Reja: Cho’yanlar

Cho’yan va uning qotishmalari.

Reja:

1. Cho’yanlar.

2. Cho’yanlarning tasnifi.

3. Cho’yanlarning turlari, tarkibi, tuzilishi.

4, Cho’yan ishlab chiqarish va uni ishlatilishi.

CHо‘yanlar

Temir-uglerod qotishmasi tarkibidagi uglerod miqdori 2,14% dan ko’p bo’lgan qotishmalar shartli ravishda cho’yanlar deb ataladi. Cho’yanlar tarkibida po’lat tarkibiga qaraganda qo’shimchalar (kremniy, marganes, fosfor, oltingugurt) ning miqdori ko’p bo’ladi. Shuning uchun cho’yanning xossalari ana shu qo’shimchalar miqdoriga bog’liq bo’ladi. Qotishma tarkibidagi uglerodning miqdori va shakli cho’yan strukturasi va xossalarini belgilaydi, ana shunga qarab cho’yanning turlari quyidagicha bo’lishi mumkin: 1) agar uglerod qotishmada asosan kimyoviy birikma holida bo’lsa, bunday qotishmalar oq cho’yanlar deb ataladi; 2) agar qotishmada uglerod sof grafit holida bo’lsa, grafitning shakliga qarab, qotishma kulrang, bolg’alanuvchan va yuqori mustahkamlikka ega cho’yanlar deyiladi.

Cho’yan tarkibidagi uglerod karbid (Fe₃C), grafit (C) va qattiq eritma holatida bo’ladi. Cho’yanlar metall asosiga ko’ra perlit, ferrit va perlit–ferrit strukturalarga ega bo’lishi mumkin.

Choʻyan