Просодическая сторона речи

Nutqning prosodik tomonini tekshirish texnologiyasi

Tayyorladi: “Logopediya” kafedrasi doktoranti Sh.E.Toxtiyarova

Nutqning prosodik tomoni

Nutqning prosodik tomoni komponentlari:

• -Intonasiya(ohang)
• -Тembr
• -Diksiya
• -Tanaffus (pauza)

Nutqiy faoliyatning ajralmas qismidir

• Urg’u
• -Temp
• -Ritm
• -Мelodika
• -Nutqiy nafas

Nutqiy nafas

инсоннинг қисқа чуқур нафас олиб, сўнг ҳавони рационал тақсимлаган тарзда турли товуш бирикмаларини талаффуз этиб нафас чиқара олиш қобилиятидир. Бошқача айтганда, у жаранглаётган нутқнинг асоси, товуш ва овоз ҳосил бўлиш манбаидир.

Diksiya

артикуляцион аппарат (тил, лаблар, танглай, пастки жағ ва томоқ) нинг фаол ва тўғри ишлашига боғлиқ бўлган нутқ товушларини тўғри, соф, аниқ ва тиниқ талаффуз қилиш.

Intonasiya(ohang)

(лотинча intonare – баланд овозда талаффуз қилиш) нутқнинг ритмик-мелодик томони бўлиб, у гапда синтактик маъноларни ва эмоционал-экспрессив жозибадорликни ифодалаш воситаси бўлиб хизмат қилади. Бу тушунчага нутқнинг акустик элементларини просодиканинг мустақил компонентлари сифатида ажратиш мумкин: темп, танаффус, нутқ тембри, нутқ оҳанги, мелодика. Оҳанг просодиянинг асоси ҳисобланади. Оҳанг орқали нутқ маъноси ва унинг остидаги маъно юзага чиқади. У нутқни маъно жиҳатидан аниқлаштиради ва унинг эмоционал мазмунини акс эттиради, тингловчига кучли таъсир ўтказади.

Urg’u

акцент, нутқ компонентларининг бирини турли акустик восита ёрдамида ажратиш (нутқ баландлиги, товуш кучи, жаранглаш давомийлиги, редукциянинг йўқлиги): фонетик сўз таркибида бўғин урғуси – сўз урғуси, синтагма таркибида сўзнинг урғуси – синтагмали урғу, жумла (фраза)нинг таркибида синтагманинг урғуси – жумла урғуси, бирор сўзнинг маъносини кўрсатиш учун – мантиқий урғу.

Нутқ мелодикаси

• маълум тилга хос оҳанг воситалари мажмуи (овоз оҳангини кўтариш ва тушириш) бўлиб, нутққа турли тус беради (юмшоқлик, мулойимлик, майинлик ва бошқалар) ва монотонликдан қочиш имконини беради.