Kirish. Fizik kimyoning tekshirish ob’ekti

1.Kirish. Fizik kimyoning tekshirish ob’ekti.

Fizikaviy kimyo fani kimyoga oid hamma fanlarning barchasida ham faol ishtirok qilishini aytib o`tish o`rinlidir. Kimyo fani tarmoqlaridan har birining o`ziga xos qonuniyatlari bor, lekin ular tekshiradigan kimyoviy jarayonlar, asosan fizikaviy kimyo usullari bilan o`rganiladi.Masalan, biror kompleks birikmaning puxta yoki puxta emasligi ( qarorli yoki beqarorligi) sabablarini aniqlash, analitik kimyoda cho`kmaning hosil bo`lish sharoitlari, organik kimyo jarayonlarining borish bormasligi, kimyoviy texnologiyaning asosiy masalasi-ishlab chiqarish unumini oshirish usullari va shunga o`xshash masalalarni hal qilish fizikaviy kimyoning vazifasidir. Demak, fizikaviy kimyoning vazifasi- kimyoviy reaksiyalarning (atom- molekulyar) mexanizmini va uni tabiatini aniqlash hamda ochishdan iborat. Bir so`z bilan fizik kimyo kimyoviy jarayonlarning umumlashgan qonunlari va ular orasidagi bog’lanishlarni aniqlaydigan fandir.

Fizik kimyo fani bu vazifalarni yechishda, asosan uch usuldan: termodinamika, molekulyar-kinetik nazariya va kvant mexanika usulidan foydalanadi.Termodinamika usuli termodinamikaning uchta qonuniga (postulatlari) ga asoslangan bo`lib, unda uzoq vaqt davomida to`plangan tajriba va kuzatish natijalari umumlashtirilgan. Bu usulda termodinamikaning uchta postulatlatidan foydalanib, aniq natijalar olinadi. Termodinamika usulida sistemadagi moddalar molekulalarining tuzilishini bilish shart emas, ya’ni bu usul vositasida jarayonning mohiyati oydinlashmaydi (termodinamika usulning kamchiligi). Bu usulning yana bir xususiyati shundaki, unda sistmaning umumiy xossalari (masalan, harorat, hajm, bosim va hokazolar) bilan ish ko`riladi.Molekulyar-kinetik yoki sistematik usulda sistemani tashkil etuvchilarning (atomlar va molekulalar harakati) xossalari tekshirilib, jamlanadi. Bu usuldan foydalanish uchun, asosan sistemaning tuzilishini bilish kerak.Biroq, bu usulda ko`pincha taxmin qilishga va soddalashtirishga yo`l qo`yiladi, bu esa natijalarning biroz noaniq chiqishiga sababchi bo`lishiga qaramasdan ushbu usul jarayonning mohiyatini oydinlashtiradi. Termodinamika va molekulyar-kinetik usullar bir-birini to`ldiruvchi usullardir.Kvant mexanika usuli, asosan moddalarning tuzilishini o`rganishda qo`llaniladi. Bu usul energiyaning qayta o`zgarishini faqat ma’lum miqdorda ( kvantlarda) amalga oshadi deb tasavvur qiladi.Fizik kimyoning tajribalar asosida yaratilgan nazariyalari amaliy ishlarga yo`l ochib beradi, shu sababdan uning ishlab chiqarishdagi ahamiyati g’oyat kattadir. Ishlab chiqarishda biror kimyoviy jaroyonni amalga oshirish mazkur fansiz deyarli mumkin emas. Sanoatda yuqori harorat va bosimlarda ishlash avj olgan hozirgi vaqtda fizik kimyoning kimyoviy muvozanat va kataliz (fermentativ kataliz) haqidagi qonuniyatlari ayniqsa katta ahamiyatga ega. Jarayon istalgandek borishi uchun undagi eng mayda hodisalarni va ularning mexanizmini mukammal bilish lozim. Bular, yuqorida ta`kidlanganidek, fizik kimyo usullari yordamida o`rganiladi. Ma`lumki, kimyoviy jarayonlar faqat kimyo sanoatidagina emas, balki sanoatning ko`pgina boshqa tarmoqlarida, masalan, metallurgiyada, tog` kon sanoatida, mudofaa sanoatida, qishloq xo`jaligida, to`qimachilik sanoatida, kabe` sanoatida, mashinasozlikda va boshqalarda ham muhim rol o`ynaydi. Fizik kimyo bu sanoatlar sohasidagi fanlar bilan ham bog`liqdir.Ular fizik kimyo usullaridan to`la foydalanadi. Xramotografiya va radioxromatografiya, nishonli atomlar usuli, optik moddalar, sirt tarangligi, qovushqoqlik, zichlik, fizik-kimyoviy analiz va boshqalar bunga misol bo`la oladi. Shu sababli bu kursni kimyogarlargina emas, balki tibbiyot xodimlari, muxandislar, quruvchilar, minerologlar, geologlar, neftchilar, konchilar, fiziklar, biologlar, qishloq xo`jalik xodimlari va boshqa mutaxasislar ham o`rganadilar