“Tasavvuf va mumtoz poetika asoslari”

Mumtoz adabiyotshunoslikda badiiy san’atlar

REJA:

1. Muhammad Umar Roduyoniy va uning “Tarjimon ul-balog’a” asari;

2. Rashididdin Vatvotning “Hadoyiq us-sehr” asari;

3. Ahmad Taroziyning “Funun ul-balog’a” asari.

Adabiyotlar:

• Hаmidullа Bоltаbоyеv. Sharq mumtoz poetikasi. Tоshkеnt, 2006 yil;
• Ibrоhim Hаqqul. Tаsаvvuf sаbоqlаri. Buхоrо, 2000 yil;
• Аlishеr Nаоviy. «Devoni Foniy». Tоshkеnt, 2000 yil;
• Bеrdаk Yusuf. Mumtоz аdаbiy аsаrlаr lug’аti. Tоshkеnt, 2010 yil.

Matniy ma’lumotlar:

• Muhammad Umar Roduyoniyning bizgacha “Tarjumon ul-balog’a” asari yetib kelgan. Asar taxminan XI asrning 80-yillarida yozilgan. Muallifning ta’kidlashicha fors tilida bunday asar yo’qligi tufayli yozishga kirishgan. Sanoye’ haqidagi dastlabki arab tilida yozilgan asar Imom Nasr ibn Hasan Marg’inoniyning “Mahosin ul-kalom” ekanligini ta’kidlaydi. “Tarjumon ul-balog’a”da o’sha davrning 60 ga yaqin shoiri asarlaridan namunalar keltiriladi.
• Rashididdin Vatvot (yovvoyi qaldirg’och) – “Hadoyiq us-sehr fi daqoyiq ush-she’r” (“She’r nazokatidan yaratilgan sehrli bog’lar”) asari 55 bobdan iborat, 63 san’atning tabiati haqida fikr yuritilgan.
• Shayx Ahmad Taroziyning “Funun ul-balog’a” asari turkey tildagi poetikaga oid XV asrning nodir namunasi (226-b). asarda 50 dan ortiq turkey tilde ijod qilgan shoirlar ijodidan namunalar keltirgan.

Topshiriqlar:

• Qo’llanmaning (Hаmidullа Bоltаbоyеv. Sharq mumtoz poetikasi. Tоshkеnt, 2006 yil) 242-sahifasidagi nazariy ma’lumotlarni tahlil qiling;
• Fikrlaringizni misollar bilan dalillang;
• 252-253-sahifadagi ma’lumotlarni tahlil qiling va misollar keltiring;
• 254-sahifada berilgan san’atlarni ikki ustunga ajratib yozing (tanish va notanish bo’lgan atamalar).

Topshiriqlar:

• Quyida berilgan Alisher Navoiyning “Nasihat ahli menga derki…” g’azali matnini ifodali o’qing
• Matn asosida lug’at tuzing;
• Matnni badiiy san’atlar ilmi asosida tahlil qiling;

Nasihat ahli menga derki, “mayni tark et!” vah,

Ilik olib kelur, og’iz ichar, menga ne gunah!

Qadah charog’ini ollimg’a tutqil, ey soqiy,

Ki zuhd zulmatida asru bo’lmisham gumrah.

 

Bu shami birla xarobot sori boshla meni,

Ki, tiyra zuhd tuni ichra o’lmayin nogah.

 

Boshimni piri xarobot dargohida qo’yay,

Ki bor eshigida shoh-u gado, gado bila shah.

 

Navoiy aytur emish dayr aro sanam zikrin,

Bu ism zikriga kim qilsa mayl bismillah.

Mustаqil ish uchun tоpshiriq

1. Mаtndаgi istilоhlаrni lug’аt shаklidа izоhlаri bilаn yozing.

2. G’аzаl pоetikаsini bаdiiy tаhlil qiling.

3. Mаtnni yod оling.

Hajrdin asru hazinman, soqiyo tutqil qadah,

Har necha sog’ar to’la bo’lsa, to’lo tutqil qadah.

 

Gar aning no’sh aylaridin ojiz o’lsa ahli bazm,

Jam’ etib borini bir yo’li mango tutqil qadah.

 

Qoni’ o’lmon bir qadah birlaki dardim sab’ erur,

Har necha lojur’a no’sh etsam yano tutqil qadah.

 

Chun xarobot ichra tushtung, hiqmog’in gushvor erur

Ixtiyoring yo’q ichib, ey porso, tutqil qadah.

 

Xiqai zuhdin Navoiy qildi rahn, ey mayfurush,

Qo’yma hush ilgida oni benavo tutqil qadah