Ushbu ilmiy tadqiqotning amalga oshirilishi qardosh turkiy tillarning umumiy leksik xususiyatlarini hamda ushbu birliklar birga ishlatilishi mumkin bo’lgan vaziyatlarda ulardan foydalanish mezonlarini belgilab beradi

Ushbu ilmiy tadqiqotning amalga oshirilishi qardosh turkiy tillarning umumiy leksik xususiyatlarini hamda ushbu birliklar birga ishlatilishi mumkin bo’lgan vaziyatlarda ulardan foydalanish mezonlarini belgilab beradi. Tadqiqotdan chiqarilgan xulosalar leksik birliklarning umumiy jihatlarini tadqiq etish orqali umumturkiy lug‘atlar tuzish jarayonida lug‘at birliklarini tanlash uchun asosiy omillar aniqlaydi. Lug‘atlarda (asosan, ko‘p tilli izohli lug‘atlar) so‘zlarning ma’nosini izohlashda qo‘llaniladigan misollar – illyustrativ misollarning ham tilning milliyligini o‘zida aks ettiradigan holda tanlanishiga oid xulosalar beriladi. Tadqiqotning Turkiyada amalga oshirilishi esa qiyosiy tahlilning samaraliroq kechishini ta’minlaydi. Chunki Turkiyada bu bo’yicha manbalar ko’p. Xususan, men qiziqadigan amaliy lingvistika uchun, masalan, leksikografiya uchun ma’lumotlar bazasi ushbu ilmiy ish orqali yanada boyiydi.

The implementation of this research determines the general lexical features of the some Turkic languages ​​and the criteria for their use in situations where these units can be used together. The findings of the study identify the main factors for the selection of lexical units in the process of compiling all-Turkish dictionaries by studying the general aspects of lexical units. Examples used in dictionaries (mainly multilingual annotated dictionaries) to illustrate the meaning of words — illustrative examples — also suggest that the choice should be based on the nationality of the language. The implementation of the study in Turkey makes the comparative analysis more effective. Because there are many sources in Turkey in this sphere. In particular, the database for applied linguistics that I am interested in, such as lexicography, can be enriched by this research.

1. 
   Turkiy tillarning leksik xususiyatidagi umumiy jihatlar hamda ularning leksikografik talqinda aks etishi (o’zbek, turk, ozar tillari misolida)
   

I bob. Turkiy tillarning leksik xususiyatlari: davr, xususiylik va umumiylik.

1. 
   O’zbek, turk, ozar tillarining leksikologiyasiga oid ba’zi xususiyatlar: tarix va bugun.
   
2. 
   Qardosh turk tillarining leksik o’ziga xosliklari.
   
3. 
   Qardosh turk tillarining leksik xususiyatidagi o’xshashliklar.
   

II bob. Turkiy tillarga xos bo‘lgan umumiy leksik xususiyatlar tavsifi.
2.1. Lug’atlarda leksik birliklarning statistik tavsifi (izohli lug’atlar yoki muayyan soha lug’atlari misolida).
2.2. Leksik birliklarning semantik munosabatga ko’ra turlari.
2.3. Sinonim va antonim birliklarning o’zaro qiyosiy tahlili.
III bob. Leksik birliklarning leksikografik talqini.
3.1. Lug’atlarda umumiy xususiyatga ega birliklarning izohi masalalari.
3.2. Lug’atlarda illyustrativ misollar talqini va uni takomillashtirish.
3.3. Til korpusida umumturkiy leksik birliklarni teglash masalasi.

Tadqiqot uchun muayyan turkiy tillar tanlanadi: turk, o‘zbek, ozar. Ilmiy ishning dolzarbligi shundaki, chiqarilgan xulosalar leksik birliklarning umumiy jihatlarini tadqiq etish orqali umumturkiy lug‘atlar tuzish jarayonida lug‘at birliklarini tanlash uchun asosiy mezonlarni belgilab beradi. Lug‘atlarda (asosan, ko‘p tilli izohli lug‘atlar) so‘zlarning ma’nosini izohlashda qo‘llaniladigan misollar – illyustrativ misollarning ham tilning milliyligini o‘zida aks ettiradigan holda tanlanishiga oid xulosalar beriladi.

Ilk bobda mavzu bo‘yicha olimlarning mavjud ilmiy tadqiqotlari, unda bildirilgan mavzuga doir maxsus fikrlar o‘rganiladi. Tarixiy va zamonaviy manbalar o‘rganiladi, farqli jihatlar ajratib ko‘rsatiladi. Tanlangan tillar bo‘yicha manbalardagi ilmiy mulohazalar solishtiriladi.
Ikkinchi bobda turkiy tillarga xos bo‘lgan umumiy leksik xususiyatlar tavsifi yoritiladi. Bu bobda leksik-semantik jihatdan turkiy tillardagi birliklarning o‘xshash va farqli jihatlari tahlil qilinadi. Birinchi qismda muayyan lug‘atlar (bir xil, ammo uch tilda mavjud) asosida leksik birliklarning statistik tavsifi keltiriladi. Bunda so‘zlar uch tilda berilishi jihatidan o‘zaro taqqoslanadi, ularning berilishiga ko‘ra umumiy, bir-birida takrorlangan, faqat bitta lug‘atda berilgan kabi mezonlar asosida hisob-kitob qilinadi.
2-qismda leksik birliklarning turli tillar bo‘yicha tarjimasi hamda shunga sinonim, antonym bo‘lgan so‘zlar aniqlanadi. Xuddi shu hodisalar asosidagi birliklar qiyoslanayotgan tildagi birliklarga nisbatan solishtiriladi.
3-qismda yuqoridagi ikki bob asosida shakllantirilgan xulosalarning amaliyotga tatbiqiga bag‘ishlanadi. Bobning bir qismi aniqlangan umumiy jihatlarning elektron lug‘atlarda berilishiga oid asosiy jihatlar va takliflardan iborat bo‘ladi. Navbatdagi bob tahlil qilingan birliklarning chiqarilgan xulosalar asosida til korpusida berilishini yoritadi. Xususan, birliklarni teglashga oid formulalar beriladi. Namunalar ilova qilinadi.

Birinchi bobda diaxron va sinxron tahlil metodlaridan, dialektik, sinergetik metod asosidagi qarashlarni deduktiv tahlil qilishdan foydalanish mumkin

Ikkinchi bobda statistik tahlil, qiyosiy tipologik asoslash, deskriptiv metodlardan foydalanish mumkin.
Uchinchi bobda leksik birliklar ro’yxati tuziladi va faollik darajasiga ko’ra leksik birliklar ro’yxati shakllantiriladi hamda shu asosda so’rovnoma, anketalardan foydalangan holda eng faol leksik birliklarni aniqlab olish mumkin.
Umuman olganda ilmiy metodologik tadqiqot yo’nalishlarida qo’llaniladigan barcha metodlardan o’rnida foydalanish mumkin.

In the first chapter, there can be used methods of diachronic and synchronous analysis, deductive analysis of views based on the dialectical, synergetic method.

In the second chapter, statistical analysis, comparative typological substantiation, and descriptive methods can be used.
In the third chapter, a list of lexical units is compiled and a list of lexical units is formed according to the level of activity, on the basis of which the most active lexical units can be identified using questionnaires. Content analysis
In general, all the methods used in the field of scientific methodological research can be used in place.

1. 
   General aspects of lexical features of Turkic languages ​​and their reflection in lexicographic interpretation (on the example of Uzbek, Turkish, Azeri languages)
   

1. 
   Türk dillerinin sözlük özelliklerinin genel yönleri ve sözlükbilimsel yoruma yansımaları (Özbekçe, Türkçe, Azeri dilleri örneğinde)
   

Mavzu qiyosiy lingvistika, xususan, komparativ leksikologiya, leksikografiya (lug’atchilik) kabi sohalarning integrative nuqtasida hosil bo’ladigan fikrlar asosida leksik birliklarni tadqiq etishga oid bo’ladi.

Konu, karşılaştırmalı dilbilimin bütünleştirici noktasında üretilen fikirlere, özellikle karşılaştırmalı sözlükbilim, sözlükbilimine (sözlükbilim) dayalı sözcük birimlerinin incelenmesi olacaktır.

The topic will be the study of lexical units based on ideas generated at the integrative point of comparative linguistics, in particular comparative lexicology, lexicography (lexicography).