Toshkent axborot texnologiyalari universiteti akt sohasida iqtisodiyot va menejment fakulteti 130 – 20 gurux talabasi shavkatov behruzning fond bozorida biznes fanidan ‘birja bozorlarida kliring va hisob kitoblar’ mavzusida bajargan ishi

TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI AKT SOHASIDA IQTISODIYOT VA MENEJMENT FAKULTETI 130 – 20 GURUX TALABASI SHAVKATOV BEHRUZNING FOND BOZORIDA BIZNES FANIDAN ‘BIRJA BOZORLARIDA KLIRING VA HISOB KITOBLAR’ MAVZUSIDA BAJARGAN ISHI

TOSHKENT 2023

REJA: 1. Kliring va hisob-kitoblarning mohiyati va funktsiyalari 2. Kliring va hisob-kitoblarning umumiy tavsifi 3. Asosiy risk turlari 4. Qimmatli qog'ozlar bozorida kliring va hisob-kitoblar 5. Fyuchers shartnomalari bozorida kliring va hisob-kitoblar 6. Kliring va hisob-kitoblar tizimi rivojlanishining asosiy yo`nalishlari

Kliring bu 46 zaro talab va majburiyatlarni hisobga olishdir. Birja kiiringi bu - birja savdosi qatnashchilari o'rtasida kim, nimani, kimga va qaysi muddatda qarzligini belgilashga asoslangan kliring Hisob-kitoblar bu birja kliringi davomida aniqlangan, yakuniy natijasi odatda birja bium ob oktini sotuvchidan xaridorga o'tkazish bo'lgan majburiyatlari bajarish. Shuningdek, kardening sotuvchi bilan shartnoma shartlari bo`yicha put hisob-kitobi jarayonidir. Kliring va hisob-kitobla zarurati bozar savdosining zamonaviy tashkil qilishdan kelib chiqadi. Eng oddly bozor operatsiyasi uchta tarkibiy qismdan iborat: sotuvchi va xaridor o'rtasida bitim tuzish (og'zaki yoki yozma shaklda); bitim bo'yicha hisob- kitoblar (masalan, tovar narxini uning miqdoriga ko'paytirish va butu bitim narxini (bahosini) aniqlash); var varmail mablag'larini bir-biriga berish yo'li bilan sharmom and ro cash. Qoidaga ko'ra, faqat eng oddiy birimni tuzishda sotuvchi va xaridor vositachilarsiz to'g'ridan-to'g'ri uchrashadi. Biroq zamonaviy birja (fond, fyuchers) bozorida sotuvchi va xaridor bitimlami vositachilarsiz to'g'ridan-to'g'ri kamdan-kam hollarda tuzidilar. Ko'p hollarda ular bir-biridan vaqt va makon bo'yicha ajralgan bo'ladi. Birja tovarlari sotuvchi va xaridorlar o'rtasida bog'lovchi bo'g'la bo'lib odatda goh sotuvchi, goh xaridor rolida ishtirok etadigan birja vositachilari xizmat qiladi.

Shunday qilib, birja bozor bilimining barcha ghealari alohida bo'lib olishi ro'y beradi: shartnoma (bitim) tuzish birlamchi sotuvchi va yakuniy xaridar o'nasida emas, mijozlar va bija vositalar o rasida amalga oshiriladi; bitim bo'yicha barcha hisob kitoblar, unda ishtirok etgan somonlarning majburiyatlarini aniqlash kliring jarayonida tashki etiladi bitime ro eush (bajarish) hisob-kitoblar- deb nomlanadigan Jarayonda bu liho tadi.