Va tarmoqlarda taxdidlar va zaifliklar reja: Axborot xavfsizligi tushunchasi va axborotni himoyalash muammolari
Download 226.5 Kb. Pdf ko'rish
|
Hujjatui
- Bu sahifa navigatsiya:
- Axborot xavfsizligi.
- Iqtisodiy xavfsizlik.
|
AXBOROT XAVFSIZLIGI TUSHUNCHASI VA AXBOROTNI HIMOYALASH MUAMMOLARI. AXBOROT-KOMMUNIKATSION TIZIMLAR VA TARMOQLARDA TAXDIDLAR VA ZAIFLIKLAR Reja: 1. Axborot xavfsizligi tushunchasi va axborotni himoyalash muammolari 2. Axborot-kommunikatsion tizimlar va tarmoqlarda taxdidlar va zaifliklar Axborotning muximlik darajasi qadim zamonlardan ma’lum. SHuning uchun xam qadimda axborotni himoyalash uchun turli xil usullar qo’llanilgan. Ulardan biri – sirli yozuvdir. Undagi xabarni xabar yuborilgan manzil egasidan boshqa shaxs o’qiy olmagan. Asrlar davomida bu san’at – sirli yozuv jamiyatning yuqori tabaqalari, davlatning elchixona rezidentsiyalari va razvedka missiyalaridan tashqariga chiqmagan. Faqat bir necha o’n yil oldin hamma narsa tubdan o’zgardi, ya’ni axborot o’z qiymatiga ega bo’ldi va keng tarqaladigan mahsulotga aylandi. Uni endilikda ishlab chiqaradilar, saqlaydilar, uzatishadi, sotadilar va sotib oladilar. Bulardan tashqari uni o’g’irlaydilar, buzib talqin etadilar va soxtalashtiradilar. SHunday qilib, axborotni himoyalash zaruriyati tug’iladi. Axborotni qayta ishlash sanoatining paydo bo’lishi axborotni himoyalash sanoatining paydo bo’lishiga olib keladi. Xavfsizlikning asosiy yo’nalishlari Axborot xavfsizligi. Axborot xavfsizligining dolzarblashib borishi, axborotning strategik resursga aylanib borishi bilan izohlash mumkin. Zamonaviy davlat infratuzilmasini telekommunikatsiya va axborot tarmoqlari hamda turli xildagi axborot tizimlari tashkil etib, axborot texnologiyalari va texnik vositalar jamiyatning turli jabhalarida keng qo’llanilmoqda (iqtisod, fan, ta’lim, xarbiy ish, turli texnologiyalarni boshqarish va x.k.) Iqtisodiy xavfsizlik. Milliy iqtisodda axborotlarni yaratish, tarqatish, qayta ishlash va foydalanish jarayoni hamda vositalarini qamrab olgan Yangi tarmoq vujudga keldi. «Milliy axborot resursi» tushunchasi Yangi iqtisodiy kategoriya bo’lib xizmat qilmoqda. Davlatning - axborotning kelishuvsiz chikib ketishi, ugirlanishi, yo’qotilishi, o’zgartirilishi, soxtalashtirilishlarning oldini olish; - shaxs, jamiyat, davlat xavfsizliligiga bulgan xavf – xatarning oldini olish; - axborotni yo’q qilish, o’zgartirish, soxtalashtirish, nusxa kuchirish, tusiklash buyicha ruxsat etilmagan xarakatlarning oldini olish; - xujjatlashtirilgan axborotning mikdori sifatida xukukiy tartibini ta’minlovchi, axborot zaxirasi va axborot tizimiga xar kanday nokonuniy aralashuvlarning kurinishlarining oldini olish; - axborot tizimida mavjud bulgan shaxsiy ma’lumotlarning shaxsiy maxfiyligini va konfidentsialligini saklovchi fukarolarning konstitutsion xukuklarini ximoyalash; - davlat sirini, konunchilikka mos xujjatlashtirilgan axborotning konfidentsialligini saklash; - axborot tizimlari, texnologiyalari va ularni ta’minlovchi vositalarni yaratish, ishlab chikish va kullashda sub’ektlarning xukuklarini ta’minlash. Axborot-kommunikatsion tizimlar va tarmoqlarda taxdidlar va zaifliklar to’planishi; - ma’lumotlar bazasida saqlanayotgan axborotdan va hisoblash tarmoq resurlaridan foydalanuvchilar doirasining kengayishi; - masofadagi ishchi joylar soninig oshishi; - foydalanuvchilarni bog’lash uchun Internet global tarmog’ini va aloqaning turli kanallarini keng ishlatish; - foydaluvchilar kompyuterlari o’rtasida axborot almashinuvining avtomatlashtirilishi. Axborot xavfsizligiga tahdid deganda axborotning buzilishi yoki yo’qotilishi xavfiga olib keluvchi himoyalanuvchi ob’ektga qarshi qilingan harakatlar tushuniladi. Oldindan shuni aytish mumkinki, so’z barcha axborot xususida emas, balki uning faqat, mulk egasi fikricha, kommertsiya qiymatiga ega bo’lgan qismi xususida ketyapti. mumkin. Tashkilot axborot tuzilmasidan sasofadan foydalanish xollari alohida ko’rilishi lozim. Himoya siyosatini tuzishdan avval tashkilotda kompyuter muhiti duchor bo’ladigan xavf-xatar baholanishi va zarur choralar ko’rilishi zarur. Ravshanki, himoyaga tahdidni nazoratlash va zarur choralarni ko’rish uchun tashkilotning sarf-harajati tashkilotda aktivlar va resurslarni himoyalash bo’yicha hech qanday choralar ko’rilmaganida kutiladigan yo’qotishlardan oshib ketmasligi shart. Umuman olganda, tashkilotning kompyuter muhiti ikki xil xavf-xatarga duchor bo’ladi: 1. Ma’lumotlarni yo’qotilishi yoki o’zgartirilishi. 2. Servisning to’xtatilishi. Tahdidlarning manbalarini aniqlash oson emas. Ular niyati buzuq odamlarning bostirib kirishidan to kompyuter viruslarigacha turlanishi mumkin. statistik ma’lumotlar tashkilot ma’muriyatiga va xodimlariga korporativ tarmoq va tizimi xavfsizligiga tahdidlarni samarali kamaytirish uchun xarakatlarni qaerga yo’naltirishlari zarurligini aytib berishi mumkin. Albatta, fizik xavfsizlik muammolari bilan shug’ullanish va inson xatoliklarining xavfsizlikka salbiy ta’sirini kamaytirish bo’yicha choralar ko’rilishi zarur. Shu bilan bir qatorda korporativ tarmoq va tizimga ham tashqaridan, ham ichkaridan bo’ladigan xujumlarni oldini olish bo’yicha tarmoq xavfsizligi masalasini yechishga jiddiy e’tiborni qaratish Faktlar: 1. Taxdidlar va zaifliklar barcha kommunikatsion tizimlarida paydo bo’lishi mumkin, buni shunchaki, tizimlarning bog’lanish nuqtalarida xatolik bo’lishi, ayrim so’rovlarni yaxshi tushunmagan yoki tahmin qilgan bo’lishi sabab qilinadi. 2. Radiouzatuvchilar ham taxdid va zaifliklar bilan uchrashishlari mumkin, bu esa uyarilgan holda davom etishiga yoki shu paytgacha to’xtashiga olib kelishi mumkin. 3. Telefon tarmoqlari ham taxdid va zaifliklar bilan bog’liq bo’lishi mumkin, buni asosan, so’zlashish vaqtida yaxshi tushunmagan yoki muvaffaquyatsizligi sabab qilinadi. 4. Televizor tarmoqlari ham taxdid va zaifliklar paydo bo’lishi mumkin, buni asosan, tahlil qilish shaklida yaxshi tushunmagan holda yoki boshqa insonlar bilan suhbat qilayotgan bo’lishi sabab qilinadi. 5. Marketing tarmoqlarida ham taxdid va zaifliklar paydo bo’lishi mumkin, buni asosan, reklama agentlari va mijozlar orasida xatoliklar va yomonliklar bo’lishi sabab qilinadi. 6. Internet tarmoqlari ham taxdid va zaifliklar bilan bog’liq bo’lishi mumkin, buni shunchaki, internetda tahlil qilishda xatoliklar bo’lishi va hamda so’zlar va maxfiylik mezonlari, eng yangi texnologiyalarning bo’lishi yuzasidan to’g’ridan to’g’ri infomatsiyani topishning qiyinligigacha sabab qilinadi. 7. Radiolar ham taxdid va zaifliklar paydo bo’lishi mumkin, buni asosan, radioda ishlov qiluvchi odamlar orasida yomonliklar bo’lishi sabab qilinadi. 8. Fax va email tarmoqlari ham taxdid va zaifliklar bilan bog’liq bo’lishi mumkin, buni shunchaki, ma’lum ishlarda xatoliklar va to’g’ri ma’lumotlar kiritilmaganligi tufayli xatoliklar yuzaga kelishi mumkin. 9. Interaktivi tarmoqlar ham taxdid va zaifliklar bilan bog’liq bo’lishi mumkin, buni asosan, o’zbekistonliklar uchun ishlanadigan xizmatlarda yomonliklar va xatoliklar paysi yuzaga kelishi mumkin. 10. Mobil tarmoqlar ham taxdid va zaifliklar bilan bog’liq bo’lishi mumkin, buni asosan, aloqa xizmatlarida xatoliklar bo’lishi va maxfiylik masalalariga ko’ra aloqa xizmatlariga yo’naltirilsa, hujjatni qanday qabul qilishga ximoyalaringizni aniq bilishga to’g’ri kelishi mumkin. 11. Axborot xavfsizligi tushunchasi zamonaviy tarmoqlarda juda muhimdir, zira bu tarmoqlarda shaxsiy axborotlar va maxfiy ma’lumotlar ham yo’qotish mumkin. 12. Shaxsiy axborotlarni xavfsizligini ta’minlash uchun, parollar xavfsizligi, shifrlash, hech kimga to’lash va qattiq maxfiylik siyosati kabi muhim masalalar ko’payadi. 13. Axborot xavfsizligini ta’minlash uchun, viruslarning tarqatilishi, hacking va phishing qobiliyatlari, shablon maxfiylik siyosati kabi muhim masalalar ham ko’payadi. 14. Axborotni himoyalash muammosi tarmoqlarda bo’lib boradigan ahvolning o’zgartirilsa ham, ularning maxfiylik siyosatlarini hamda axborot xavfsizligi tushunchasini ko’rsatish zarurati ko’payadi. 15. Maxfiylik siyosatlarini qo’llash, axborot xavfsizligining ta’minlanishi va boshqa muhim masalalarni hal qilish uchun xususi tuzilma va axborotni xavfsizlantiruvchi qurilmalar foydali bo’ladi. 16. Axborotni himoyalashdagi muammolar katta tashviqga ega bo’lsa-da, bizning barchamiz uchun axborot xavfsizligi muhimdir, zira shaxsiy axborotlarimiz va maxfiy ma’lumotlarimiz birinchi xavfsizga saqlanishi mumkin. Axborot-kommunikatsion tizimlar va tarmoqlar hozirgi dunyoda aholining hayotining ahamiyatli qismlariga aylandi, chunki ularga aloqaga chiqishni va ijobiy natijalarga erishishni osonlashtirishadi. Bu tarmoqlar va tizimlar yaqin kelajakda bizning hayotimizni o'zgartirish yoki yangilashga qaratilgan bo'lib, bu sababli ularda taxdidlar va zaifliklarni aniqlash va bartaraf qilish mo'jizasi yuqori bo'ladi. Biroq, tarmoqlardagi taxdidlar jadal ko'pdir, masalan, hacking hamda viruslar to'g'risidagi xabarlar ko'plik qadora faqat bir nechta misol tushunarli bo'lib qolsa-da. Bizning shaxsiy axborotlaringiz, xohlagan yoshi yoki ish xarajat ko'ksini aniqlangan bo'lsin yoki bo'lmasin, sizdan undagi ma'lumotlarga xodimlar kirib olishlari mumkin. Bunaqa taxdidlari bartaraf qilish uchun, uy hujjatlariga xavfsizlikning qanday ko'rish kerakligi va axborot xavfsizligi tushunchasi haqida o'rganing va bu muammolarni hozirgi javobgarlikni qabul qilish mumkin bo'lgan xususiylashtirilgan xavfsizlik software-i bilan bartaraf qiling. Boshqa taxdidlar kompaniyalarning xavfsizligiga bir nechta axborot-kommunikatsion tizimlarida ochiq yo'l bilan qarab berishi mumkin. Bu tizimlar haqida eng yaxshi ma'lumotlarni oladigan buyuk kompaniyalardan qiziqish qilsangiz, online xavfsizlik va himoya xizmatlari xizmatidan foydalanishingiz mumkin. Endi, tarmoqlar va tizimlar hamda boshqa axborot- kommunikatsion usullarida bor bo'lgan zaifliklar bo'lmagan emas, chunki har bir tizim yoki tarmoq valyuta, shaxsiy ma'lumotlar yoki joriy soni kabi muhim ma'lumotlarni muhofaza qilish uchun o'ziga xos xavfsizlik usullarini o'z ichiga oladi. Sicherheit va virusprogrammi kabi dasturlar sizning tarmoqlaringiz va axborot-kommunikatsion tizimlaringizga minib, ularni himoyalash uchun juda foydali bo'ladi. Natijada, axborot-kommunikatsion tizimlar va tarmoqlar bizning hayotimizni iqtirolganligini, bizlarni boshqa insonlar bilan aloqaga chiqarishni osonlashtirganini, bizning ma'lumotlarimizga xodimlar kirishining kuchayishini va taxdidlarini aniqlagan bolsa, bizning axborot xavfsizligimizni himoya qilish ham kerak. Bu uchun bizning harakatimiz taxdidli tarmoq yoki tizimlardan mightily yutqazilishini ta'minlash uchun kerak xususiylashtirilgan axborot xavfsizligi usullaridan foydalanishni o'rgatish kerak. Axborot-kommunikatsion tizimlar va tarmoqlar hozirgi dunyoda aholining hayotining ahamiyatli qismlariga aylandi, chunki ularga aloqaga chiqishni va ijobiy natijalarga erishishni osonlashtirishadi. Bu tarmoqlar va tizimlar yaqin kelajakda bizning hayotimizni o'zgartirish yoki yangilashga qaratilgan bo'lib, bu sababli ularda taxdidlar va zaifliklarni aniqlash va bartaraf qilish mo'jizasi yuqori bo'ladi. Biroq, tarmoqlardagi taxdidlar jadal ko'pdir, masalan, hacking hamda viruslar to'g'risidagi xabarlar ko'plik qadora faqat bir nechta misol tushunarli bo'lib qolsa-da. Bizning shaxsiy axborotlaringiz, xohlagan yoshi yoki ish xarajat ko'ksini aniqlangan bo'lsin yoki bo'lmasin, sizdan undagi ma'lumotlarga xodimlar kirib olishlari mumkin. Bunaqa taxdidlari bartaraf qilish uchun, uy hujjatlariga xavfsizlikning qanday ko'rish kerakligi va axborot xavfsizligi tushunchasi haqida o'rganing va bu muammolarni hozirgi javobgarlikni qabul qilish mumkin bo'lgan xususiylashtirilgan xavfsizlik software-i bilan bartaraf qiling. Boshqa taxdidlar kompaniyalarning xavfsizligiga bir nechta axborot-kommunikatsion tizimlarida ochiq yo'l bilan qarab berishi mumkin. Bu tizimlar haqida eng yaxshi ma'lumotlarni oladigan buyuk kompaniyalardan qiziqish qilsangiz, online xavfsizlik va himoya xizmatlari xizmatidan foydalanishingiz mumkin. Endi, tarmoqlar va tizimlar hamda boshqa axborot- kommunikatsion usullarida bor bo'lgan zaifliklar bo'lmagan emas, chunki har bir tizim yoki tarmoq valyuta, shaxsiy ma'lumotlar yoki joriy soni kabi muhim ma'lumotlarni muhofaza qilish uchun o'ziga xos xavfsizlik usullarini o'z ichiga oladi. Sicherheit va virusprogrammi kabi dasturlar sizning tarmoqlaringiz va axborot-kommunikatsion tizimlaringizga minib, ularni himoyalash uchun juda foydali bo'ladi. Natijada, axborot-kommunikatsion tizimlar va tarmoqlar bizning hayotimizni iqtirolganligini, bizlarni boshqa insonlar bilan aloqaga chiqarishni osonlashtirganini, bizning ma'lumotlarimizga xodimlar kirishining kuchayishini va taxdidlarini aniqlagan bolsa, bizning axborot xavfsizligimizni himoya qilish ham kerak. Bu uchun bizning harakatimiz taxdidli tarmoq yoki tizimlardan mightily yutqazilishini ta'minlash uchun kerak xususiylashtirilgan axborot xavfsizligi usullaridan foydalanishni o'rgatish kerak. Axborot-kommunikatsion tizimlar va tarmoqlar hozirgi dunyoda aholining hayotining ahamiyatli qismlariga aylandi, chunki ularga aloqaga chiqishni va ijobiy natijalarga erishishni osonlashtirishadi. Bu tarmoqlar va tizimlar yaqin kelajakda bizning hayotimizni o'zgartirish yoki yangilashga qaratilgan bo'lib, bu sababli ularda taxdidlar va zaifliklarni aniqlash va bartaraf qilish mo'jizasi yuqori bo'ladi. Biroq, tarmoqlardagi taxdidlar jadal ko'pdir, masalan, hacking hamda viruslar to'g'risidagi xabarlar ko'plik qadora faqat bir nechta misol tushunarli bo'lib qolsa-da. Bizning shaxsiy axborotlaringiz, xohlagan yoshi yoki ish xarajat ko'ksini aniqlangan bo'lsin yoki bo'lmasin, sizdan undagi ma'lumotlarga xodimlar kirib olishlari mumkin. Bunaqa taxdidlari bartaraf qilish uchun, uy hujjatlariga xavfsizlikning qanday ko'rish kerakligi va axborot xavfsizligi tushunchasi haqida o'rganing va bu muammolarni hozirgi javobgarlikni qabul qilish mumkin bo'lgan xususiylashtirilgan xavfsizlik software-i bilan bartaraf qiling. Boshqa taxdidlar kompaniyalarning xavfsizligiga bir nechta axborot-kommunikatsion tizimlarida ochiq yo'l bilan qarab berishi mumkin. Bu tizimlar haqida eng yaxshi ma'lumotlarni oladigan buyuk kompaniyalardan qiziqish qilsangiz, online xavfsizlik va himoya xizmatlari xizmatidan foydalanishingiz mumkin. Endi, tarmoqlar va tizimlar hamda boshqa axborot- kommunikatsion usullarida bor bo'lgan zaifliklar bo'lmagan emas, chunki har bir tizim yoki tarmoq valyuta, shaxsiy ma'lumotlar yoki joriy soni kabi muhim ma'lumotlarni muhofaza qilish uchun o'ziga xos xavfsizlik usullarini o'z ichiga oladi. Sicherheit va virusprogrammi kabi dasturlar sizning tarmoqlaringiz va axborot-kommunikatsion tizimlaringizga minib, ularni himoyalash uchun juda foydali bo'ladi. Natijada, axborot-kommunikatsion tizimlar va tarmoqlar bizning hayotimizni iqtirolganligini, bizlarni boshqa insonlar bilan aloqaga chiqarishni osonlashtirganini, bizning ma'lumotlarimizga xodimlar kirishining kuchayishini va taxdidlarini aniqlagan bolsa, bizning axborot xavfsizligimizni himoya qilish ham kerak. Bu uchun bizning harakatimiz taxdidli tarmoq yoki tizimlardan mightily yutqazilishini ta'minlash uchun kerak xususiylashtirilgan axborot xavfsizligi usullaridan foydalanishni o'rgat.ish kerak Hulosa Statistik ma’lumotlar tashkilot ma’muriyatiga va xodimlariga korporativ tarmoq va tizimi xavfsizligiga tahdidlarni samarali kamaytirish uchun xarakatlarni qaerga yo’naltirishlari zarurligini aytib berishi mumkin. Albatta, fizik xavfsizlik muammolari bilan shug’ullanish va inson xatoliklarining xavfsizlikka salbiy ta’sirini kamaytirish bo’yicha choralar ko’rilishi zarur. Shu bilan bir qatorda korporativ tarmoq va tizimga ham tashqaridan, ham ichkaridan bo’ladigan xujumlarni oldini olish bo’yicha tarmoq xavfsizligi masalasini yechishga jiddiy e’tiborni qaratish zarur. Document Outline
Download 226.5 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|