Vi guruxning d-elementlari
Download 18.88 Kb.
|
vi guruxning d elementlari
|
Aim.Uz VI guruxning D-elementlari 1. Umumiy xarakteristika. 2. Xrom, olinishi, xossalari, birikmalari 3. Molibden va volfram, olinishi, xossalari, birikmalari Xrom - Cr, molibden - Mo va volfram – W, oltinchi gruppaning yonaki gruppacha d- elementlaridir. Ular atomlarining elektron konfigurasiyalari kuyidagicha yoziladi: Cr Z=24 KLM 3S23p63d54s1 Mo Z=42 KLM 4s2 4p64d55s1 W Z=74 KLMW 5s25p65d46s2 Xrom, molibden, volfram yukori xaroratda suyuklanadigan ogir metallardan xisoblanadi. VI gruppa qushimcha gruppachasi elementlarining ba'zi xossalari. Element Atom Solishterma Suyuklanish Atom ogirligi ogirligi nuktasi radiusi ______________________________________________________________________ Xrom 51,996 7,19 18750 1,28 A0 Molibden 95,94 10,22 26220 1,36 A0 Volfram 183,85 19,30 34100 1,41 A0 Xrom, molibden va volfram uz birikmalarida asosan +3 va +6 ga teng oksidlanish darajalar namoyon qiladi. Xrom. Xrom rudalaridan eng muximi xromli temirtosh (xromit, Fe(CrO2)2) bulib, uning tarkibida 15% dan 40% gacha xrom buladi. Xromning olinishi: xromli temirtoshni kaytarish yuli bilan ferroxrom xosil qilinadi: Fe(CrO2)2 + 4CO --> Fe + 2Cr + 4CO2 Ferroxrom xromning temirdagi eritmasi bulib, uning tarkibida 60-65% xrom va 4-6% uglerod buladi. Erkin xrom xosil qilish uchun xrom (III) - oksid alyuminiy bilan kaytariladi: Sr2O3 + 2AL = AL2O3+2Cr Bu usulda olingan xrom toza bulmay, uncha ozrok alyuminiy aralashib koladi. Shu sababli toza xrom olish uchun xrom (III)-oksid kremniy bilan kaytariladi: 2CrO3 + 3Si = 3SiO2 + 4Cr Xrom tuzlarining suvdagi eritmalarini elektroliz qilish yoki xrom yodidni termik parchalash yuli bilan xam toza xrom olinadi. Xrom metali juda qattiq. Uning solishtirma ogirligi 7,2 g/sm3 ga teng. Xrom 18750S da suyuklanadi, 125300S da qaynaydi. Xrom ximiyaviy jixatdan aktivligi kam element. Xromga odatdagi xaroratda kislorod xam, nam xam ta'sir etmaydi. Kizdirilganida esa uning sirti oksidlanadi. Yukori xaroratda kizdirilganda suv bugidan vodorodni sikib chiqaradi: 2Cr + 5H2O --> 2Cr(OH)2 + 3H2 Suyultirilgan xlorid va sulfat kislotalarda eriydi: Cr + 2HCL = CrCL2 + H2 Cr + 3H2SO4 = Cr(SO4)3 + 3H2 Xosil bulgan xrom (II)-xlorid xavo kislorodi bilan oksidlanib xrom (III)-xloridga utadi: 4CrCL2 + 4HCL + O2 = 4CrCL3 + 2H2O Xrom birikmalari ichida eng barkarorlari-uch valentli xrom birikmalaridir. Ikki valentli xrom birikmalari nixoyatda bekaror bulib, ular kuchli kaytaruvchilardir. Xromning ikki valentli birikmalari uncha kup emas. Bular CrO; Cr(OH)2, SrS, CrCL2, CrSO4, Cr(CH3COO)2 va xakazo. Ikki valentli xrom gidroksid asos xossalar namoyon qiladi. Cr(OH)2 xatto suvni kaytaradi: 2Cr(OH)2 + H2O --> 2Cr(OH)3 + H2 Cr(OH)2 xavo kisloradi bilan xam oksidlanadi: 4Cr(OH)2 + 2H2O + O2 --> 4Cr(OH)3 Uch valentli xrom birikmalari barkaror moddalardir. Xrom (III)-oksid Cr2O3 - yashil tusli kukun, ximiyaviy jixatdan noaktiv modda, buyokchilik ishida kullaniladi. U ammoniy xromatni parchalab olinadi: (NH4)2Cr2O7 = N2 + 4H2O + Cr2O3 Cr2O3 ga ishqor eritmalari ta'sir etganda xromitlar xosil buladi: Cr2O3 + 2KOH = 2KCrO2 + H2O Cr2O3 + 6KOH = 2K3CrO3 + 3H2O Xrom (III)-gidroksid xrom tuzlari eritmasiga ishqor ta'sir ettirib olinadi: CrCL3 + 3KOH = Cr(OH)3 Q+ 3KCL Olti valentli xrom birikmari: Xrom (VI)- oksid CrO3- tuk kizil tusli kristall modda , kuchli oksidlovchi. U suvda erib 2 xil kislotalarni xosil qiladi: CrO3+H2O H2Cr2O4 xromat kislota 2CrO3+H2O H2Cr2O7 bixromit kislota Shuning uchun CrO3 xromat angidrid deb ataladi. Xromat angidrid xosil qilish uchun kaliy bixromatga konsentrlangan H2SO4 kislota ta'sir ettiriladi: K2Cr2O7+H2SO4 K2SO4+2CrO3+ H2O Xromat va dixromatlar nixoyatda katta amaliy akamiyatga ega . Xromatlar neytral va ishqoriy muxitlarda (ya'ni pH 7 da) barkaror bulib, kislotali muxitda [pH<7] dixromatlarga aylanadi: 2K2CrO4+2HCL K2Cr2O7+2KCL+H2O yoki ionli shaklda: 2CrO42- +2H+ Cr2O72-+H2O Xrom kislotalari va tuzlari juda zaxarlidir. Download 18.88 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|