Yoshlarning shaxsiy gigiyenasi

Yoshlarning

shaxsiy gigiyenasi.

• Reja:
• ❖Shaxsiy gigiyena
• ❖Bolalar va o’smirlar gigiyenasi
• ❖Mehnat gigiyenasining sanitariya gigiyena sharoitlari

• Shaxsiy gigiyena - gigiyenaning bir boʻlimi; shaxsiy hayot va mehnat faoliyatida amal
• qilinishi zarur boʻlgan gigiyenik rejim yoʻli bilan odam sogʻligʻini saqlash va
• mustahkamlash masalalarini ishlab chiqadi. Shaxsiy gigiyena har bir kishining oʻziga va
• yoshiga bogʻliq boʻlib , aqliy va jismoniy mehnatni toʻgʻri yoʻlga qoʻyish, jismoniy
• tarbiya bilan shugʻullanish vaqtida ovqatlanish, miriqib uxlash, mehnat va dam olishni
• toʻgʻri uyushtirishdan iborat. Tor maʼnoda badan (teri, soch, tirnoq, tishlar), kiyimkechak, poyabzal, koʻrpa-toʻshak, turar joy, ovqat tayyorlash gigiyenasi va hokazo . ham
• Shaxsiy gigiyenaga kiradi

• Birinchi navbatda, badanni ozoda saqlashga eʼtibor berish
• zarur. Ayniqsa, badanning ochiq joylari, shuningdek, tirnoq osti tez kirlanadi, shuning
• uchun qoʻlni bot-bot sovunlab yuvib turish, tirnoqlarni toʻgʻri parvarish qilishga
• odatlanish kerak. Uyda ovqat tayyorlaganda ham qoʻlning tozaligiga eʼtibor berish
• lozim. Shaxsiy gigiyena qoidalariga bolalar juda yoshligidanoq odatlanishi zarur

• Kuniga dush qabul qilish yaxshi odat. Uyda dush boʻlmasa, badanning ochiq, ayniqsa, koʻp
• terlaydigan joylarini , qoʻltiq va koʻkrak ostini issiq suv bilan sovunlab yuvish lozim. Oʻringa
• yotishdan oldin oyoqni yuvish, agar barmoq burmalarida chaqalangan, bichilgan joylar
• boʻlsa davolatish kerak.
• • Ogʻiz boʻshligʻini toza tutish faqat tishlarning sogʻlom boʻlishini taʼminlabgina qolmay ,
• balki ichki aʼzolardagi kasalliklarning oldini olishda ham muhim. Tishni har kuni ertalab
• yuvishga, shuningdek, ovqatlangandan keyin ogʻizni chayishga odatlanish kerak; agar ogʻiz
• hidlansa, darhol vrachga koʻrinish zarur.
• •

• SH.g . ga umumiy gigiyena tadbirlaridan tashqari, jinsiy aʼzolar parvarishi ham kiradi; buni
• bola balogʻatga yetganida emas, aksincha, bola tugʻilganidanoq muntazam amalga oshirish
• kerak.
• • Ichki kiyim toza boʻlishi, har kuni yoki kunora paypoqni almashtirib turish Sh.g. da juda
• muhim; badan, kiyimkechak, turar joy, oshxona, ish joyi va boshqalarning toza boʻlishiga
• eʼtibor berish kerak

• Har bir oila aʼzosining sochigʻi, koʻrpatoʻshagi alohida boʻlishi,
• koʻrpayostiq jildi, choyshabni haftada bir almashtirib turish zarur .
• Uyquga yotishdan oldin ichki kiyimni almashtirish lozim. Shaxsiy
• gigiyenaga oid tadbirlarni, ayniqsa, oila aʼzolaridan biror kishi
• ogʻriganda qatʼiy amalga oshirish talab etiladi, aks holda kasallik
• atrofdagilarga, xususan bolalarga tez yuqishi mumkin. Qiz va oʻgʻil
• bolalar parvarishining oʻziga xos tomonlari bor. Shaxsiy gigiyena
• qonunqoidalari barchaga tegishli boʻlishi bilan birga, uni kishining
• yoshiga, erkak va ayolning anatomikfiziologik xususiyatlariga bogʻliq
• tomonlari ham bor. Mehnat jarayonida Sh.g . ni toʻgʻri tashkil etish
• ishini mehnat gigiyenasi oʻrganadi

• Bolalar va oʻsmirlar gigiyenasi — gigiyenaning bir sohasi; goʻdaklikdan boshlab j to 17—
• 18 yoshgacha boʻlgan bolalar va oʻsmirlarning salomatligini saqlash va mustahkamlash
• masalalari bilan shugʻullanadi. Hayot sharoiti, oʻquvtarbiya va mehnatning oʻsayotgan
• organizmning kamol topishi va salomatligiga qanday taʼsir qilishini oʻrganish va shunga
• asoslanib, yosh avlodning sogʻlom oʻsishiga hamda har tomonlama toʻgʻri rivojlanishiga
• yordam beradigan gigiyena tadbirlarini ishlab chiqish Bolalar va oʻsmirlar gigiyenasi
• vazifasidir. Uning tavsiyanomalari shaxsiy , yaʼni har bir ayrim bolaga va muayyan bolalar
• guruhiga taalluqpi boʻlishi mumkin. Bolalar va oʻsmirlar gigiyenasi tashqi muhit omillarining
• bola organizmiga, uning hayot faoliyatiga, taʼlimtarbiyasiga taʼsirini oʻrganadi, oʻsayotgan
• avlodning barkamol hamda jismoniy va maʼnaviy jihatdan uygʻun rivojlanishi uchun zarur
• boʻlgan choratadbirlarni ishlab chiqadi.
• •

• Bolalar va oʻsmirlar sogʻligʻini oʻrganish va saqlash. Buning uchun biologik va ijtimoiy
• omillar, tashqi muhit hamda umumiy taraqqiyot qonunlarining bolalar va oʻsmirlar
• organizmiga taʼsirini oʻrganish talab etiladi. Har bir yoshga oid kasalliklarning kelib chiqish
• sabablarini aniqlash esa kasallikning oldini olish choratadbirlarini belgilash va hayotga tatbiq
• etish imkonini beradi. Hozirgi yosh avlodning sogʻligʻini belgilangan muddatda tekshira
• borish (tibbiy koʻrikdan oʻtkazish) bilan birga antropometrik usullarni qoʻllash orqali
• ularning jismoniy rivojlanishi aniqlanadi.

• Shaxsiy gigiyena qoidalariga bolalar juda yoshligidanoq odatlanishi zarur. Bolada
• asosiy fiziologik jarayonlar — uyqu, uygʻoqlik, ovqatlanish (emish)ning oʻz vaqtida
• almashinib turishi ayniqsa bolaning birinchi yoshida katta ahamiyatga ega. Har kuni
• maʼlum soatlarda ovqatlanish (emish), uxlash va shahri k. bolaning oʻsishi va
• rivojlanishiga, ayniqsa nerv sistemasiga yaxshi taʼsir qiladi. Bolani hamisha maʼlum
• vaqtda (har 3—3,5 soatda) emizish tartibiga amal qilish lozim. Yosh bola hamisha
• maʼlum vaqtda uxlab , maʼlum vaqgda uygʻonishi uchun qulay sharoit yaratish,
• uxlaganida uni tinch qoʻyish, uygʻoqligida esa koʻruv va

• va eshituv aʼzolariga turli yoʻllar
• bilan taʼsir etish (kattalarning gapsoʻzlari, rangli, jarangdor oʻyinchoqlarga bola
• diqqatini jalb qilish), gavda vaziyatini oʻzgartirib turish (bolani vaqtvaqti bilan qoʻlga
• olish yoki qorni bilan yotqizib qoʻyish) kerak. Bola nechogʻli yosh boʻlsa, organizmi
• dam olish va uxlashga shuncha koʻp ehtiyoj sezadi. Uni ochiq havoda (qishda ham)
• har kuni kamida 2 soat sayr qildirish, oʻynatish zarur. Shunda qon kislorodga yolchib ,
• organizmdagi almashinuv jarayonlari bir maromda kechadi.

• Bolalar va oʻsmirlar faoliyati gigiyenasi. Bunda bolalarning sogʻligʻiga qarab ish
• faoliyatini belgilash va astasekin oshira borish hamda charchashning oldini olish
• tadbirlarini koʻrish asosiy masala hisoblanadi. Shunga asosan yasli, bogʻcha, maktab
• yoshidagi bolalarning yoshiga moye keladigan kun tartibi joriy qilinadi. Oʻsib
• kelayotgan organizmning xususiyatlarini hisobga olgan holda, maktab
• oʻquvchilarining mashgʻulot tartibi ularning yoshiga qarab turlicha belgilanadi. Uyda
• dars tayyorlashga ajratilgan vaqt 1sinf oʻquvchilari uchun 1— 1,5 soat, 3—4 sinf
• oʻquvchilari uchun 1,5—2 soat, 5—6 sinf oʻquvchilari uchun 2 soat, 7—8 sinf
• oʻquvchilari uchun 2,5—3 soat, 9—10 sinf oʻquvchilari uchun 3—4 soat boʻlishi
• kerak. Bola dars tayyorlagan vaqtda har 40—45 min.dan keyin 10—15 min. dam
• olishi zarur. Bolalar dars tayyorlab charchamasligi uchun mashgulotlardan keyin turli
• oʻyin, sport, foydali mehnat bilan shugʻullanishlari yaxshi natija beradi.

• Bolalar va oʻsmirlar faoliyati gigiyenasi. Bunda bolalarning sogʻligʻiga qarab ish
• faoliyatini belgilash va astasekin oshira borish hamda charchashning oldini olish
• tadbirlarini koʻrish asosiy masala hisoblanadi. Shunga asosan yasli, bogʻcha, maktab
• yoshidagi bolalarning yoshiga moye keladigan kun tartibi joriy qilinadi. Oʻsib
• kelayotgan organizmning xususiyatlarini hisobga olgan holda, maktab
• oʻquvchilarining mashgʻulot tartibi ularning yoshiga qarab turlicha belgilanadi. Uyda
• dars tayyorlashga ajratilgan vaqt 1sinf oʻquvchilari uchun 1— 1,5 soat, 3—4 sinf
• oʻquvchilari uchun 1,5—2 soat, 5—6 sinf oʻquvchilari uchun 2 soat, 7—8 sinf
• oʻquvchilari uchun 2,5—3 soat, 9—10 sinf oʻquvchilari uchun 3—4 soat boʻlishi
• kerak. Bola dars tayyorlagan vaqtda har 40—45 min.dan keyin 10—15 min. dam
• olishi zarur. Bolalar dars tayyorlab charchamasligi uchun mashgulotlardan keyin turli
• oʻyin, sport, foydali mehnat bilan shugʻullanishlari yaxshi natija beradi.

• shuningdek, havo harorati, namligi,
• harakatning tezligi, xonalar yoki boshqa ish joyining yoritilishi, mikroorganizmlar koʻpkamligi
• va boshqa tushuniladi. Kishini muhofaza qilinadigan tegishli choralar koʻrilmasa, mana shu
• omillarning har biri yoki bir nechtasi birga salomatlikka ziyon yetkazadi. M.g . fanining asosiy
• vazifasi ham ana shu no-joʻya taʼsirlar oldini olishdan iborat. Mehnat sharoitlarini yaxshilash
• OʻzRda umumdavlat vazifasi hisoblanadi. "Oʻzbekiston Respublikasi davlat sanitariya
• nazorati toʻgʻrisidagi nizom"ga muvofiq, M.g . sohasida davlat sanitariya nazoratining
• bajaradigan asosiy vazifasi sanitariya qonunlariga rioya qilinishini kuzatib borishdir.