Mutolaa madaniyati va ifodali o`qish fanidan amaliy mashg`ulot Mavzu: Erkin Vohidov she’rlarini ifodali o`qish

Mutolaa madaniyati va ifodali o`qish fanidan amaliy mashg`ulot Mavzu: Erkin Vohidov she’rlarini ifodali o`qish

Erkin Vohidov

E. Vohidov dastlabki she’rlaridayoq badiiy mahoratga, asar sifatiga alohida e’tibor berdi va juda yaxshi natijalarga erishdi. Bunga shoirning “Tong nafasi”, “Aql va yurak”, “Mening yulduzim” kabi dastlabki to’plamlari misolida to’liq qanoat hosil qilish mumkin. Chunki, bu to’plamlarga kirgan she’larning asksariyati mayin, dilrabo, yoqimli lirika namunalari bo’lib, ularda fuqarolik his-tuyg’ulari ufurib turadi- deb yozgan edi.

E. Vohidov dastlabki she’rlaridayoq badiiy mahoratga, asar sifatiga alohida e’tibor berdi va juda yaxshi natijalarga erishdi. Bunga shoirning “Tong nafasi”, “Aql va yurak”, “Mening yulduzim” kabi dastlabki to’plamlari misolida to’liq qanoat hosil qilish mumkin. Chunki, bu to’plamlarga kirgan she’larning asksariyati mayin, dilrabo, yoqimli lirika namunalari bo’lib, ularda fuqarolik his-tuyg’ulari ufurib turadi- deb yozgan edi.

Erkin Vohidov

E. Vohidov o’z she’riyatida inson, mehnat, vatan, yoshlik, do’stlik, poklik, halollik, to’g’rilik, muhabbat, sadoqat, samimiylik va go’zallik singari abadiy dolzarb mavzularni lirika torlariga solib o’ziga xos yoqimli va ravon uslubda kuylaydi. Masalan, “Go’zallik” she’rida mehnat olamnigina emas, balki odamning o’zani ham o’zgartiradi; go’zal va ko’rlam qiladi, degan g’oya ustalik bilan ifodalangan:

Mulki borliq ichra bir mahal,

Ko’ksizgina olam yaralgan.

Bermoq uchun dunyoga sayqal

Olam aro odam yaralgan.

Shundan beri inson tinmayin

Shu yer uzra ter to’kar hamon

Yerni go’zal qilgani sayin

Go’zal bo’lar o’zi ham inson

Erkin Vohidov she’riyati.

She'riyati

• Erkin Vohidov she’riyatida zamonimizning xalq ommasini qiziqtiradigan, tashvishlantiradigan rang- barang masalalari, xilma-xil mavzulari asosiy o’rinni egallaydi va ular hayot haqiqatiga mos holda ezgu niyat bilan sodda va ravon tilda aks ettiriladi.

She'riyati

Bir she’rida Erkin Vohidov o’zining shoirona mushohadalarini: “Olam aytar: hech qachon ona tilim o’lmaydi”, - deb xulosalaydi. Shoir asarlarida hayotdagi ibratli tomonlarni, porloq tamoyillarni, ijobiy holatlarni tasvirlash bilan birga, salbiy jihatlarni, turli illatlarni ochib tashlaydi. Shoir: “Rubobim tori ikkidur: biri quvnoq, biri mahzun. Ki baytim satri ikkidur: biri dilxush, biri dilxun”, - deb yozganida xuddi ana shu holni nazarda tutgan. Darhaqiqat, shoir zamonamizning ko’zi va qulog’i sifatida yutuqlarimizni faxrlanib kuylasa, o’zi yashayotgan davrning dardu alamlarini kuyinchaklik bilan ko’rsatib beradi.

E

E. Vohidov zamonasining rang-barang mavzularini yoritishda barmoq vazni qulayliklaridan ham, aruz vazni imkoniyatlaridan birdek foydalanadi. Shoir go’zal g’azallardan, muxammas va qasidalardan tashkil topgan “Yoshlik devoni” Erkin Vohidovning aruz vazni nozikliklarini chuqur o’zlashtirganini, yangi zamon g’oyalarini ifodalashda an’anaviy g’azal shaklidan foydalangan. Uning “Lola sayli”, “Yoshligim,kel”, “Barcha shodlik senga bo’lsin”, “Shirin”, “Do’st bilan obod uying” singari ko’plab she’rlari g’azal janrining mukammal, g’azal namunalaridir.

She'riyatining mukammalligi

E

Erkin Vohidovning 70-80-yillaridagi she’riyatida ijtimoiy motivlar kuchayadi. Bu xusuiyat shoirning “Nido”, “Hozirgi yoshlar”, “Tirik sayyoralar”, “Sharqiy qirg’oq”, “Bedorlik”, “Muhabbatnoma”, “Sadoqatnoma” kabi to’plamlariga katgan “Zangori shu’lalar”, “Biz ishlayapmiz”, “Manfaat falsafasi”, “Unutish qo’shig’i”, “Temirdan daholar” kabi she’rlarida yaqqol ko’zga tashlanadi.

She'riyatining mukammalligi

Uningcha, shoirlik o‘z ona yurtiga, xalqiga, inson zotiga bo‘lgan fidoyi mehrining samarasidir. U «Shoirlik» she’rida yozadi:

Uningcha, shoirlik o‘z ona yurtiga, xalqiga, inson zotiga bo‘lgan fidoyi mehrining samarasidir. U «Shoirlik» she’rida yozadi:

Shoirlik – bu shirin jondan kechmakdir,

Limmo-lim fidolik mayin ichmakdir.

Shoirlik – jigarni ming pora etmak,

Bag‘ir qoni bilan satrlar bitmak.

50-yillar oxiri va 60-yillarga kelib vaziyat o‘zgara boshladi, inson shaxsiga hurmat, qalbiga e’tibor oshdi, kishining xilma-xil kechinmalari, jumladan, an’anaviy sevgi taronalarini kuylash uchun yo‘l ochildi. Bu hol an’anaviy she’riy shakl, ayniqsa g‘azalning jonlanishiga olib keldi. Tabiiyki, bu jarayon o‘sha kezlari osonlikcha, silliq kechgani yo‘q. Ba'zi munaqqidlar ishqiy kechinmani kuylash, ko‘hna she’riy shakl - aruzga murojaat qilishni zamondan uzoqlashish deb atadi.

Erkin Vohidov "Yoshlik devoni" (1967) kitobining "Debocha"sida shunday qarashlar bilan bahsga kirishadi:

Erkin Vohidov "Yoshlik devoni" (1967) kitobining "Debocha"sida shunday qarashlar bilan bahsga kirishadi:

Istadim sayr aylamoqni

Men g‘azal bo‘stonida.

Kulmangiz ne bor senga deb

Mir Alisher yonida.

Shu tariqa shoir inson qonidagi azaliy tabiiy tuyg‘u - sevgini va necha asrlar muhabbatni kuylagan qadimiy g‘azal shaklini himoya qiladi. Bora-bora shoir ijodida romantik jo‘shqinlik, hayotsevarlik tuyg‘ulari yoniga jiddiy realistik mushohadakorlik kelib qo‘shila boshladi. Shoir hayotni madh etish bilan cheklanmay, uning tub mohiyatiga, ichki ziddiyatlariga ham nigoh tashlaydi. Natijada shoir she’rlari o‘ziga xos bahs-munozara tusini oladi. 70-80-yillarga kelib shoir "hayot kuychisi"gina emas, ko‘proq turmushning, inson qalbining badiiy tadqiqotchisi sifatida ko‘rina boshlaydi.

Shu tariqa shoir inson qonidagi azaliy tabiiy tuyg‘u - sevgini va necha asrlar muhabbatni kuylagan qadimiy g‘azal shaklini himoya qiladi. Bora-bora shoir ijodida romantik jo‘shqinlik, hayotsevarlik tuyg‘ulari yoniga jiddiy realistik mushohadakorlik kelib qo‘shila boshladi. Shoir hayotni madh etish bilan cheklanmay, uning tub mohiyatiga, ichki ziddiyatlariga ham nigoh tashlaydi. Natijada shoir she’rlari o‘ziga xos bahs-munozara tusini oladi. 70-80-yillarga kelib shoir "hayot kuychisi"gina emas, ko‘proq turmushning, inson qalbining badiiy tadqiqotchisi sifatida ko‘rina boshlaydi.

DEBOCHA Istadim sayr aylamoqni men g'azal bo'stonida, Kulmangiz, ne bor senga deb Mir Alisher yonida. She'riyat dunyosi keng, gulzori ko'p, bo'stoni ko'p, Har ko'ngil arzini aytur neki bor imkonida. Ey munaqqid, sen g'azalni ko'hna deb kamsitmagil, Sevgi ham Odam Atodin qolgan inson qonida. Toshga ham shirin g'azal baxsh aylagay otash va jon. Shavq o'ti yonsa agar shoir - g'azalxon qonida. Rost, g'azal avjida barcha Oy ila Zuhro emas, Ko'p erur somonchilar ham she'riyat osmonida. Do'stlarim, shoir demang, Erkin g'azal shaydosidir, Yosh dengu ma'zur tuting, sahv o'lsa gar devonida.

DEBOCHA Istadim sayr aylamoqni men g'azal bo'stonida, Kulmangiz, ne bor senga deb Mir Alisher yonida. She'riyat dunyosi keng, gulzori ko'p, bo'stoni ko'p, Har ko'ngil arzini aytur neki bor imkonida. Ey munaqqid, sen g'azalni ko'hna deb kamsitmagil, Sevgi ham Odam Atodin qolgan inson qonida. Toshga ham shirin g'azal baxsh aylagay otash va jon. Shavq o'ti yonsa agar shoir - g'azalxon qonida. Rost, g'azal avjida barcha Oy ila Zuhro emas, Ko'p erur somonchilar ham she'riyat osmonida. Do'stlarim, shoir demang, Erkin g'azal shaydosidir, Yosh dengu ma'zur tuting, sahv o'lsa gar devonida.

Erkin Vohidov g'azallari

TUN BILAN YIG'LABDI BULBUL... Tun bilan yig'labdi bulbul g'uncha hajri dog'ida. Ko'z yoshi shabnam bo'lib qolmish uning yaprog'ida. Ko'z yumar bo'lsam ko'zim - oldida paydo gul yuzing, G'uncha ko'z ochmog'i bor bulbul ko'zin yummog'ida. Asta barg ostida tinglab yotgan ermish shum sabo, G'uncha bulbuldan muhabbat darsin olgan chog'ida. Sevgi sahrosida qolmish necha Majnundan g'ubor, Necha Farhod gardi yotgay Bistunning tog'ida. G'unchadek chehrangga Erkin jon fido etgay, sanam, Qatra jonidan gul unsin to muhabbat bog'ida

TUN BILAN YIG'LABDI BULBUL... Tun bilan yig'labdi bulbul g'uncha hajri dog'ida. Ko'z yoshi shabnam bo'lib qolmish uning yaprog'ida. Ko'z yumar bo'lsam ko'zim - oldida paydo gul yuzing, G'uncha ko'z ochmog'i bor bulbul ko'zin yummog'ida. Asta barg ostida tinglab yotgan ermish shum sabo, G'uncha bulbuldan muhabbat darsin olgan chog'ida. Sevgi sahrosida qolmish necha Majnundan g'ubor, Necha Farhod gardi yotgay Bistunning tog'ida. G'unchadek chehrangga Erkin jon fido etgay, sanam, Qatra jonidan gul unsin to muhabbat bog'ida

Erkin Vohidov g'azallari

"Tirik sayyoralar"dan o‘rin olgan ayrim zaif she’rlar shunday xulosa chiqarishga olib keladi, undagi yetuk asarlar esa shoirning bundan ham yuksak dovonlarga ko‘tarilishiga qodir ekanligini ko‘rsatadi. "Tirik sayyoralar" bilan Erkin Vohidov o‘z ijodini yuksak cho‘qqiga olib chiqdi. O‘sha vaqtdagi Erkin Vohidov bilan bugungi Erkin Vohidov bir-biridan jiddiy farq qiladi. Agar u "Buyuk hayot tongi" dostoni bilan she’riyatda o‘ziga xos shoir tuyg‘ularini isbotlagan bo‘lsa, "Yoshlik devoni" bilan iste’dodning yangi qirralarini ochishga bel bog‘lagan ijodkor ekanligini ko‘rsatadi.

• "Tirik sayyoralar"dan o‘rin olgan ayrim zaif she’rlar shunday xulosa chiqarishga olib keladi, undagi yetuk asarlar esa shoirning bundan ham yuksak dovonlarga ko‘tarilishiga qodir ekanligini ko‘rsatadi. "Tirik sayyoralar" bilan Erkin Vohidov o‘z ijodini yuksak cho‘qqiga olib chiqdi. O‘sha vaqtdagi Erkin Vohidov bilan bugungi Erkin Vohidov bir-biridan jiddiy farq qiladi. Agar u "Buyuk hayot tongi" dostoni bilan she’riyatda o‘ziga xos shoir tuyg‘ularini isbotlagan bo‘lsa, "Yoshlik devoni" bilan iste’dodning yangi qirralarini ochishga bel bog‘lagan ijodkor ekanligini ko‘rsatadi.

Erkin Vohidov faqat ijtimoiy-ishqiy she’riyat yaratib qolmay, balki hajviy-yumoristik she’rlar muallifi hamdir. Uning "Manfaat falsafasi", "Majlis qiling", "Donish qishloq latifalari" kabi she’rlarida ham komil inson uchun kurash muammosi bosh g‘oyani tashkil etadi. Erkin Vohidov bir qancha ajoyib dostonlar muallifi sifatida ham ma'lum va mashhur. Xususan, uning "Nido", "Ruhlar isyoni", "Baxmal" kabi dostonlari o‘zining badiiy barkamolligi bilan alohida ajralib turadi. "Ruhlar isyoni" falsafiy doston bo‘lib, unda Bengal shoiri Nazrul Islom jasorati ulug‘lanadi. Bu asar Nazrul Islomdek yorqin siymo, asl xalq farzandining shonli va achchiq qismatidan saboq chiqarib olishga chaqiriq bo‘lib yangraydi.

• Erkin Vohidov faqat ijtimoiy-ishqiy she’riyat yaratib qolmay, balki hajviy-yumoristik she’rlar muallifi hamdir. Uning "Manfaat falsafasi", "Majlis qiling", "Donish qishloq latifalari" kabi she’rlarida ham komil inson uchun kurash muammosi bosh g‘oyani tashkil etadi. Erkin Vohidov bir qancha ajoyib dostonlar muallifi sifatida ham ma'lum va mashhur. Xususan, uning "Nido", "Ruhlar isyoni", "Baxmal" kabi dostonlari o‘zining badiiy barkamolligi bilan alohida ajralib turadi. "Ruhlar isyoni" falsafiy doston bo‘lib, unda Bengal shoiri Nazrul Islom jasorati ulug‘lanadi. Bu asar Nazrul Islomdek yorqin siymo, asl xalq farzandining shonli va achchiq qismatidan saboq chiqarib olishga chaqiriq bo‘lib yangraydi.

BARCHA SHODLIK SENGA BO'LSIN

Barcha shodlik senga bo'lsin, Bor sitam, zorlik menga, Barcha dildorlik sengayu, Barcha hushtorlik menga. Sen mening jonimni olgin, Men sening darding olay, Barcha sog'lik senga bo'lsin, Barcha bemorlik menga. Senga bo'lsin barcha husnu Menga bo'lsin barcha ishq, Kori xunxorlik sengayu, Mehri poydorlik menga. Bu jahonning rohatin ol, Bor azobin menga ber, Senga bo'lsin barcha orom, Barcha bedorlik menga.

• . Senga bo'lsin nurli kunduz, Menga qolsin qora tun, Barcha gulshan senga bo'lsin, Bor tikanzorlik menga. Sen shahanshohlikni olgin, Menga qullik bo'lsa bas, Bor jafokorlik sengayu, Bor vafodorlik menga. Mayli, ostonangda yotsam, Mayli, quvsang tosh otib, Bor dilozorlik sengayu, Bor dilafgorlik menga. Senga she'rni bitsin Erkin Yirtib otmoq o'z ishing, Kasbi inkorlik sengayu, Aybda iqrorlik menga.

Ol o'zing koshonalarni, Menga qo'y mayxonani, Barcha hushyorlik sengayu, Barcha xummorlik menga

Erkin Vohidov ijodidan namuna uchun she’rlar tanlang va ifodali o`qing.

Uyga vazifa

E’tiboringiz uchun tashakkur