Ph. D., M. Rakhimov f a n : k o m p y u t e r n I t a s h k I l e t I l I s h I k a f e d r a

---

Mavzu – 11.1 
MA’ R U Z A C H I : PH. D . , M . RAKHIMOV
F A N : K o m p y u t e r n i t a s h k i l e t i l i s h i
K A F E D R A : K O M P Y U T E R T I Z I M L A R I
E m a i l : r a x i m o v 0 2 2 @ g m a i l . c o m
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi
Toshkent axborot texnologiyalari universiteti 
Toshkent 2021 
Tashqi xotira va ularning turlari, RAID massivlar. 

---

TASHQI XOTIRA 
•
Ikkilamchi xotira qattiq disklar va qattiq holatdagi disklar kabi saqlash moslamalarini nazarda tutadi. 
Shuningdek, u USB flesh-disklar, kompakt-disklar va DVD-lar kabi olinadigan saqlash vositalariga 
tegishli bo'lishi mumkin. 
•
Asosiy xotiradan farqli o'laroq, ikkilamchi xotiraga to'g'ridan-to'g'ri protsessor kira olmaydi. Buning 
o'rniga, ikkilamchi xotiradan olingan ma'lumotlar avval RAMga yuklanadi va keyin protsessorga 
yuboriladi. Operativ xotira muhim oraliq rolni o'ynaydi, chunki u ikkinchi darajali xotiraga qaraganda 
ma'lumotlarga tezroq kirish tezligini ta'minlaydi. 

---

TASHQI XOTIRA 
•
Ikkilamchi xotira birlamchi xotiradan ancha 
sekinroq bo'lsa-da, odatda juda katta xotira 
hajmini taklif etadi.
•
Bundan 
tashqari, 
ikkilamchi 
xotira 
o'zgarmasdir, ya'ni u elektr energiyasi bilan 
yoki elektr energiyasiz o'z ma'lumotlarini 
saqlaydi. Shuning uchun ikkilamchi xotira 
operatsion tizim, dasturlar va foydalanuvchi 
fayllari 
kabi 
"doimiy 
ma'lumotlarni" 
saqlash uchun ishlatiladi. 

---

XOTIRAGA RUXSATLILIK USULI 
 KETMA-KET 
TO’G’RIDAN-
TO’G’RI 

---

KETMA-KET 
•
Bu usulda xotiraga murojaat qilish ma’lum ketma-ketliklar asosida amalga oshiriladi. 
•
Ma’lumotlar (bayt yoki so’zlar) ma’lum ketma-ketlik asosida xotirada “yozuvlar” shaklida 
saqlanadi. 

---

TO’G’RIDAN-TO’G’RI 
•
Bu usulda xotiradagi har bir yozuv uchun unikal manzil bo’ladi. 
•
Ma’lumotlar (bayt yoki so’zlar) ma’lum ketma-ketlik asosida xotirada “yozuvlar” shaklida 
saqlanadi. 

---

Solid-State Drive, SSD 
•
Solid-State Drive (SSD) - bu HDD-ga alternativa bo'lgan xotira mikrosxemalariga 
asoslangan mexanik bo'lmagan saqlash qurilmasi. 

---

NOR & NAND (SSD) 

---

SSD 

---

SSD turlari 

---

Redundant Array of Independent Disks 
RAID 0
RAID 1
RAID 2
RAID 3
RAID 4
•
RAID - bu ma'lumotlarni zaxiralash, ishlashni yaxshilash yoki ikkalasi uchun bir nechta 
fizik disklarni bir nechta mantiqiy birliklarga birlashtirgan ma'lumotlarni saqlash 
virtualizatsiyasi texnologiyasi. 

---

RAID 0 
•
RAID 0 – bu katta ma’lumotlarni bir necha disklarga taqsimlashda foydalaniladi. 

---

RAID 1 
•
RAID1 – bu ayrim vaziyatlarda biror disk nosoz holatga kelganda tegishli ma’lumotlarni 
qayta tiklash maqsadida foydalanilanish uchun qo’llaniladigan texnologiya. 

---

RAID 3 & RAID 4 
•
RAID3 – bu ma’lumotlardan parallel foydalanish uchun foydalaniladi, faqatgina RAID2 
dan farqli ravishda bunda juft satrlar ishlatiladi. Bunda baytga mos ravishda fizik disklar 
bo’ladi. 

---

RAID 5 

---