Jamiyat va tarix falsafasi. Aksiologiya – qadriyatlar to‘G‘risidagi falsafiy ta’limot

• MAVZU: TARIXIY JARAYONDA JAMIYATNING MA’DANIY VA MA’NAVIY QADRIYATLARI. JAMIYAT VA TARIX FALSAFASI. AKSIOLOGIYA – QADRIYATLAR TO‘G‘RISIDAGI FALSAFIY TA’LIMOT

• Reja:
• 1. Jamiyat tushunchasi. Jamiyat haqidagi falsafiy qarashlar.
• 2. Jamiyatni falsafiy aniqlash. Jamiyatning moxiyati va o’ziga xos jihatlari.
• 3. Jamiyatning shakillarini va taraqqiyoti tabiy-tarixiy jarayon sifatida.
• 4.Davlatning jamiyat hayotidagi o’rni. O‘zbekiston barpo etilayotgan erkin fuqarolik jamiyati va uning xususiyatlari.
• 5.Qadriyatlar. Qardiyatlarning o‘ziga xos jihatlari.

• jamiyat
• fuqarolik jamiyati
• jamiyatning iqtisodiy hayoti
• jamiyatning siyosiy hayoti
• jamiyatning ma'naviy hayoti
• ijtimoiy taraqqiyot
• ijtimoiy bilish
• progress
• regress
• ijtimoiy manfaat
• xalq ommasi
• millat
• ijtimoiy sinf
• tarixiy shaxs
• axborotlashgan jamiyat
• globallashgan jamiyat
• global muammolar

• Tayanch tushunchalar:

• qadriyat
• aksiologiya
• tabiiy qadriyatlar
• moddiy (iqtisodiy) qadriyatlar
• ma’naviy qadriyatlar
• milliy qadriyatlar
• mintaqaviy qadriyatlar
• umuminsoniy qadriyatlar
• diniy qadriyatlar
• axloqiy qadriyatlar
• urf-odatlar
• an’analar
• mahalliy qadriyatlar
• oilaviy qadriyatlar

• Jamiyatni falsafiy anglash tamoyillari:

• Jamiyat olamning tarkibiy qismi, tabiat
• evolyutsiyasining mahsuli, eng murakkab
• ko`rinishi

• Falsafa jamiyatning yaxlit ijtimoiy tizim sifatida
• o`rganadi, shu asosda uning mavjudligi va
• taraqqiyotining eng umumiy qonunlarini ochib beradi.

• Jamiyat – o`z-o`zidan tashkillanuvchi va rivojlanuvchi
• tizim.Tabiatda qonunlar amal qilgani singari, jamiyat
• taraqqiyoti ham qonuniy jarayon hisoblanadi.
• Jamiyatda amal qiladigan qonunlar jamiyat qonunlar yoki
• ijtimoiy qonunar hisoblanadi.

Jamiyatning mohiyati.

Jamiyat – insonlar uyushuvidan iborat bo`lgan ijtimoiy birlik.

Jamiyat kishilarning hayot tarzlari, faoliyatlarining barcha turlari, ularning natijalarini qamrab oladi.

Jamiyat – kishilararo turli – tuman ijtimoiy aloqa va munosabatlarning maxsuli va ko’rinishi.

Jamiyat – maqsadlari, orzu-intilishlari, yashash tarzlari, mushtarak bo`lgan odamlar oilasidan iborat insonlar yashash muhiti.

• Jamiyat moddiy va ma’naviy omillar birligidan iborat ijtimoiy tizim. Bu jamiyat-
• ning moddiy hayoti va jamiyatning ma’naviy hayotida o’z ifodasini topadi.

• Jamiyatning moddiy hayoti.

• Iqtisodiy hayot sharoiti.

• Moddiy ishlab chiqarish.

• Iqtisodiy munosabatlar.

• Moddiy boyliklar, tabiiy
• zahiralar.

• Jamiyatning ma’naviy hayoti.

• Olamni va o`z-o`zini anglash.

• Ijtimoiy ong.

• Ta’lim – tarbiya.

• Ommaviy axborot vositalari.

• Madaniyat, ilm-fan muassasalari.

Jamiyatning moddiy va ma’naviy hayoti.

• Jamiyat – murakkab tuzilishga
• ega ijtimoiy tizim.

• Jamiyat hayotining asosiy
• sohalari:

• Iqtisodiy
• hayot

• Ijtimoiy
• hayot

• Siyosiy
• hayot

• Ma’naviy
• hayot

• Fuqarolik jamiyati.

• Fuqarolik jamiyati mamlakatning
• har bir fuqarosiga iqtisodiy va
• siyosiy turmushini o`z ixtiyori
• asosida qurishga to`la erkinlikni
• kafolotlovchi ijtimoiy tizim.

• Rivojlanish (taraqqiyot) olamdagi narsa va hodisalarning bir
• sifat holatdan yangi holatga o`tishi.

• Jamiyatning rivojlanishi ,,Ijtimoiy taraqqiyot” deb yuritiladi.
• Ijtimoiy taraqqiyot ,,progress” va ,,egress” tushunchalarida
• aks etadi.

• Progress – jamiyatdagi Ilgarilanma
• harakat jamiyatning quyidan
• yuqoriga, oddiydan – murakkabga
• qarab taraqqiy etib borish
• jarayoni.

• Regress – jamiyat
• taraqqiyotidagi orqaga qaytish
• holati, quyi darajaga tushib
• qolishi.

Jamiyat uzluksiz rivojlanuvchi ijtimoiy tizim.

• Jamiyat taraqqiyotining ob’yektiv va
• sub’yektiv omillari.

• Jamiyat taraqqiyotining
• Ob’ektiv omillarining
• ehtiyoj, hamda
• manfaatlari.

• Jamiyat taraqqiyotining
• Sub’yekti: xalq
• ommasi, millat, sinf
• shaxs, inson omili.

• Jamiyatning tarkibiy tuzilishi

• Oila

• Sinflar, ijtimoiy tabaqalar

• Tarixiy – etnik birliklar

Qadriyatlar

• Aksiologiya – qadriyatlar haqidagi fan, qadriyatshunoslik. Bu terminni qadriyatlar nazariyasi sifatida fransuz faylasufi P. Lapi iste’molga kiritgan. Aksiologiya fan sifatida XX asrning 60 – yillaridan boshlab rivojlangan.

Inson va insoniyat uchun ahamiyatli bo’lgan millat, elat va ijtimoiy guruhlarning maqsad va manfaatlariga xizmat qiladigan tabiat va jamiyat hodisalari majmui

Qadriyat voqelikdagi muayyan narsalar hodisalar qimmatini belgilash uchun xizmat qiladigan falsafiy kategoriya

• Qadriyatlar o’z mohiyatiga ko’ra ijtimoiy.
• Narsalarning o’zi qadriyat bo’la olmaydi.
• Qadriyatlar o’zida sub’ekt – ob’ekt munosabatlarini
• ifodalaydi. Narsalar inson, ijtimoiy guruh, jamiyat
• bilan aloqadorliksiz qadriyat bo’la olmaydi.

• 3. Qadriyatlar insonning amaliy faoliyati jarayonida
• yuzaga keladi. Bunga ijtimoiy ehtiyojlar muhim o’rin
• tutadi. Insonning amaliy faoliyati ongli faoliyatdir.
• Bu uning o’z oldiga qo’ygan maqsadlarida aks etadi.

• 4. Qadriyatlar ob’ektiv harakterga ega narsa, hodisalar
• insondan tashqarida ob’ektiv holatda mavjud. Inson o’z
• amaliy faoliyati jarayonida olamdan narsa, hodisalarga
• tas’sir atadi.

Qadriyatlarning asosiy xususiyatlari.