Matnli axborotlarni kodlash

Matnli axborotlarni kodlash

Maxkamova Dilshodaxon.

Reja:

Tayanch tushunchalar: axborot, belgi, kod, kodlash dekodlash, shifrlash, tekis kodlash, notekis kodlash.

Kodlash va dekodlash tushunchalari

Kodlash turlari.

Matnli axborotlarni kodlash usullari.

• 1

Kodlash va dеkodlash tushunchalari.

Insoniyat o’z ongidagi ma’lumotlarni kelajak avlodga moddiy holda saqlab qo’yish maqsadida tasvirlay boshlaganda turli belgilardan foydalangan. Belgi biror ob’yektning o’rnini bosuvchi aksi bo’lib xizmat qiladi, shu sababli belgilar uzatuvchiga qabul qiluvchining ongida ob’yektning mos aksini hosil qilish imkonini beradi. Umuman, belgi — bu oshkor yoki oshkormas holda hissiy idrok etilayotgan ob’yektga aniq mazmun berish kelishuvidir.

Agar belgining ko’rinishi uning mazmunini fahmlash imkonini bersa, u holda kelishuv oshkor deb ataladi. Bu holda belgilarni piktogramma (tasviriy yozuv)lar deb atashadi. Masalan: ®, f®l, Ф, ^,. Bu belgilar ma’nosini tasavvur qilish orqali tushunish mumkin..

Belgi va Belgilar sistemasi

Hozirgi kunda insoniyat belgi va belgilar sistemasini keng qo’llamoqda. Masalan, odamlar bir-biri bilan muloqot qilish hamda fikrni ifodalashi uchun qo’llaydigan til sistemasi, hisob-kitob ishlarini bajarish uchun sanoq sistemasi, harakatlanishni tartibli boshqarish uchun yo’l harakati belgilari sistemasi va boshqalar. Demak, insoniyat axborotni qayta ishlash uchun uning ko’rinishini o’zgartirish bilan azaldan shug’ullanib kelgan.

• Kodlash — axborotlar ustida amallar bajarish qulay bo’lishi uchun ularni aniq bir qoidalar asosida boshqa ko’rinishga o’tkazishdir. Axborotlarni kodlash jarayonida har bir belgiga bitta kod, ya’ni belgi yoki belgilar ketma-ketligi mos qo’yiladi

Kodlash

• Kodlangan axborotni birlamchi ko’rinishiga o’tkazish dekodlash deb ataladi.
• Kodlashda belgiga mos qo’yilgan kod uzunligi turlicha bo’lsa, notekis kodlash usuli, belgiga mos qo’yilgan kod uzunligi bir xil bo’lsa, tekis kodlash usuli deyiladi.

Dekodlash

• Axborotlarni kodlash insoniyat tomonidan faqat amallar bajarish qulay bo’lishi uchun emas, balki axborotni sir saqlash uchun ham qo’llanilgan. Kodlashning bu ko’rinishi shifrlash deb ataladi. Shifrlangan axborotni birlamchi (asl) ko’rinishiga o’tkazish deshifrlash deb ataladi.