"Sintaksis" termini 2 xil ma’noda qo’llaniladi: Tilning sintaktik qurilishi ma’nosida

SINTAKSIS

“Sintaksis” termini 2 xil ma’noda qo’llaniladi:

1. Tilning sintaktik qurilishi ma’nosida

2. Tilning sintaktik qurilishini o’rganadigan grammatikaning bir qismi ma’nosida

Gap paradigmasi

So’zlarning o’zaro bog’langan shu bilan birga bir-biriga qarama-qarshi qo’yilib, bir butun sistemani tashkil qiladigan ikki yoki undan ortiq formalar paradigma deb yuritiladi. Bunday formalarga ot yoki otlashgan so’zlardagi son, kelishik, egalik; fe’llardagi zamon, mayl, shaxs-son formalari kiradi.

Gapning aktual bo’linishi

• Gapning aktual bo’linishi gapning formal bo’linishiga qarshi qo’yiladi. Agar formal bo’linishda gap tarkibi grammatik elementlarga bo’linsa, aktual bo’linishda gap ma’no jihatdan bo’linadi

• Gapning formal bo’linishining asosiy elementlari ega va kesim hisoblansa, aktual bo’linishning asosiy elementlari gapning ifoda asosi, ma’lum qismi esa gapning yadrosi hisoblanadi

Kelishik, son, shaxs kabi morfologik kategoriyalar, yordamchi so’zlar sintaksis uchun xizmat qiladi. Sintaksis leksikologiya bilan ham bog’liqdir. Tildagi so’zlar grammatika ixtiyoriga o’tib, o’zaro sintaktik munosabatga kirishib ma’lum fikr ifoda qiladi. Kishilarning fikr almashuvi uchun xizmat qiladi. Sintaksis quyidagi qismlardan iborat:

1. Sodda gap sintaksisi

2. Murakkablashgan gap sintaksisi

3. Qo’shma gap sintaksisi

4. O’zga gap sintaksisi

5. Gapdan katta birliklar sintaksisi

E’tiboringiz uchun rahmat