’  osti  soxasiga  0,  5%  nikotin 

kislatasi  eritmasi  bilan  elektroforez  qilish  davolash  kuchaytiradi.  Vitaminlarni 

qo`llash davolanish ta`sirini kuchaytiradi.  

 

HALQUM BEZLARINI O`TKIR YALLIG’LANISHI-ANGINALAR 

 

Angina  o`tkir  umumiy  yuqumli  kasallik  bo`lib,  bunda  bitta  yoki  bir  nechta 

halqum  bezlarini  maxalliy  o`tkir  yallig’lanishi  namoyon  bo`lishgi  bilan  kechadi. 

Anginalar  kelib  chiqishi  bo`yicha  birlamchi  va  ikkilamchi,  boshqa  kasalliklarda 

tomoqda angina sifatida yallig’lanish jarayoni kuzatiladi, (o`tkir yuqumli kasalliklar- 

bo`g’ma,  ich  terlama,  qizilcha  va  tuleremiyada,  qon  kasalliklarida-yuqumli 

mononukleoz, agranulotsitoz, alimentar toksik aleykiya va leykozda). Angina keng 

tarqalgan  kasalliklar  qatoriga  kirib  axolini  4-6  %  qismida  uchraydi.  .  Askariyat 

xollarda tanglay bezlarini (1-2 bezlar) o`tkir yallig’lanishi kuzatiladi, shuning uchun 

xam  «angina»  deganda  tanglay  bezlarini  o`tkir  yallig’lanishi  tushuniladi.  Angina 

lotin tilidan kelib chiqqan so`z ”anqo”, bo`g’ilmok yoki qisilmoq ma`noni anglatadi. 

Angina tushunchasi ko`p adabiyotlarda o`tkir tonzillit deb xam yuritiladi. Kasallikni 

rivojlanishi  fasllarga  bog’liq  bo`lib,  sovuq  va  xavo  namligi  yuqori  bo`lgan  oylarda 

ko`p  uchraydi.  Angina  xavo-tomchi  va  alimentar  infektsiyasi  qatoriga  kirganligi 

uchun,  atrofdagilarga  tez  yuqib  tarqaladi.  Kasallik  asosan  17-30  yoshlarda  ko`p 

(70-90%)  uchraydi.  Asosiy  kasallik  qo`zg’atuvchisi  strepto-stafilokokklar  va  kam 

xollarda zamburug’lar (kandida) xisoblanadi.  

 Insonda  ximoya  quvvatini  pasayishi  xisobiga  ozgina  sovuq  o`tishi  bilan 

halqum bezini o`tkir yallig’lanishi namoyon bo`ladi.  

Infektsiya  ekzogen  yoki  endogen  bo`lishi  mumkin,  halqum  bezlarini  shilliq 

pardasi  yuzasiga  ekzogen  faktor  sifatida  kasallik  chaqiruvchi  mikrob  xavo-tomchi 

va  alimentar  yo`l  bilan  yoki  bemorga  to`g’ridan-to`g’ri  yaqin  aloqada  bo`lish 

natijasida  o`tishi  mumkin.  Bundan  tashqari  odatda  halqum  shilliq  pardasida, 

xalkum bezlarini lakunalarida bo`ladigan mikroblar yoki viruslardan autoinfektsiya 

sifatida rivojlanishi mumkin.  

Oddiy angina uch xil vaziyatda kelib chiqadi (BS. Preobrajenskiy bo`yicha).  

1.  Epizodik  vaziyat:  tashqi  muxitni  ijtimoiy  sharoitlari  yomonlashganda, 

immunologik  ximoya  quvvat  pasayganda  va  sovuq  ta`sir  etganda  autoinfektsiya 

sifatida paydo bo`ladi.  

2. Epidemik vaziyat: bemordan yuqishi tufayli rivojlanadigan angina.  

3. Surunkali tonzillitning qaytalanishi sifatida paydo bo`ladigan angina.  

Ko`pincha angina surunkali tonzillitning qaytalanishi sifatida kechadi.  

Kasalliknii  mukkamal  o`rganish  uchun,  ularni  avval  siniflarga  bo`lish 

maqsadga  muofiqdir.  Anginalarnii  siniflarga  bo`lishidan  maqsad,  kasallikni 

tashxisi,  davolash  va  oldini  olish  masalalarini  yagona  bir  tizimga  tushirishdan 

iboratdir.  Bu  maqsadda  turli  mualiflar  o`zlarini  muloxazalarini  taklif  qilishgan. 

Kasallikni  sniflanishida  uni  klinik,  morfologik,  patofiziologik,  etiologik  va  boshqa 

masalalarni qamrab olgan asoslangandir.  

Xozirgi  kunda  anginani  eng  ko`p  tarqalagan  va  amaliyotda  keng 

qo`llanilayotgan siniflanishi quydagicha:  

- 

kataral  

- 

follikulyar  

- 

lakunar,  

- 

fibrinoz 

- 

gerpetik 

- 

flegmonoz (intratonzillyar abstsess)  

- 

yarali-pardali 

- 

aralash.  

Anginada  paydo  bo`ladigan  patologo-anatomik  o`zgarishlarni  asosida  bez 

parenximasida  mayda  qon  va  limfa  tomirlarning  kengayishi,  mayda  venalarining 

trombozi,  limfatik  kapillyarning  stazi  aniq  namoyon  bo`lishi  kuzatiladi.  Quyida 

anginani xar bir turini aloxida ko`rib chiqamiz.  

Kataral angina. Bodomcha bezlarini yuza qismini yallig’lanishi bilan kechadi. 

Kasallikni boshlanish boqichi bir necha soatdan 2-4 kungacha davom etadi. Klinik 

belgilari  birdaniga  namoyon  bo`ladi,  bemorlarni  shikoyatlari  tomoq  qurishi, 

qirilishi, ozgina og’riq sezishdan va yutinishda bu og’riqlarni kuchayishidan iborat 

bo`ladi.  Bemorlarni  umumiy  xolsizlanish,  bosh  og’rig’i,  bo`g’imlarda  og’riq,  a`zoi 

badanda quvvatsizlik alomatlari bezovta qiladi. Tana xarorati odatda subfebril (37-

37,  5S)  bo`ladi,  periferik  qonda  yallig’lanishga  xos  ozgina  o`zgarish,  leykotsitlar 

miqdori ortib, SOE tezlashganligi kuzatiladi.  

Faringoskopiyada  tanglay  bezlari  va  tanglay  yoylarining  chetlarida  qizarish 

va shish kuzatiladi, bezlar birmuncha kattalashadi, ayrim joylari shilimshiq aralash 

yiringli yupqa ekssudat parda bilan qoplangan. Til quruq, karash bilan qoplangan. 

Ko`pincha regionar (jag’ osti va bo`yin tugunlari) limfatik tugunlarning kattalashish 

va  ushlab  ko`rilganda  og’riqlik  bo`ladi.  Bolalarda  xamma  klinik  alomatlar  katta 

kishilardagiga  nisbatan  kuchli  namoyon  bo`ladi.  Kasallik  3-5  kun  davom  etadi  va 

sekin-asta  yallig’lanish  pasayib  bemor  tuzalishi  yoki  aksincha  yallig’lanish 

alomatlari kuchayib anginani boshka og’irroq ko`rinishiga o`tishi mumkin.  

Follikulyar  angina.  Kasallikni  boshlanishdagi  yashirin  davri  uncha  uzoq 

bo`lmaydi. Ko`pincha bir necha soat, ba`zan bir necha kun davom etadi va kasallik 

o`tkir,  odatda  tana  xaroratining  38-39  S  gacha  ko`tarilishi  va  qaltirash  bilan 

boshlanadi.  YUtinganda  tomoqda  kuchli  og’riq  paydo  bo`ladi,  ko`pincha  og’riq 

quloqqa,  bo`yinga  tarqaladi,  aksariyat  so`lak  ajralishi  kuchayadi.  Bemorlarda 

umumiy intoktsikatsiya rivojlanib, umumiy quvatsizlik, bosh og’rig’i, bo`g’imlar va 

yurak soxasida og’riq va ishtaxani buzilishi paydo bo`ladi. Bolalarda kasallikni klinik 

belgilari, umumiy intoksikatsiya birmuncha og’iroq bo`ladi: Tana xaroratini yuqori 

bo`lishi  bilan  birga  ishtaxa  buziladi,  ko`krak  yoshidagi  bolalarda  ich  ketishi 

kuzatiladi,  intoktsikatsiya  kuchayib,  meningizm  alomatlari  paydo  bo`ladi  va 

bemorni ko`ngli aynib qayt qiladi. Qondagi o`zgarishlar: neytrofil leykotsitoz bo`lib, 

leykotsitlar  soni  12000  dan  15000  gacha  ko`tariladi,  eozinofiliya,  SOE  ko`pincha 

soatiga 30-40 mm. ni tashkil etadi. Siydikda oqsil paydo bo`ladi. Odatda regionar 

limfatik  tugunlar  kattalashgan,  ular  paypaslanganda  og’riydi,  taloqning 

kattalashishi kuzatiladi.  

Faringoskopiyada  yumshoq  tanglay  va  tanglay  yoylarida  tutash  qizarish  va 

infil’tratsiya  kuzatiladi,  bezlar  kattalashib,  kizaradi,  shishadi  yuzalarida  yumaloq, 

ozgina  ko`tarilib  turadigan  sarg’imtir  yoki  oqimtir  sarg’ich  rangda  3  mm.  gacha 

xajimda bo`lgan ko`p sonli yiringli nuqtalar ko`rinadi. Bu yiringli ajralmalar shpatel’ 

bilan olinsa engil ko`chadi.  

Bodomcha  bezlari  yuzalaridagi  yiringli  nuqtalarni  adabiyotlarda  “osmon 

to`la  yulduzlarga”  qiyoslaydi.  Bu  yiringli  nuqtalar  bezlarni  follikulalarini 

yallig’lanishi natijasidir. Kasallik besh- etti kun davom etadi, keyinchalik asta-sekin 

yallig’lanish  jarayoni  pasayib,  intoksikatsiya  belgilari  yo`qoladi,  tana  xarorati 

mo`tadillashadi  va  bemor  asta-sekin  sog’ayib  ketadi.  Ayrim  xollarda  yallig’lanish 

jarayoni  kuchayib  bez  oldi  to`qimalarini  yallig’lanishi  (paratonzillit  yoki 

paratonzilyar abstsesslar) bilan asoratlanishi mumkin.  

 

 

 

Kataral angina  

 

Lakunar va follikulyar angina 

 

 

Rasm 5. Yarali-pardali angina 

 

Lakunar  angina.  Kasallikning  boshlanishi  va  uning  umumiy  belgilari 

follikulyar anginadagi kabi bo`ladi. . Lakunar angina follikulyar anginaga qaraganda 

birmuncha  og’ir  kechadi.  Anginalarni  bu  turlarini  lakunar  va  follikulyar 

ko`rinishlariga  bo`linishi  shartli  xisoblanib  bir  bemorni  o`zida  bir  vaqtda  xam 

lakunar  xam  follikulyar  angina  ko`rinishi  uchrashi  mumkin.  Ayrim  adabiyotlarda 

lakunar  angina,  folikulyar  anginani  kelgusi  bosqichi  deb  xisoblaydi.  Folikulyar 

angina  kabi  kasallik  birdaniga  tana  xaroratini  40  S  ko`tarilishi,  qaltirash, 

intoksikatsiya  belgilarini  keskin  namoyon  bo`lishi  bilan  boshlanadi.  Bemorlarni 

tomoqda qattiq og’riq, yutinishni qiyinligi, og’izdan ko`p miqdorda so`lak ajralishi, 

bosh  og’rig’i,  bo`g’imlar  va  yurak  soxasida  og’riqlar  bezoata  qiladi.  Umumiy 

intoksikatsiyani  kuchayishi  xisobiga  bemorlarda  loxaslik  va  butun  tanada  og’irlik 

bezovta qiladi.  

Faringoskopiyada  Bodomcha  bezlari  keskin  qizarib  shishgan,  yuzalaridagi 

avval  xosil  bo`lgan  oq-sarg’imtir  rangli  yiringli  ajralmalar  keyinchalik  kattalashib 

bir-birlari  bilan  qo`shilib  yiringli  orolchalar  xosil  qiladi.  Bunday  yiringli  orolchalar 

faqat bezni yuzasida joylashgan bo`lib, bez tashqarisiga tarqalmaydi. Ammo shilliq 

qavtlarni  qizarib  shishi  atrofga  keng  tarqaladi.  Kasallik  5-7  kun  davom  etadi  va 

keyinchalik  yallig’lanish  belgilari  asta-sekin  pasayib  bezni  shishi  va  qizarishi 

pasayadi, bez yuzasidagi yiringli ajralmalar yo`qoladi, ammo tana xarorati umumiy 

intoksikatsiya  xisobiga  yana  bir  necha  kun  ko`tarilib  turadi,  kattalashgan  jag’  osti 

limfatik  bezlar  uzoq  vaqt  og’riqli  bo`lib  turadi.  Agar  lakunar  angina  asoratlansa 

(paratonzillit va paratonzillyar abstsess), unday xolatda yallig’lanish jarayoni ancha 

vaqtgacha cho`zilishi mumkin.  

Kataral,  lakunar  va  follikulyar  anginalarni  davolash:  Bu  ko`rinishdagi 

anginalarni kelib chiqishi va klinik kechishlari deyarli bir xil bo`lganligi, amaliyotda 

eng ko`p uchraganligi uchun, davolash masalalari umumlashtirilgan xolda, aloxida 

ko`rib  chiqiladi.  Kasallikning  birinchi  kunlaridan  bemorlarni  uyda  yotqizilib 

davolanadi,  ularga  keskin  jismoniy  xarakatlar  qilmaslik  buyuriladi,  bu  tavsiya 

kasallikning  davolashda  xamda  asoratlarning  oldini  olishda  eng  muxim  chora 

xisoblanadi.  Kasallikni  atrofdagilarga  yuqishini  oldini  olish  uchun  bemorning 

yotgan joyi parda bilan to`sib, atrofdagilardan ajartiladi, ularga ovqatlanish uchun 

aloxida  idish-tovoqlar  va  parvarish  buyumlari  ajratiladi,  anginaga  moyil  bolalar 

bemor  xuzuriga  kiritilmaydi.  Kasallik  og’ir  kechishi  bilan  boshlanganda  bemorlar 

darxol kasalxonaga yotqiziladi.  

 Parxez ovqatlar: suyuq, iliq, yumshoq, sutli ovkatlar, vitaminlar tayinlanadi.  

 Maxalliy davolash uchun iliq natriy gidrokarbonat eritmasi (200 ml suvga 1 

choy  qoshiq  natriy  gidrokarbonat  yoki  natriy  xlorid  eritmasi),  furatsillin,  kaliy 

permanganat, vodorod peroksid, kalendula damlamalarini birortasi bilan tomoqni 

kuniga 5-6 maxal  chayish tayinlanadi, bo`yinga kuniga 4-5 maxal spirtli isitadigan 

bog’lov  qilinadi.  Umumiy  davolash  uchun  isitma  tushiruvchi  va  antibakteral 

preparatlar  buyuriladi.  Antibiotiklardan  penitsillinni  (bemorning  yoshiga  qarab 

sutkasiga  1500000-  2500000  TB  dozada  odatda  5  kungacha  inektsiya  qilish 

maqsadga muvofik), yoki boshqa ta`sir doirasi kengi antibiotiklar tegishli miqdorda 

qo`llaniladi.  Neomitsin,  monomitsin,  streptomitsin  kabi  ototoksik  ta`siri  bor 

preparatlarni imkoniyat darajasida qo`llamaslik zarur. Bemorlarni umumiy axvolini 

e`tiborga  olib,  antibiotiklarni  ichishga  tavsiya  qilish  mumkin.  Kandidozning 

rivojlanishini oldini olish uchun atibiotiklar bilan birga ichishga nistatin yoki levorin 

tavsiya  qilinadi.  Organizm  sezgirligini  pasaytirish  maqsadida  antigistamin  dorilari 

(dimedrol,  suprastin,  diazolin  va  boshqalar)  qo`llash  maqsadga  muvofiq. 

Yallig’lanishga  qarshi,  og’riq  qoldiruvchi  va  isitma  tushiruvchi  sifatida  salitsilatlar 

qo`llaniladi.  Bo`yin  soxasiga  spirtli  kompreslar  (  xar  3  soatda  yangilanishi  shart) 

qo`yiladi.  Davolash  ishlari  doimo  qon,  siydik  taxlili  va  kardiogramma  natijalarini 

nazorat qilish bilan olib boriladi.  

 Kasallikning  maxalliy  va  umumiy  alomatlari  yo`qolgandan  so`ng  2-3  kun 

kuzatiladi,  agar  xech  qanday  asorat  belgilari  kuzatilmasa  ularga  jismoniy  ishlar 

bilan shug’ullanishiga ruxsat beriladi. Bemornnig ishga layoqatsizlik muddati o`rta 

xisobda 10-12 kunni tashkil qiladi.  

Flegmonoz  angina  (intratonzillyar  abstsess).  Kasallikni  bu  turi  anginalarni 

og’ir va ko`p asorat beradigan ko`rinshiga oid bo`lib, bodomcha bezlarini ma`lum 

bir  qismini  yiringli  yalig’lanib,  flegmona  yoki  abstsess  xosil  bo`lishi  bilan  davom 

etadi.  Boshqa  turlariga  qaraganda  kasallik  nisbatan  kam  uchraydi,  uning  paydo 

bo`lishi  bezning  yiringli  yallig’lanishi  bilan  bog’liqdir:  odatda  bir  tomonlama 

bo`ladi. Flegmanoz angina boshqa anginalardan so`ng asorat sifatida yoki bezning 

shikastlanishdan  natijasida  paydo  bo`ladi.  Boshlanishi  keskin  tomoqda  qattiq 

og’riq,  yutinishni  qiyinligi,  qaltirash,  bosh  og’rig’i,  kamquvatlik,  tana  xaroratini 

yuqoriga  ko`tarilishi  (39-40  S)  bilan  boshlanadi.  Tomoqdagi  og’riq  shu  darajada 

kuchli  bo`ladiki,  bemorlar  xatto  boshini  burishini  xam  iloji  bo`lmaydi.  Og’izdan 

noxush  xid  keladi,  yutinish  jarayoni  og’riqli  bo`lganligi  sababli  og’izda  ko`p 

miqdorda  so`lak  to`planadi.  Bemorni  terisi  oqimtir-kulrang,  yopishqoq  ter  bilan 

qoplanadi, bu xolat umumiy intoksikatsiyani kuchli ekanligidan darak beradi.