Sezar shifrlash algoritmi. Shifrlash, kalit, shifrmatn va deshifrlash ishining mazmun mohiyati

---

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI 
VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI 
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI 
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
URGANCH FILIALI 
“Kompyuter injiniringi” fakulteti 
“Axborot xavfsizligi” kafedrasi 
«“Sezar shifrini buzish dasturini tuzish” » 
mavzusida 
INDIVIDUAL LOYIHASI 1 
Rahbar:_______________________
Bajardi:_______________________ 
«___» ____________ ____ y. 

---

MUNDARIJA 
KIRISH …………………………………………………………………………. 3 
I-BOB. 
“SEZAR KRIPTOGRAFIK SHIFRLASH TIZIMI” HAQIDA 
NAZARIY ASOSLAR 
1.1. Kriptografiya va Sezar shifrlash algoritmi haqida …………………………. 5 
1.2 Sezar shifrlash algoritmi. Shifrlash, kalit, shifrmatn va deshifrlash ishining 
mazmun mohiyati……………………………………..………………………… 7 
1.3 Masalani qo’yilishi …………………………………………………………. 11 
II-BOB. 
SEZAR SHIFRINI BUZISH DASTURINI LOYIHALASH 
2.1. Sezar shifrini buzish dasturining algoritmi ……………………….………... 12 
2.2 Sezar shifrini buzish dasturi va ishlashi …………………………………….. 13 
2.3 Sezar shifrini generatsiya usulida ochish ishlanmasi ...………………………23 
XULОSA .………………………………………………………………………. 24 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ……………..……………………….. 25 
FOYDALANILGAN SAYTLAR ………………………………………………26 
 

---

3 
KIRISH 
Ishni dolzarbligi. Men bajarayotgan individual loyiha ishimning mazmuni-
mohiyati, afzalligi, kamchiligi haqida. Sezar shifrini buzish dasturinimaga kerak? 
Bu qadimiy shifrlash turi Yuliy Sezar tomonidan generallar bilan yozishmalarni 
himoyalashda 
foydalanish 
uchun 
ishlab 
chiqqan. 
Bu 
algoritm 
xabar 
almashinuvidagi xavfsiz aloqani taminlash uchun xizmat qiladi. Shifrni buzish 
dasturi shifrlash kabi aniq belgilangan algoritmdir. Yani shifrlash ketma-ketligi 
teskari tartibida tuzilgan algoritm deshifrlashga - buzishga olib keladi. Bunda 
shifrni buzish dasturi dolzarbligi shundaki almashiniladigan xabarlarni ochish va 
o’qiy olish. 
Mamlakatimizda ta’limga e’tibor yildan – yilga ortmoqda. Ta’lim tizimida 
axborot texnologiyalarini qo’llash, multimedia texnologiyalaridan foydalanish 
ta’lim sifatini yaxshilashda muhim ahamiyat kasb e’tib bormoqda. “Axborot 
Texnologiyalari va kommunikatsiyalari rivoji barcha sohalarning jadal 
taraqqiyotiga xizmat qiladi, odamlarga qulaylik yaratadi” deb ta’kidlaydi 
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev. Ta’limda multimedia materiallarini qo’llash 
o’quvchilarni fanga bo’lgan qiziqishini orttirishda, ularni fanni chuqur o’rganishida 
katta ro’l o’ynaydi. Kompyuter savodxonligini oshirish, kompyuterdan to’g’ri 
foydalanish ko’nikmalarini shakllantirishda yordam beradi. Multimedia 
materiallarining potensial afzalliklari haqida Meer (Maer) ham aytib o‘tgan. 
Tinglovchiga video va audio axborotlarni qabul qilish imkoniyatini yaratgan holda, 
alohida olingan ushbu imkoniyatlarning har biridan ham ko‘ra multimedianing 
ma’lum ustunligi mavjud. Multimedia vositalarini ta’limda qo‘llash quyidagilarga 
imkoniyat yaratad
 ta’limning gumanizatsiyalashuvini ta’minlash; 
 o‘quv jarayonining samaradorligini oshirish;
 ta’lim oluvchining shaxsiy fazilatlarini rivojlantirish (o‘zlashtirganlik) 
 bilimga chanqoqlik, mustaqil ta’lim olish, o‘zini o‘zi tarbiyalash, o‘zini o‘zi 
kamol toptirishga qaratilgan qobiliyatlilik, ijodiy qobiliyatlari, olgan bilimlarini 

---

4 
amaliyotga qo‘llay olishi, o‘rganishga bo‘lgan qiziqishi, mehnatga bo‘lgan 
munosabati); 
 ta’lim oluvchining kommunikativ va ijtimoiy qobiliyatlarini rivojlantirish;
 kompyuter vositalari va axborot elektron ta’lim resurslari yordamida har bir 
shaxsning alohida (individual) ta’lim olishi hisobiga ochiq va masofaviy 
ta’limni individuallashtirish va differensiyalash imkoniyatlari sezilarli darajada 
kengayadi; 
 ta’lim oluvchiga faol bilim oluvchi sub’ekt sifatida qarash, uning
qadrqimmatini tan olish; 
 mustaqil o‘quv faoliyatini olib borish, bunda ta’lim oluvchi mustaqil o‘qib va 
rivojlanib boradi. 
Multimedia vositalari yordamida shaxsga yo‘naltirilgan ta’limni amalga 
oshirish jarayoni zamonaviy, ko‘p tarmoqli, predmetga yo‘naltirilgan multimediali 
o‘quv vositalarini ishlab chiqishni va foydalanishni talab etadi. Ta’lim 
oluvchilarning 
individual 
xususiyatlarini 
hisobga 
olish 
va 
ularning 
manfaatdorligini (motivatsiyasini) oshirishga ko‘maklashish imkoniyatlariga ko‘ra, 
shuningdek, har xil turdagi multimediali o‘quv axborotlarining uyg‘unlashuvi, 
interfaollik, moslashuvchanlik sifatlariga ko‘ra multimedia foydali va mahsuldor 
ta’lim texnologiyasi hisoblanadi. Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov so’zlari bilan 
aytganda, “hozirgi axborot, kommunikatsiya, kompyuter texnologiyalari asrida, 
internet kundan-kunga hayotimizning barcha jabhalariga tobora chuqur va keng 
kirib borayotgan bir paytda, odamlarning ongi va tafakkuri uchun kurash hal 
qiluvchi ahamiyat kasb etayotgan bir vaziyatda bu masalalarning jamiyatimiz 
uchun naqadar dolzarb va ustuvor bo’lib borayotgani haqida gapirib o’tiladi.