I bob. XX- asr oxirida Angliyanin’ ijtimoiy-iqtisodiy ahvoli

Mazmuni
Kirish
I Bob. XX- asr oxirida Angliyanin’ ijtimoiy-iqtisodiy ahvoli.
I.1. Angliyada ijtimoiy-iqtisodiy ahvol
I.2. XX- asr oxirida Konservatorlar va Liberallar partiyasinin’ ahvoli.
II Bob. 1960-1980-yillarda Angliya tashqi siyosati
II.1. XX-asr oxirida Angliya mustamlakalarida milliy ozodlik harakatinin’ boshlanishi va oqibatlari .
II.2. Angliyanin’ tashqi siyosati .
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar

Kirisiw
XX ásir ingliz burjua revolyuciyası menen jáhán tariyxınıń jańa tariyx dáwiri baslanadı. Niderlandiyada Ispaniyanıń húkimranlıǵına qarsı XX asirde burjua revolyuciyası bolıp ótken bolsada, bul revolyuciya talay sheklengen edi. Shunung ushın da Niderlandiya revolyuciyası jańa tariyx dáwirdiń baslanıwına tiykar bóle almadı. XX ásir ingliz burjua revolyuciyası Evropanıń kapitalizm tez hám tabıslı rawajlanayolgan mámleketlerinen biri - Angliyada bolıp ótti. Onıń nátiyjesinde oradan 100 jıl ótkennen, Angliya dúnyanıń eń qudralli davlaliga aylandı. Ingliz kapitalıstik xojalıǵı dúnyada kapitalıstik munasábetlerdiń rawajlanıwı ushın úlken tásir kórsetdi. Naǵız óziniń ushın da ingliz burjua revolyuciyası jańa tariyxtıń baslanıwı retinde qabıl etilgen.

XX ásir ingliz burjia revolyuciyası kapitalıstik rawajlanıw ushın kcng jol ashtı, biraq Angliyada kapitalıslik munasábetler daslep XIX asirdeyoq qáliplese baslaǵan edi. Burjua revolyuciyaına shekem kapitalizm rawajlanıwı feodal basqarıw princpı qaldıqları arasında júdá aste menen bardı. Qalalarda feodal ónermentchiligining qalaq formaları húkimranlıq etdi. Jańa payda bo'lao'tgan burjuaziya siyasiy gruppası sawda hám erkin básekinde orta ásirler monopoliyasınıń húkimranlıǵın bıykarlawdı talap etip chiqa basladı. Aqır-aqıbetde, Angliyanıń siyasiy basqarıw princpıı - absolyutizm endi burjuallashgan dvoryanlarni hám burjuaziyani qaniqtirmay qoydı.
XX ásir - bul Ullı Britaniya imperiyasinin’ eń ullı qúdiretli dáwiri bolıp, ol eń úlken aymaqǵa iye edi, sebebi ol eń basqınshı hám kólemi hám pátleri boyınsha tabıslı bolǵanlıǵı sebepli, 1970-1980-jıllarǵa shekem dúnyadaǵı eń qúdiretli sanaat, jáhán transportı hám jáhán bazarların basqarar edi. Onıń parki - planeta daǵı eń úlken hám eń qúdiretli, planeta daǵı barlıq " ıssı" noqatlardı basqargan. Bórttirip aytılǵan gápiz dúnya táǵdiri Angliya siyasatina baylanıslı edi.
XX ásirdiń basları Napoleon urısları bolıp, Angliyanıń materikdagi siyasatı olar tárepinen belgilendi. Daslep Rossiya, Avstriya hám Shvetsiya menen Frantsiyaǵa qarsı birlespe dúzilgen edi, biraq qatar jeńiliwlerden, diplomatik nadurıs esap -kitaplardan keyin Ullı Britaniya izolyatsiya etildi. Bunnan tısqarı, Rossiya menen kelisiwshilik tuzib, Napoleon belgili ekonomikalıq blokadani basladı - Angliya ushın barlıq Evropa portları yopilib, ingliz kemeleri hámmediń oljası dep daǵaza etildi. Materikda qollap -quwatlanmasdan, ekonomikalıq hám kommerciya izolyatsiyasida Angliya zárúrli oyınshı retinde jáhán saqnasın ketiw Ramazan yaki Qurban hayttan aldıńǵı kúninde edi.
Biraq Napoleonnin’ Rossiya daǵı áwmetsiz kampaniyası Angliya ushın tejew múmkinshiligine aylandı, ol onı bay bermadi. Barlıq sırtqı siyasiy háreketler zaiflashgan Frantsiyaǵa qarsı gúresiw ushın birlespe dúziwge qaratılǵan edi. vaterloodagi birlespeshi áskerlerdiń jeńisi hám 1915 yilgi Parij tınıshlıq shártnaması menen juwmaqlanǵan bul háreketler, Rossiyanı kúshaytirilgan pozitsiyasi bunnan tısqarı, taǵı bir bar Angliyanı kontinent degi eń abıraylı kúshke aylantırdı.
Sol waqıtta dúnyanıń " fabrikası" bolǵan Angliya ushın sanaat ushın sheki onim, arzan jumısshı kúshi jáne onıń ónimlerin satıwdıń jańa bazarların alıw máselesi aktual edi. Bul agressiv ekspansiyanin’ tiykarǵı motivlarınan biri edi.
XX ásir aqırında Amerika koloniyaları joǵalganidan keyin (AQSh ǵárezsizlik urısı ), Angliya XXI ásirdiń 30 -jıllarına shekem jańaların alıwǵa intilmadi.
Tiykarǵı qızıǵıwshılıq Evropada júdá qadrlanǵan shay hám sonıń menen birge, keń afyun plantatsiyalari bolıp tabıladı. Materiallıq qádiriyatlar hám qımbat bahalı metallar Kitaydan kirip etildi.
Ush afyun urısı nátiyjesinde Kitay Angliya, Frantsiya, AQSh hám Rossiya ortasındaǵı tásir dóńgeleklerine bolındı.

I Bob. XX- asr oxirida Angliyaning ijtimoiy-iqtisodiy ahvoli.

I.1. Angliyada ijtimoiy-iqtisodiy ahvol
XIX ásir aqırlarında Angliyada kapitalıstik rawajlanıw bir qansha tabıslardı qolǵa kirgizdi. " Irkiniw tutıw" áqibetinde dıyxanlar jerden juda etildi, manufakturalar hám sawda jedellik menen o'sdi. Ingliz burjuaziyasi hám jańa dvoryanlar jáne de boyib, bekkemlandi. Endi olar kúshli patsha hákimiyattiń járdemine mútáj emesdiler. Usınıń menen birge ingliz patshaları endigiden de shegaralanbaǵan húkimetke ıyelew hám basqarıwdı árman etdiler. Onıń ushın olar parlamcntning ruxsalisiz salıq jıynaw hám úlken armiyaǵa ıyelew kerekligin tushunardilar. Sebebi bul waqıtta fransuz hám ispan patshaları sonday kepillikke iye edi. Biraq Angliya tariyxı basqasha rawajlandi. Ingliz parlamentinde burjuaziya hám jańa dvoryanlarmng wákilleri kópshilikti tashkil eter edi. Olardıń hár ekewi sawda hám sanaattıń rawajlanıwınan birdeyde mápdar edi. Patsha óz-ózinshe salıq jıynaw huqıqına iye bolmaǵanlıǵı ushın basqa jollar menen mablag" tabıwǵa háreket etdi. Húkimet basqa mámleket menen sawda etiw huqiqini, sawda kompaniyalarına monopoliya sifalida, úlken pullar ornına sola basladı. Burjuaziya hám dvoryanlar bunnan narazı edi, sebebi monopoliyalar basqa sawdagerlerdi básekinde siqib qoyǵan edi.
Parlamenttiń narazılıǵı daslep xanzada Elizaveta dáwirinde baslanǵan edi. Biraq dana xanzada parlament menen gúresten sheklendi. Taj hám parlament ortasındaǵı qarama-qarsılıq Yakov I Styuart húkimranlıǵı dáwirinde tazadan baslandı. Ol Angliyada absolyulizm basqarıwdı ornatılıwına háreket etken edi. Biraq Angliyanıń xojalıq jáne social rawajlanıwı buǵan jol qoymaslıǵının ol tushunmadi. Absolyutizm ushın gúresti ingliz ruxaniylarınıń bir bólegigine qollap -quwatladi. Yakov 1 óziniń absolyutistik ármanların ámelge asırıw ushın parlament menen daw shıǵarıp, onı siyasiy saqnadan túsiriwge urındı. Parlamenttiń narazılıǵın ásirese patshanıń finanslıq ilajları hám sırtqı siyasatı kúshaytirdi. Inglz xalqi hám parlament Ispaniyanı Angliyanıń teńiz hám koloniyalar daǵı tiykarǵı raxibi dep bilgen bolsalar, patsha húkimetine qarsı gúres ushın Ispaniya menen jaqsı munasábette boldı.
Sonday etip, patsha hám partamcnt ortasındaǵı gúres Angliyanı revolyuciyaǵa alıp keldi. Patsha Karl I dáwirinde bul gúres asa saldamlı tús aldı. Angliyanıń Ispaniya hám Fransiya menen alıp barǵan urısları ushın ingliz húkimetine kóp muǵdarda pul kcrak edi. Patshanıń sırtqı siyasat daǵı áwmetsizliklerinen narazı bolǵan parlament onıń húkimranlıǵın uehinchi jılında " Huqıqlar tuwrısındaǵı ótinishnoma" ni imzolatishga májbúr etdi. Oǵan kóre, hár qanday salıqlar tek parlamenttiń ruxsatı menen jıynalısı hám hár qanday qamawǵa alıwlar nızamlı tiykarda bolıwı kerek edi. Ótinishnoma imzolangandan keyin de patsha parlamenttiń ruxsatisiz salıqlar jıynawdı dawam ettirdi. Buǵan qarsılıq kórsetken parlamentti tarqatıp jiberdi mámleketti parlamentsiz basqardı.
Patshanıń bawırlas máslahátshisi bolǵan graf Strafford, absolyutizm tárepdarı bolıp, patshanıń siyasiy dushpanlarına qarsı shápáátsiz gúres alıp bardı. Patshanıń yna sonday tárepdarlarınan biri Kenterberre Sobori arxiyepiskopi Lod, húkimran ingliz shirkewine qarsı bolǵanlardı táqip qılıw ushın " Joqarı komissiya" dep atalǵan shirkew sudın basqardı. Lod shápáátsiz túrde dahriylar, puritanlar hám lyuteranlarga qarsı gúresdi.
Patsha ǵáziynesin toltırıw ushın húkimet " Keme salıqtı jıynawǵa kirdiler. Bul salıq ótken zamanda normanlarning talawshılıqlarına qarsı gúresiw ushın xalıqtan jıynalǵan salıq bolıp, qaytaldan engiziliwi ulıwma narazılıqqa sebep boldı.