Улим эвазига келган эзгулик


Download 60.72 Kb.
Sana20.06.2023
Hajmi60.72 Kb.
#1635783
Bog'liq
Авезов С


Эдгар По
УЛИМ ЭВАЗИГА КЕЛГАН ЭЗГУЛИК
У тирик булганда, сукунатнинг Коидасига амал килмасликка онт ичардим.
Мени шафкатсиз безгак азобларди, унинг охири йук эди. Хамма воситаларни кулладим, хатто девоналарча Аппенин чулининг бир кисмигача бордим: хеч бир ором толмадим. Менинг хизматкорим, бирор жойда холи колганимизда гамхур булса-да, хар кандай оддий ишларда хам укувсиз, куркок ва хатто менинг конимни ичишта хам тайёр, шундай буда-да, уни душмандар билан олишувда йукотиб куйдим. Бирок, бехатар эмасди, шунинг учун уни ёрдам учун бошка ёкка юбориб, зим якка колишни истардим.
Нихоят, эсимга когозга солинган кора дори тушди; мен уни ящикка жойдаб куйганман.Уни Константинополдан одиб, чилим ва тамаки трубкасига жойлаб чекардим. Педро менга чилимни берди. Мен яшикни тимирскалаб корадорини толдим. Уни кора когозга ураб, уйланиб колдим: канча чеканинг эмас, канча олганинг мухим. Табиийки, тамакини олиб, корадорини когозга баробарлаб, майдалаб ва яхшилаб эзиб, ярмини тамакита жойладим. Уни охиригача чекдим. Бирок хеч кандай кизикарли, кайф берувчи нашьасини сезмадим; икки, уч марта тортгач, хотиржам азоблана бошладим, аянчли холга тушгач, тамакини отдим. Наркотик харакати жуда буш, секин, у хавфсиз-тахдидсиз эди. Бутун холатим. одатдагидек. Корадорини узимга хеч кандай кабуд кила олмадим. Корадори кайфиятида югуришни истардим, аммо хеч кандай тентирамасдим. Корадорини апил-тапил чеккан хеч кайси одамнинг айш топганини курмаганман.
Педродан талаб килганда, мен хакимда таваккалчилик килишга тайер эди. Жуда каттик норозилек буддим. Бошла-нишида корадори кучиздек эди. Агар тасир килмаса, такрорлашни истардим; шу тарзда безгакдан кутулмокчийдим ехуд ундан куткарувчи уйку хакида уйлардимки, бу хавфдан озод булиш учун уйлаб топган галати туйгуларим эли. Шубхасиз, будар менинг калбимдаги галаенли туйгуларим, гира-шира, аллакандай аниклаб будмайдитан ички кечинмалар, ударни купол ва уйламасдан килган ишларим сифатида тахлил этардим. Улар гох катьий, гох киска таккослашда кучли булса-да, акл ишламас, зигирча нарсаларни англай олмас эдим. Яхши англайман - ундан канча олиш кераклигини тахлил килардим. Нима учун кулимдаги айлана корадорини ютиб юборганлигим хакида уйлардим.
Бу ер каер? Куз оддимиздаги салобатли бино, унга Педр кулфни синдириб киришини истардим, мен эса ярадор ва тахкирланган, очик осмон остида, коронги ва вахимали шу бино рупарасидаги Аппенин кияликларида каттикк длик билан турган, бир неча асрдан буён уни асраб келаёттан Родклиф худоси тасвирини кураётгандек эдим...
Хоммернинг хикоясидек, у бир вакт шу ерда булиб, бу жойни вактинча ташлаб кеттан. Шу вактдан бошлаб, унинг уз жойига кайтишини, бизни эса улоктирмаслитини жон-дилдан истардик. Хозир биз бу жойни куполлик билан эмас, узимиз учун кулай ва камтарона жой сифатида топиб олган эдик. Миноранинг ёнида жойлашдик. Бу ернинг куриниши бой, лекин эски, шарти кетиб, парти колган жойдек хароб эди. Деворларита гиламлар осилган, хар хил нактли расмдар, асбоб-ускуналар, жонли ва замонавий кургазмалар, олтинранг суратлар жойлашган эди. Суратлар хамма жойда осилган, хатто энг куримсиз ва хилват жойларда: бу ерда мемор зам куп булган, унки аклим унинг ишларидан шошар, менга чексиз кизики уиготар эди; шунинг учун хам корадори хакида ниманидир гулдирардим, Педрога эса огир деразаларнинг эшик тахталарини ёпишни буюрдим. (У аллакачон коронидатган), енимда эса кандилларнинг барча чироклари баланд ёкилган, ёндош кора чодирда эса отир жиякли кора духоба хам осилик эди. Уйкудан олдин суратларга махлие булио томоща килдим, ёстиким. Устидан топилган калин муковаланган дафтарни вараклардим, ундати кургазмалар хакида ёзилган ёзув мазмунини англаи бошладим.
Мен дафтарни узок-узок укидим. Расмларга кизикиб, узимни йукотио томоша килардим, шуни хис этардимки, ундаги куз илгамас саньат сехри менинг аклимни уйготди; унинг жозибали сехри, буекнинг енгил хавосини, рангнинг хайратли ва башанг, чексиз жодуси ошган сайин расм учун тортилган матонинг равшанлигини тула хис килио турардим; дафтарга кизикишим ортио, уни тинимсиз вараклардим.
Мен уларнинг купчилити сохта тасаввур экандитини, лекин хар бири - фирибгарлик сехри, аддов эмаслигини аник, хис килио турардим. Соатдар билинмасдан утар, чукур коронгилик чукди. Еругликни истардим, менга мудрок босган хизматкорни уйготиш эса ёкмас, харакатим билан кандилгача бордим ва уни дафтар сахифаларини ёритишга чуклантирдим.
Бу харакатим, табиийки, кутилмаган холат эди. чирокчалар (кандилда удар куп эди) хамма ёкни еритди; уа дакикаларда калин соя ташлаб турган жон, димматбахо чодир хам еришди. Бу ерукликдан уринмайдиган суратларни хам аник курадиган буддим. ерда жуда хам ёш, нихоятда тузад жувон суратига зуса дагузим тушди. Унга тикилдим ва шошганча беихтиер кузимни юмдим. Биринчидан нима учун оундай килганлигимни тушунмасдим. Кейинчалик эса кузимни омиб аклан сабабини ахтарардим. У кузини кисиб, мени таъкиб килаётгандек эДи. Куринаяитики, ушанда зиммамда тасодифий шиддат, вактдан ютиш иштиёки ва яхшилаб уйлаб куриш.. курганларим мени алдамаганлигига тула ишонч хосил килиш.. Тасвирдан узимга келиш ва хаёл жиловини йигиштириш, сунг катий ва хушерлик билан караш масьулияти турарди. Бир неча дакикадан кейин мен яна суратга зехн билан разм солдим.
Энди мен хеч нарса билан келиша олмасдим, кузларим алдамасди: чирокларнинг биринчи ёругидан суратда тор-тилган матодан мудроклигим таркалиб, бирданига худди гальваник ток ургани каби сергаклантириб юборди.
Менинг куз олдимда, айтганимдек, ёш жувоннинг порт-рети: бош ва елкаси, худди тасвирдагидек, рассомлар таь-бирича, «винеткадагидек», (китобнинг б011 ва охиригача солинган накш сингари) Сюденнинг севикли бошига ухшашдек эди. Елкаси, кукрак, хатто еругликдан порлаган тим-кора сочлари соясида куринмай колгандек эди. Чузик олтин ромдаги заргарлик буюми алохида кузга ташланарди. Бу расм бошка хамма нарсадан мактовли эди. Сехрли жаннат фариктасининг чехраси узгача тароват билан бехиштдан келгандек эди. Дарров англадим, бу рассомнинг тасаввур дунёси, унинг яратган портрети барча алдокчи таассуротдарни бир дахзада тузитиб оборадиган, энг ишончлиси бир лахзада сизни имконсиз, узита карата оладитан катьий куча эга эди. Эхтимод, бир соатча ёстигимда, урнимда чузилганимча бутун хаёлларимни жамлаб портретта тикилиб турдим. Охири, бу махорат, таассуротнинг сирини тодганлек хис киллим узимни. Мен шуни англадимки, сехргарлик кутилмаганда нотабиий жонли тарзда, худди олдин кечгандек хайратта, тушдим, жуда хам хижолатли ва тушкун вахимада.эдим.
Бунчалик отир тамта мен бардошиз, чунки унинг мийигида сирли табассумли лаблар, кенгайган корачикларида хадик табиий, ёркин яркираб куринарди. Кандайдир ажиб куйдим. Портрет, вахимада кандилни олдинги жойига і. мени хаяжонлантирар, яна уз куринишини йукоттандек, мен эса яна дафтарга карардим, кайсики унда расмнииг яширин тарихи хакидаги хотирани билишта ошикдим. Мен гузал ва чузик, портретнинг сирли нотабиий киссаси хакида укишни истардим.
«У КИЗЛИК даврининг кам жозибадорлиги, учрайдитан канчалик кувнок пратилган будса; шунчалик нафосатлилитига эга булиб куринарди. У уша пайтда узича хунук буда-да, рассомни куриб колган ва унга тегиб олган. У, жуда жушкин, мехнат килишдан толмас, шту билан бирга баджахл, узининг санати билан койил колдирган эди. У-хакикатдан хам гоят жозибали, шу кадар гузал, шу кадар кувончга тулган, хаммаси - нурга тулган табассумли, тим-кора кузларидаги шухлик, худди митти охуникидек эди; у бутун оламга мехр-мухаббат ва мулойимлик билан бокар, бирок унинг шафкатсиз ракиби - шу суратда чизилган асар, унинг буёк тахтаси, муйкаламлари - шур пешонаси учун бахтсизлик куроли, ошики бекарор - унинг кундоши эди.
Рассом уз хотинининг расмини чизиш орзусини айтди, бу дахшат эди, худли узининг, еш аёдининг расмини чизишки истарди. Бирск у ночор итоаткорлик билан буйсунди ва бир неча хафта баланд тепаликда утирди, коп-кора хонада, каердаки, шифтдан таранг тортилган канопли матога кундузги ёруглик нури тушиб турарди. Бирок, рассом, канча соат, кун утса хам уз ишидан хузурланарди. Рассом хеч бир нарсани мулохаза этмас, ковогини уйиб одар, хамма нарсани унутар, Худо аклини каёкка олиб борар, англамас эди: у хаёл дунёсида уз рафикасининг порлаб турган ол оразини чизар, бирок кечагина чутдек алангаланиб турган чехрасидаги нур эрио тугаеттандек сулиндитини хис килмас, балки унинг учу ятона, Барчанинг куз оддида яккол гавдаланаетган рафикасининг куз илгамас сирати намоиишидан бошка нарсани курмас эди. Жувон бутун дардини, хасратдарини билдирмасданкулиб турар, шунга кура, унга караркан машхур рассом азобли мехнатдан чекинмас, изтирооли бахт, кеча-кундуз тинимсиз ишлаш, гузалликни каноп матога тушириш,унинг рафикасига чексиз мухаббати аён зд и, бирок нимагадир уша кун, уша ондан бошлаб, унинг калбини гамгинлик ва ожизлик эгаллаб олган эди. Мухими, бу портретга ким разм солар экан? у бутун титрок, бутун жозибаси билан нотабиий холда шивирларди; бу расмда нафакат рассом иктидори, балки унинг тафти хаёлидаги чексиз мухабоати гузал ва ишончли акс эттирилган эди...
Бирок кеч эди, касики иш охирига етаи деганда, уни залаенли рухи юксакликдан тушишга куимади; рассом жушкинлик билан ишини давом эттираркан, у каноп матодан куз узмас, хатто аёлининг гамгин чехрасига назар ташлай одмас эди. У факат буёкларга, каноп матога тикилар, соатма-соат унинг ёруг, равшан сиймосинипратишни истарди.
Хафталар утди, охирги буёкни сураеттанда, унинг куз оддига, кузига охирги муикаламни етказганида оирданига "увоннинг юраги «дук-дук» ургандек, шам тусатдан довиллаб учгандек булди. Шунда бирдан буек ва "муйкалам зурга матога етди; шунда рассом тасаввурида иш якун топди; бирок сунгти карашда портретдан кузини узар экан, калтираб ва окарган юзлари консиз холда, дахшатли овозда: «Мана бу хакикий хаёт!»-деб юборди ва севгилисига паради: у оу вакт улган эди! Гассом шу дам яна тусатдан хитоб килди:
- Шу хам улимми?...
Download 60.72 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling