Kirish: I bob. Mustaqil so‘z turkumlarining o’ziga xosligi va ta’limdagi ahamiyati


Download 0.52 Mb.
bet3/10
Sana18.03.2023
Hajmi0.52 Mb.
#1283437
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
Soʻz turkumlarining umumiy va xususiy belgilari

So‘zlarning semantik tasnifi. Bunda so‘zlar quyidagi guruhlarga ajraladi:
a) mustaqil lug‘aviy ma’noli so‘z (fe’l, ot, sifat, son, ravish, taqlid);
b) nomustaqil lug‘aviy ma’noli so‘z (olmosh va so‘z-gap);
d) lug‘aviy ma’nosiz so‘z (ko‘makchi, bog‘lovchi, yuklama).
Olmosh anglatadigan ma’no u almashtirayotgan so‘zning ma’nosi. Shu boisdan u nomustaqil lug‘aviy ma’noli so‘z sifatida baholanishi lozim. So‘z-gap (tasdiq-inkor, taklif, undov va modal so‘z) esa hatto bir butun gap vazifasida ham kela oladi. Bu – uning lug‘aviy ma’nosiz so‘zdan farqi, biroq kontekst yordamida lug‘aviy ma’no anglatadi. Masalan, – Uyga bor. –Mayli gapida mayli so‘z-gapi boraman so‘zi anglatgan lug‘aviy ma’noga teng nutqiy ma’noga ega. Biroq bu ma’no mustaqil emas.
So‘zlarning morfologik tasnifi. Bu tasnifga binoan, so‘zlar, aytilganidek, ikki guruhga ajraladi:
a) o‘zgaruvchi leksema;
b) o‘zgarmas leksema.
O‘zgaruvchi leksema lug‘aviy shakl hosil qiluvchilarni qabul qila oladi.
So’zlarning sintaktik xususiyatlari – soʽzlarning gapda qanday gap boʽlagi vazifasida kela olishi. Odatda, predmetni bildiruvchi soʽzlar koʽpincha ega. Toʽldirvuchi; harakatni bildiruvchi soʽzlar koʽpincha kesim vazifasida keladi.
Hozirgi oʽzbek tilida 12 ta soʽz turkumi mavjud boʽlib, ular yuqorida bayon
qilingan 3 asosiy xususiyatga ega boʽlish darajasiga koʽra, guruhlarga boʽlinadi. O’zbek tilshunosligida so’zlarni turkumlarga ajratishda turli yondashuvlar mavjud, birinch xil tasnifda so’zlarni quyidagi 5 ta guruhga bo’linadi:
1. Mustaqil so’zlar;
2. Yordamchi so’zlar;
3. Modal so’zlar;
4. Undov so’zlar;
5. Taqlid so’zlar.
Mustaqil so’z turkumlari quyidagicha tasniflanadi:

  • Ot

  • Sifat

  • Son

  • Fe’l

  • Olmosh

  • Ravish

Yordamchi so’zlar quyidagilarni o’z ichiga oladi:

  • Bog’lovchi

  • Ko’makchi

  • Yuklama


Download 0.52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling