Jo’xorining o’sishi va biologik to'planishi

Tuproqqa talabi - hosildor, unumdorligi yuqori bo'z, o'tloqli bo'z, qora, kashtanli tuproqlarda yaxshi o’sib yuqori hosil beradi. Jo’xori tuproqqa unchalik moyil emas, sho'r yerlarda yaxshi o'sadi. Ammo suvlar va havoni yaxshi o’tqazadigan tuproqlar uning uchun juda yaxshi bo'ladi. Jo’xori har xil tuproqlarda og’ir sozli va yengil qumlik yerlarda da o’sishi mumkin. Unumdorli yerlarda jo’xori yuqori hosil beradi, tuproqni ishlash tegishli miqdorda organik va mineral o'g'itlarni foydalanish uning o’sib rivojlanishiga kuchli ta'sir yasash bilan qator yaxshi hosildorligka asos soladi.
Jo’xorining o’sishi va biologik to'planishi. Jo’xori o’simligining biologik xossalarining biri dastlabki vaqtda (trubkalash) ya'ni poya vujudga keltirguncha asta o’sib rivojlanishi hisoblanadi. Ildiz tizimi kuchli rivojlanib bo'lgannan so'ng intensiv rivojlanib, vegetativ massa toplashga kirishadi. O'simlik ma’lum bitta balandlikga qadar o’sib donning xamir pisish fazasidan so'ng vegetativ massa to'plashi to'xtaydi, u bitta poyali, oz pashalaytuǵi n erta pishar navlar bunnan ham ertaroq boshlash fazasidan so'ng massa to'plashi to'xtaydi.
Jo’xorining o’sib rivojlanishiga yerlarning agroximik xossalari, tuproq unumdorligi, agrotexnik choralar kuchli ta'sir ko’rsatadi. Jo’xorining tez pishar navlarini o'rib yig’ib olgandan so'ng, tuflash ko’rtakchalaridan poyaning pastki bug’inlari yaproq qo'ltig’i kurtakchalaridan va yon poya kurtakchalaridan yangidan poyalar o’sib rivojlanishi mumkin. Ju’da ham past o’rib yig'ilsa yana poya o’sishi asta-sekinlik bilan o'tadi. Bunda poya tuflash kurtakchalaridan o’sib chiqib, yangidan ildiz vujudga kelgandan so'ng o'sadi. Agarda balandroq o'rib yuborilsa (10-12 sm) poyalarning pastki bug’ini yaproq qo’ltig’i kurtaklaridan o’sib, o'simlikning asosiy ildizi yangidan o’sib chiqqan poyaini ozuqalik narsa va suvlar bilan ta'minlaydi. Bu holatda o'roqdan so'ng o’sib chiqishi va rivoji tez o'tib kelasi o'roqqa tez oısadi.
Jo’xorining birinchi oruǵini erta o'tqazganimizda kelasi o'roqda olinadigan hosildan kam bo'ladigani agar kech o’tkazilsa keyingi o'roq hosildorgidan dastlabki kam bo'lishi o'tkazgan tajribalardan ma’lum bo'ladi. Har bitta xojalikda ekinzor uch-to'rt jo’xori navini vegetatsiya davrini hisobga olgan holda ekgan ma'qul. Shu jumladan asosiy o'roqtan keyingi (dastlabki) unib chiqishini hisobga olib o'rish muddatini tog’ri aniqlab, ekinzordan imkoniyati boricha yuqori hosil olishga erishish zurur. Hosil to'plash va bo'yga o’sishi rivojlanish fazalariga mos har xil o'tadi. Dastlabki davrida jo’xori o’sishi asta-sekin o’sib unib chiqish va trubkalash davri oralig'ida o'rtacha 8-10% quruq narsa to'playdi. Poya paydo qilib, toliq boshlash davrida 35-50% quruq narsa toplay boshlashi va donning toliq pishishi davrida eng ko'p 40-55% quruq narsa to'playdi. Hosilning umumiy vazni har bitta organi ma’lum bitta nisbiy vaznga ega. Misol uchun asalshińirikli jo’xori navlarida donning vazni yer usti massasining 40-45% in tashkil etgan, yaproq va poyai 50% dan sál ko'proq qismini tutadi. Bu ko'rsatkich jo’xori guruhining tu’riga va naviga qarab bitta qancha o'zgacha bo'lishi mumkin.
Ma’lumotlarga qaraganda jo’xorining don hosildorgi gektariga 30-50 tsentnerge qadar, siloslani osishi zangori shińgirigi 400-650 ts.
Ilg'or xojaliklarda, agrotexnik talablarga obdan javob berilib o'rinlansa, gektaridan 800-1000 tsentnerga qadar zangori boshi olingan jo'xori poyasi o’rib olinishi mumkin. Yer yuzida jo’xori asosan quruq yerlarda ekilib jami maydoning 44 million gektar, o'rta hosildorligi 1, 39 t bo'lib, shundan asosiy qismi Afrikada 21, 5 mln, Hindistonda 12, 8 mln, AQSh ta 3, 63 mln, O'rta Osiyo mamlakatlarinde ekiladi. Ammo jo’xori maydonlari 50-yillardan e'tiboran qisqarib ketdi.
Bizning yer sharoitimizda jo’xorini mineral o'g'itlar bilan, ayniqsa azotli o'g'itlar bilan oziqalantirish uning o’sib rivojlanishiga kuchli ta'sir ko'rsatadi. Yuqorida ta'kidlaganimizdey konkrusli sinovlarda o'rganilgan jo’xori va Sudan o'tlarlarining barcha navlarida mushtarak o'g'it me'yorlarini (gektar hisobiga 300 kg ammiak selitrasi va 40 kg oddiy superfosfat) va bir xil qalinglikda (1 metrda 4-5 o'simlik) o'rganilib, ularning don va zangori massa bo'yicha yuqori hosildorlikni aniqlangan. Bularni ichida silos uchun O'zbekiston 18 don uchun O'zbekiston pakanasi, O'zbekiston 4 navlari boshqa navlarga qiyoslaganda hosildorligi bir qancha afzalliklarga ega bo'lgan.