Jismoniy tarbiyaning regional xususiyatlar Reja

Jismoniy tarbiyaning regional xususiyatlar
Reja:

1. 
   Fanning maqsadi va vazifalari
   
2. 
   Jismoniy tarbiyaning regional xususiyatlar fanining asosiy masalalari
   

Fanning maqsadi va vazifalari


Fanning maqsadi - jismoniy tarbiyaning regional xususiyatlari predmeti, va sport trenirovkasi, jismoniya tarbiya nazariyasi va uslubiyoti fanining bir qismi bo‘lib, yangidan ajralib chiqqan fandir.
Fanning vazifalari - Jismoniy tarbiyaning regional xususiyatlari fani sport mashg‘ulotlari bilan maxsus tashkil qilingan jarayonda sportchining tayyorgarlik mazmuni va uslubiyati xamda unga ta’sir qiladigan xududiy muammolar, iqlim sharoiti, issiqlik almashinuvi mexanizmi, umumiy qilib aytganda jismoniy tarbiyaning regional xususiyatlarini o‘rganadi.



Jismoniy tarbiyaning regional xususiyatlarining asosiy atamalariga qiyidagilar qiradi: iqlim sharoiti, regional faktorlar, xududiy, ommaviy muammolar, issiq iqlim sharoiti, issiqlik almashinuvi mexanizmi, o‘quvchi yoshlarni jismoniy statusiga xudud xususiyatlarining ta’siri sport tayyorgarligi tizimi, sport maktabi, sport mashg‘ulotlari tizimi. SHu atamalar mazmuni va xajmini aniqlab olmasdan turib, jismoniy tarbiyaning regional xususiyatlari o‘rganadigan fanni muvaffaqiyatli ravishda egallab bo‘lmaydi.

Sport soxasidagi nazariy va amaliy bilimlarning kengaytirilishi uchun ushbu fani fiziologiya, va kiber­netika, matematika va xisob texnikasi bilan jiddiy munosabatda buladi.

Jismoniy tarbiyaning regional xususiyatlar fanining
asosiy masalalari

Xozirgi sport soxasida xal kilinmagan masalalar kup bulib, ularning asosiylari shulardai iborat: kishi imkoniyatlaridan foydalaiish masalasnni urganish; sportga kobiliyatli va iste’dodli bolalarni tugri tanlash; bioritmlarni sistemali, chukur uzlashtirish va ular asosida mashgulotlarni tartibga solish; sportchilarni shug‘ullanishida iqlim sharoitini e’tiborga olish, funksional tayyorgarlik (mashgulot mashakkatlarnga moslashnsh mexanizmlarini tashkil kiluvchi omillar) ning vosita va metodlarini urganish va boshkarishdir.

Shunday kilib, Jismoniy tarbiyaning regional xususiyatlari kursi regional, iqlim sharoiti soxasidagi ilmiy-amaliy bilimlarning tez rivojlanishi asosida shakllanadi. Birok, bu kurs kismlari zaminida uz ifodasini topgan falsafiy va metodologik tushunchalarga aloxida axamiyat bermok zarur.
Sport — xususiy musobaka. Kishining barcha sifat va kobiliyatlarini aniklash, solishtirish usulidir, tulik sotsial ma’noda shaxslar kurashidir. Sport uchun kuyidagilar zarur:
1) bir xillashtirish (koida, musobakalashish tartibi, moddiy baza, inventar, bir xil sharoit va xokozo);
2) yukori iatijalarga erishish uchun rakobat va talablarning asta-sekin usib borishini takozo kiladigan musobakalashish faoliyati va 3) musobakalashuvchilar uchun k,at’iy tartib va koidalarni belgilash.
Mamlakatimizda sport ikki asosiy usulda rivojlanmokda: 1) umum-ta’lim ukuv yurtlarida tatbik eti-ladigan sport, («Umid nixollari» va respublik olimpiada uyinlari) xavaskorlik sporti, ixtisislashgan amaliy va rekreaktiv sportdan taщkil topgan asosiy va zamin yaratuvchn sport; 2) xalkaro va millpy sport muassasalari tomonidan tashkil kilinadigan yuksak natija-. lar sporti.
Katta sportnnng aktiv katnashchisiga xos xususiyat urta xol natijalar bilan kanoatlanmasdan, balki mamlakat va jaxonda eng yukori natijalarga intilishdir.
Yuksak natijalar sporti ommaga samarali ta’sir kursatadi. Buni Per de Kubertsi konkret ta’riflagai («50 kishi sport bilan shurullapishi uchun, 20 kishi ixtisoslashishi kerak; ammo 20 kishi ixtisoslashishn uchun 5 kishi eng yukori natijalarga erishgan bulishi zarur».
Yukorida keltirilgan sport shakllari uzaro chambarchas bulib, bir-birining ta’sirida takomillashadi. «Katta sport» ommaviy xavaskorlikka asoslaiadi. Ommlviy xavaskorlik sportining ksng tarkalishi ukuz yurtlarnda, armiya va turln muassasalar sport ishining kanakangi yulga kuyilganligiga boglik.
Sport ijtimoiy madaniyatning muxim kismini tash­kil kiladi. Sportda takomillashish jarayoni—bu xa-rakat san’atini uzlashtirish, insoining kuch va kobiliyatini rivojlantirishdir. Siortning muayyai rivoj-lannsh boskichida erishiladigan eng yukori natijalar sportchnlarni cheksiz ragbatlantiradi. Sport yutuklari sportchining iste’dodi bilangina emas, kuprok uning tayyorgarligi bplan belgilanadi. Yukori sport yutukla-riga erishish borasida sport mashgulotining vositalari, metodlari, shakllari va unga yakin nazariy tushun-chalar takomillashtiriladi. Sport yutuklarnning darajasi muayyai jamiyatning jismoniy kursatkichlarn, xususan, umumiy madaniyatinipg ifodasi sifatida karaladi.
Fizkultura va sport xalk xujaligining mustakil tarmogiga aylangan. Bu tarmok davlat va ijtimoiy organlar fizkultura va sport komitetlari kungilli sport jamiyatlari tomonidan boshkariladi.
Mamlakatimizda fizkultura va sportni rivojlantirish borasida katta mablaglar ajratnb kelmokda. yildan-yilga fizkultura tashkilotlarining moddiy bazasi yaxsh rejalashmokda. Xar yili yangi stadionlar, suziv xavzalari, sport maydonlari, sport zallari, tentis kordlari, kompleks sport saroylari ishga tushirilmokda. Ommaviy axborot vositalari orkkali fizkultura va sport keng tashvik, kilinmokda.

Harakat faolligi va optimal hajmlar

Odamning jismoniy status iva jismoniy rivojlanishini aniqlovchi faktorlar sistemasida harakat faolligi boshlovchi rol o‘ynashi inkor etib bo‘lmas dalildir.

Harakat og‘irligi yurak-kon tomirlari, bezlari faoliyati, (kostnaya-suyakli) to‘qimaning rivojlanishi va mushak tizimida, organizmning tashqi muhit ta’siriga qarshiligida yakkol namoyon bo‘ladi. Aynan aktiv harakat jarayonida YAngi davriy aloqalar o‘rnatiladi. YAngi-yangi shartli reflektor alokalar paydo bo‘ladi.
Sport bilan shugullanishda hadsan tashqari harakat faolligi, ayniqsa, organizm kata ogirlikka tayyor bo‘lmasa, vegetativ tizim faoliyatidagi o‘zgarishlarga olib kelishi mumkin.
Harakat faolligi odamlarning rivoji va to‘gri o‘sishini nazorat qiluvchi biologik regulyator bo‘lib, shaxsning rivojlanishi va shakllanishida asos bo‘ladi.
Oxirgi yillarda turli yoshdagi odamlarning harakat faolligini o‘rganishga kata e’tibor beriladi.
Tushunarliki, harakat faolligi kamchiligi oxirgi yillarda sogliqni yomonlashtiruvchi asosiy omildir.
Aniklanganki, nazorat qilinmaydigan harakat faolligi genetik tomondan belgilangan, shuningdek organizmning yosh-jinsiy hususiyatlarini ko‘rsatadi va bu borada tana o‘lchovlari, organlar va tizimlarning funksional holati ko‘rsatkichi kabi biologik ko‘rsatkich hisoblanishi mumkin.
Ayni shu paytda odamning harakat faolligi ma’lum mikdorda ijtimoiy pedagogik ta’sirlar va atrof-muhit omillariga bogliq. Ularning hususiyatlari harakat faolligini chegaralagandek harakat rejimining optimizatsiyasiga asos bo‘ladi.
Ko‘pchilik mutaxassislar fikricha harakat faolligi ba’zi qatiy o‘rtacha kattaliklarda kundan kunga yotgan doimiy individual kattalikdir. Iqlimi mo‘tadil bo‘lgan joylarda u baxor va yozga nisbatan kuzda va qishda ancha pastroq.
(1-jadval)