Hovuz baliqchiligida urchitilib ko‘paytirilayotgan baliq turlari. Karpsimonlar oilasiga kiruvchi baliqlar tavsifi. Oq amur va do‘ngpeshona baliq tavsifi

Nasilli baliqlarni ro’yxatga olish
Reja

1. 
   Hovuz baliqchiligida urchitilib ko‘paytirilayotgan baliq turlari.
   
2. 
   Karpsimonlar oilasiga kiruvchi baliqlar tavsifi.
   
3. 
   Oq amur va do‘ngpeshona baliq tavsifi.
   
4. 
   Xorijiy mamlakatlardan keltirilgan baliqlarni iqlimlashtirish.
   

Respublikamizda hovuz baliqchilik xo‘jaliklarida va tabiiy suv havzalarida ko‘llarda karpsimonlar oilasiga mansub karp va sazan baliq turlaridan tashqari cho‘rtan baliqsimonlar, usachsimonlar oilasiga mansub baliq turlari o‘stiriladi.

Karpsimonlar oilasi. Baliqlarning eng boy oilasi xisoblanadi. Ularning asosiy xususiyatlari: halqum tishlari 1.2 va 3 qatorli, mo‘ylovsiz, agar mo‘ylovi bo‘lsa 2 juftdan ko‘p emas. Tanasi sikloid tangachalar bilan qoplangan, yuqori jag‘ harakatchan va ular iliq suv havzalarini xush ko‘radi. Eng ko‘p uchraydigan turlari karp va sazandir. Karp va. sazan baliqlari eng ko‘p tarqalgan, Sazan-karpsimonlar oilasnning birinchi vakili, uning tanasi tanga bilan qoplangan, tangachalari yirik adqorigi labida ikki juft mo‘ylovi bor. Xalqum tishlari uch qatorli chuchuk suvda. yashaydi, ammo sho‘r suvlarda ham yashay oladi. Hayotining 4-6 yilida jinsyy yetiladi, may-iyuy oylari suvning • temperaturasi 18-20°S bo‘ltanida tuxum (ikra.) qo‘yadi. Ikralarini suv o‘tlariga so‘v osta substratga, suv havzasining sayoz yoruq kun tushar tomonga qo‘yadi. Tuxumning lichinkaga aylanishn (inkubatsiya davri) 3-5 kunni tapgkil etadi. Lichinkalarn dastlab mayda qyasqichbaqasimonlar (zoonlanktonlar) bilan, keyinchalik suv osti organizmlari (bentos) bilan ovqatlanadilar.
Sazan har holda tez o‘sadi. Uning massasi may oyyda qo‘yylgan tuxum baliqchaga aylanib keyingi yilning may oyida 100 g. ( 1 yillik), 2 yoshida 500 g va undan ko‘pni (ilnint) tashkil etadi. Anrim sazan baliqlarini tana uzunligi 1,5 m ga yetganida 32 kg va undan ortiq tosh bosadi.
Ular havzannng chuqur joylarida suv temperaturasi Q7°S bo‘lganida qishlovga ketadilar. Kam xarakatlanadilar, deyarli ovqatlanmaydilar.
Karo balygi. Orol dentizida, Amularyo, Sirdaryo, Zarafpyun, Qashqadaryo va Surxondaryo yeuv havzalarida ko‘p tarqalgan, Zoqora (sazan) baligidan tanlash yo‘li bilan keltirib chiqarilgan hovuzlarda o‘sti-rishga selyoksiya qilingan baliq turidir. Tez o‘eish bilan farqlanib turadi. U 2 yozni ko‘rganida (17oy) 1 kg vaznga ega bo‘ladi. U go‘shtining mazaliligi va yoqligi bilai mashhur.
Karp balig‘i tangachalari holatyga qarab 4 xil bo‘ladi: Tangachali karp, tovlanma oynavor karp, yalonqoch karp, bir qator tangachali (chiziqli) karp. U uncha chuqur bo‘lmagan, yaxshi nsiydigan suvlarda, sust oquvchi yumshoq suvlarda va loyqa, cho‘kindiga, chiriidiga boy suv havzalarni yaxshi ko‘radi. Uniig normal hayot kechirishi uchun 1 l suv tarkibida 6-7 mg kislorod erigan bo‘lishi kerak bo‘ladi.
Karp balng‘i juda serpusht bo‘lib, hayotini 3-yilida voyagaa yetadi va 1,5 mdv, nkra (o‘rtacha 0,8 mln.ikra) qo‘yadi. Erkaklari urg‘ochilariga qaraganda 1 yil -oldin voyaga yetadi, ya’ni nsinsiy yetidadi.. Ko‘shgaishdan oldin erkak baliqlari urchish uchun urg‘ochilarni o‘ziga jalb etish maqsadida jabra qopqoqlarida do‘mboqchalar paydo qiladi. Urchish may-shon oylari suvning harorati 17-19° S bo‘lganida sayoz joylardagi o‘simliklarga tuxum (ikra) qo‘yadi. Shu vaqt erkak baliq ham jinsiy so‘yuqligini shu iqralar ustiga to‘kib ketadn. Otalangan ikradan 3-5 kundan keyin lichinkaga aylanadi. Katga yoshdagi karp balig‘n har xil . organizmlar bilan ovqatlanadi. Kuzga kelib suv harorati 1-2° S yetpshda havzaning eng chuqur joylarnga tlnmanadilar va juda sust harakatlanadilar, oziqlanipsh deyarli to‘xtaydi. Katta yoshdagi , kral balig‘i gomshoq suv o‘tlari, suv qarida suzib yuruvchi hashoratlar, suv tubida yashovchn organizmlar (bontos) molyuskalar bilai oziqlanadnlar. Shular bilan bir qatorda omuxta yemni yaxshi iste’mol qnladi. Oq amur balng‘n. Juda tez o‘suvchi iliq suv.aarni xush ko‘ruvchi kariisimonlar oilasiga kiruvchi hovuz baliqchiligiga ixtnsoslashtirilgan baliq turidnr. Uning tanasi uzun, qo‘lasimon, qorin qismi ham bir tekis, oqzi yarim pastki tomonga ochnluvchan bo‘lib, 2 qator halqum tishlariga zga.
Uning go‘shti nshrin bo‘lib, 5-6 % yoqga ega. Bu balnqnn hovuzlarda karp balig‘i bilan birga o‘stiriladi yoki do‘ng neshona o‘tkur balig‘i bilan bnrga o‘stirish mumkin. U 4 yoshga yetganida jinsny yetiladi. Hovuzlarda tabnny ko‘paya olmandi. Ularning yosh baliqchalari maxsus inkubatsion ^: apparatlarida yetishtiriladi. Bir ona baliq 2 mln. ikra berish qobnlnyatiga ega. Uzoq sharqda yetishtirilgan bo‘lib, o‘z vatani iqlnm sharoitida aprel-avgust oylarida urchiydi. Tuxumini inkubatsion davri 32-40 soatan tashkil etadi. Lichinkalari dastlab zooplankton va bentos bilan oziqlanadilar. Tanasi 2,5-3 s.m ga yetgach ular suv o‘tlari bilan ovqatlanishga o‘tadilar. Ular juda yaxish melioratorlar hmsoblana,silar: Do‘ng peshona va oq amur bir vaqtlar Turkmaniston kanalini o‘tlardan tozalashda ishlatilgan. Oq amur omuxta yemnn yaxshi iste’mol qiladi va ma-hsulotga aylantiradi. Ko‘pincha uni o‘tkir karp deb ham nomlashadi. U suv o‘tlari va suv ' bo‘yya-da o‘sadigan olny o‘simliklarni ham yeb yuboradi. Oq amurni 1 kg vazn ortishi o‘chun 40-70 kg yeuv o‘tlari sarflanadi. Tuxumdan chiqqan badiqcha kelgusi yozga borib 600 g. tosh bosadi. Kelgusi yoshga yetib 1-2 kg tirik vaznga ega bo‘ldai. Oq amur balig‘ining ayrimlari 30 kg gacha tosh bosadi. Shu vazndagi baliqning tanasnyusht uzunligi 125 sm.ga yetadi. Do‘vgneshova balig‘i. Bu baliq 1961 yildan boshlab Respublikamiz hovuz badiqchilik xo‘jaliklarida Uzoq Sharq havzalaridai olib kelinib iqlimlashtiridgan. Uzoq Sharq havzalarida do‘ngpeshoia baligi 7-8yoshida, respublikamiz suv havzalarida eea 3-4 yoshida voyaga yetadi. Respublikamiz hovuz baliqchilik xo‘jaliklarida may oyida inkubatsiya sexlarida sun’iy urchitiladi. U 1 yili 300-400 g, ikkinchi yili 1-2 kg o‘sadi. Respublikamizda oq va chipor do‘ngpeshona balng‘i ko‘plab uchraydi.

Hovuz baliqchilik xo‘jaliklarida asosan oq do‘ngneshona balng‘i ko‘proq o‘stiriladi, Bu baliqning boshqa karpsimon baliqlardan farqlaninga jabra qonqotrari bir biri bilan tutashgan, ko‘zi juda pastda joylashgav, oqzi yuqoriga ochiladi. Tashqi belgilari quyidagicha: qorini tomonda tomoqidan to anal chiqarish tenshgngacha qirra bor va qorin qismi tangachasiz. Xalqum tishlari bir qator, juda kuchli, tishlary shox moddasi bilan o‘ralgan. Tang‘achalari mayda. Erkaklarida ko‘krak suzgich qanotini 2-3 nuri shoxplastvnkasi bort va ular arrasimon bo‘ladi. Ularning oshqozoni suv o‘tlarini hazm qilishga moslashgan, ichagining uzunligi tanasshsh uzunligndan 10-15 marta katta. Erkak balnqlar urg‘ochilariga nisbatan 1 yyya avval voyaga yetadi. Ikralariiing soni 1-2 mln.ga yetadv. Ikra qo‘yish yeuv ko‘paygan davrda bo‘ladn, ikrasini qumli joyga oqnm oraliqiga chuqur joylarga qo‘yadi. Tuxumining inkubasnya davri 23-33 soatga teng, suvni harorati 21-25°S bo‘linga kerak. Lichinkasi mayda zooplanktonlar bilan oziqlanadn. Lichinkalari kattaligi 1,5 sm yetganidan keyin fitoplanktonlar bilan oziqlanadn. Oq do‘ngpeshona (g: chg‘i suv satxiga soya tushsa, motor shovqinn, zshkakning ta’siri natijasida suvdan sakrab chiqish xususiyatiga eta, Bu baliq boshqa karpsimonlar va o‘txo‘r baliq turlari bilai bir hovuzda o‘stirilishi mumknn. Chipor do‘ngaeshona balig‘i.Uoq tolstolob baligidan oqboshligi,tanasyningyon tomonlarida qora doqlari borlngi va katta boshligi bilan farqlanadi. Ko‘krak suzgich qanotlary uzun bo‘lib qorin suzgich qanotlarining asosigacha yetadi. May-iyun oyida, yeuvnivg haroratv 26-30°.S ga yetganida tuxum qo‘yadi. Tuxumini 1,0-1,7m,sek. tezlnkda oqayotgan chuqur suvga qo‘yadn. Suvda shovqin bo‘lganida oq tolstolob badig‘iga o‘xshab suvdan sakrab chiqmaydi. 3-4 yoshida jinsiy yetiladi. 2 mln ga yaqin ikra qo‘yadi, o‘rtacha 500 ming dona bo‘ladi, Tuxumi otadangandan so‘yg 40 soat ichida dichinkaga aylanadi. Lichnnkasi zooplanktonlar bilan katta yoshdagnlari esa fyto-va zooplayaktonlar hamda detrit bilan oziqlanadi. Oq tolstolobga qaraganda tezroq o‘sadi. 2 yoshga yetgayaida 1,5 kg tosh bosadn, 3 yoshda esa 2,5 kg keladnKaras baliqlirv. Bularga oltin karas va kumush karas kiradi. Oltin karas sust oqadngan havzalarda tarqalgan. Tanasi enli, kallasi kichik, qorin tomonini rangi oqroq. yon tomoni qizqish mis rangida tovlanib turadi. Orqa suzgych qanoti uzun, dum suzgich qamoti bilinar bilinmas ichki tomonga kertilgan. Mo‘lovi yo‘q, xalqum tishlari bir q-atrr, taigachalari katga, • silliq. U asosan chuchuk suv havzalarida, loyqa o‘tnrgan kislota miqdori (rN 4,5) bo‘lgan suvlarda yashaydi, Kislorod miqdori kam (0,5-0,6 ml), butunlay tubigacha muzlab qodadigav havzalarda ham yashay oladi. Qishlov davrida bu baliq 70 sm chuqurlikdagi doyqa ichiga kirib ketadvg, juda yemov sharoitlarda ham yashaydi. Oltin karas 2-4 yoshyda jinsiy yetiladi. 130-200 ming dona "ikra qo‘yadi, Tuxumini suv haroratn 17-18RS bo‘lganida 3 marta har ' 10 kunda qo‘yadi. O‘ar bir ikra qo‘ygaiida 20-90 ming donadan qo‘yadi. Tuxuminy suv osti o‘simliklariga qo‘yadi, Tuxuminnig inkubasnya davri 3-4 kun. Lichinkalari zooplanktoe bilan, katta yoshdagi karas baliqlari bentos va detrit (xalioratlar, oliy o‘simlik va hayvon qodiqlari). Suv o‘tlarini qoddiqlari bylan oziqlanzdi. Taia uzundigi 45 sm. gacha oqirlign 3 kg. gacha boradi. Odatda karas 500-600 g. tosh bosady ya juda mazali baliq ;hisoblanadi. Karas ham hovuz baliti hisobdanadi, karp. yashaioyamaydigan hovuzlarda ham yashay oladi. Kumush karas. Tanaei burchakeimon, oltnn karasga o‘xshab yumaloq zmas, qorii qismi qoramtir, tangachalari katta-katta va qadir-budur, yen tomoni kumush rangida. Oltii karasga nisbatan tez o‘sadi, 2-4 yoshida jinsiy yetiladi t 300-400 ming atrofida ikra qo‘yadi. Boshqa baliqlardan o‘laroq kumush karas ajoyib biolognk xususiyatga ega. Ayrnm suv havzalarida ularning erkagi uchramaydiUrg‘ochilari karp, oltnn karas, lip kabi baliqlari tuxum qo‘yadigap davrda urchiydi. Ikrasini shu baliqlarning erkagi uruqlantiradn, tuxumidan faqat urg‘ochi kumush karas baliqlari chnqadi. Bunday ko‘payishi fan tilida ginogenez deb ataydilar. Kumush karas balig‘ini jabra lichinkalarini soni 40-50 - dona. Tanasining uzunligi 45 sm. yetadi. Bu baliq o‘simliklar bilan, bentos (xironomid, podenka, rucheynikni lichinkasy) bilan oziqlanadn. Odatda ular gala bnlai yuradi.