O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni Saqlash Vazirligi Toshkent Farmatsevtika Instituti Sanoat Farmatsiyasi Fakulteti

O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni Saqlash Vazirligi

Toshkent Farmatsevtika Instituti

Sanoat Farmatsiyasi Fakulteti

301-A guruh talabasi SHarofiddinov Jasurbekning

Biologik faol moddalar fanidan


Mustaqil ish

Mavzu: Plantaglyutsid va urodan  granulalarini sifatini baholash.

REJA:

1. Aminokislotalarni sanoat miqyosida ishlab chiqarishning istiqbollari

2. Aminokislotalarni kimyoviy sintez asosida ajratib olish

3. Oqsil gidrolizatlaridan aminokislotalar ajratib olish

4. Mikrobiologik uslubda aminokislotalar ajratib olish

1. 
   Aminokislotalarni sanoat miqyosida ishlab chiqarishning istiqbollari
   

Hozirgi paytda butun dunyoda aminokislotalarni sanoat miqyosida ishlab chiqarishga alohida e`tibor berilmoqda. Aminokislotalarni yyetarli miqdorda ishlab chiqarish ular asosida hayvonlar uchun yem-oziqa va insoniyat uchun oziq-ovqat mahsulotlari tayyorlashning cheksiz imkoniyatlari paydo bo`ldi. Ratsion tarkibida u yoki bu aminokislotaning, ayniqsa almashinmaydigan aminokislotalarning yetishmasligi yoki umuman bo`lmasligi organizmning o`sishi va rivojlanishiga o`ta salbiy ta`sir ko`rsatadi. Almashinmaydigan aminokislotalar jumlasiga: arginin, gistidin, lizin, leysin, izoleysin, serin, treonin, metionin, triptofan, fenilalaninlar kiradi. Hayvon ratsioni tarkibiga yetishmaydigan aminokislotadan foizning juda kam miqdordagi ulushini qo`shib berish yem-oziqa oqsilini oziqa qimmatini 2 martaga oshiradi. Jahonda hozirgi kunda sanoat miqyosida aminokislotalarni ishlab chiqarish 400 ming tonnadan oshib ketdi. Har yili jahonda 220 ming t glutamin kislota, 160 ming t metionin, 50 ming t lizin, 7 ming t glitsin, 100-200 ming t triptofan ishlab chiqarilmoqda. yem-oziqa va oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarishda leysin, izoleysin, prolin, treonin va boshqa aminokislotalarga bo`lgan talab yuqori (130 ming t) bo`lishiga qaramay, bu aminokislotalar kamroq miqdorda ishlab chiqarilmoqda. Bugungi kunda jahon amaliyotida ishlab chiqariladigan jami aminokislotalarning 60 % mikrobiologik uslubda ishlab chiqarilmoqda. Kelajak istiqbolda L-aminokislotalar ishlab chiqarishning mikrobiologik uslubi yanada keng quloch yoyadi. Bu uslubda aminokislotalar ajratib olish boshqa uslublarga qaraganda texnik-iqtisodiy jihatdan ancha qulay, hamda bu uslub bir sanoat korxonasining o`zida induvidual aminokislotalarni yuqori tozalikda, shuningdek ularni ham oziq-ovqat, ham yemoziqa, ham tibbiy maqsadlarda ishlatish mumkin bo`ladi. Bugungi kunda metionin, glutamin kislota, lizin, triptofan, treonin, glitsin va qator boshqa aminokislotalarning D, L-shakllarini sanoat miqyosida ajratib olish ishlari yo`lga qo`yilgan. Zamonaviy texnologiyalar individual aminokislotalarni juda yuqori samara bilan hamda, yuqori darajadagi kimyoviy tozalikda ishlab chiqarish imkonini beradi. Lekin bu uslubning kamchiligi shundaki, olinadigan mahsulotni ko`p tonnali miqdorda ishlab chiqarishni yo`lga qo`yib bo`lmaydi. Odatda yem-oziqa va oziq-ovqat maqsadlarida ajratib olinadigan aminokislotalar faqat L-shaklda bo`lishi shart. Mikrobiologik uslubda ishlab chiqariladigan aminokislotalar rasemat holatda, ya`ni mahsulot tarzida ajratib olingan aminokislotalarning D, L –shakllarini aralashmalaridan iborat bo`ladi. Bu aminokislotalar aralashmasidan L-shakllarini ajratib olish juda murakkab jarayon hisoblanadi, hamda bu ishni amalga oshirish ancha qimmatga tushadi. Tayyor mahsulot tarkibida D-shakldagi aminokislotalarning bo`lishi maqsadga muvofiq emas, chunki ular odam va hayvon organizmi tomonidan o`zlashtirilmaydi, ularning ba`zilari esa organizm uchun zaharli bo`ladi. Bu qoidadan glitsin va metionin mustasno bo`lib, glitsinning optik izomeri yo`q, metioninning har ikkala izomeri ham odam va hayvonlar tomonidan bir xil o`zlashtiriladi.

2.