Ўзбекистон республикаси олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги ислом каримов номидаги тошкент давлат техника университети “электроника ва автоматика”


Download 37.68 Kb.
Sana31.01.2024
Hajmi37.68 Kb.
#1831094
Bog'liq
O\'lchov texnikasi Xurshid


ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ТАЪЛИМ, ФАН ВА ИННОВАЦИЯЛАР ВАЗИРЛИГИ
ИСЛОМ КАРИМОВ НОМИДАГИ ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ТЕХНИКА УНИВЕРСИТЕТИ

ЭЛЕКТРОНИКА ВА АВТОМАТИКА”факултети


Электрон аппаратларини ишлаб чиқариш технологияси”кафедраси


_______________________________________” фанидан


МУСТАҚИЛ ИШ


Бажарди: ____________________


Қабул қилди: _________________


Тошкент 2023 й.


Режа:
1.Систематик хатоликлар ва тасодифий хатоликлар.
2.Нормаллаштирилган диаграмма, гистограмма.


Хатолар назарияси. Систематик хатоликлар, тасодифий хатоликлар.

1.Ўлчаш хатоликлари систематик хатоликлар ва тасодифий хатоликларга бўлинади. Амалда хатоликларни иккала тури бир вақтда мавжуд бўлади.
Систематик хатолик деганда қандайдир маълум физик катталикни бир ўлчов системаси билан ўлчаш шароитини ўзгартирмай кўп марта ўлчашда ҳам бир ҳил бўладиган хатолик тушунилади. Бундай хатоликка мисол қилиб ўлчаш системасини ўлчанаётган объектга таъсир натижасида бўладиган хатоликни олишимиз мумкин.

Расмда ўлчаш объек-тини юкланиши билан содир бўлган система-тик хатоликга мисол келтирилган. Темпе- ратура фарқини Vs (температура фарқи V катталик хисобланадиган ўлчашни ҳоҳлаймиз). Ўлчанаётган объектни ички қаршилиги Rs, ўлчаш системасини қаршилиги Ri. Ўлчаш системаси киришидаги харорат Vi га тенг, бу объектни харорати эмас. Аслида Vs=LVi, бу ерда L=(Rs+Ri)/Ri шу сабали ўлчанаётган харорат Lга кўпайтриш билан коррекцияланади.



  • Тасодифий хатоликлар деб шароит ўзгармаган холатда бир физик катталикни битта аппаратура ёрдамида ўлчаш вақтида бир ўлчашдан иккинчи ўлчашга ўтганда содир бўладиган хатоликка айтилади. Бундай хатоликларни сабаби бир неча хил бўлиши мумкин ва бу сабабларни аниқламай туриб бундай хатоликларни корректорлаб бўлмайди. Тасодифий хатоликка мисол қилиб кузатувчи томонидан аналогли шкалали бор асбобни (термометр) кўрсатгичини ҳисоблашдаги хатоликни олиш мумкин, шунингдек бундай хатоликларга уларни бошкариладиган (созлаш) кўрсатгичини нолга келтириш (масалан кўприк схемасини баланслаш) хамда хатоликларни бир катталикка келтириш (округление) ни олиш мумкин.

  • 2.Нормаллаштирилган диаграммани хам тузиш мумкин. Бунда N(x) эмас N(x)/n дан фойдаланилади ва вертикал ўқ бўйича ўлчашлар сонини нисбий қиймати қўйилади. Нормаллаштириш натижасида олинган диограмма гистограмма дейилади. Танлашлар сони n ортиб Xmax-Xmin чегараланган ҳолда келса диапазонни интерваллар, устунлари сони ортади ва интервални кенглиги тораяди. n вақтда гистограммани чегаралаётган чизиқ текс эгри чизиқ кўринишини олади.




  • Икки марта нормаллаштирилган гистограмма эҳтимоллар тақсимотини зичлиги f(x) номини олган ва муносабат билан аниқланади. Бу муносабатни кўринишида ҳам ёзиш мумкин. танланиш қиймати Х ва x+dx оралиғига тушгани учун эҳтимоллар тақсимоти зичлиги тенглама билан аниқланади. Ўлчов системаси атроф мухит билан икки томонлама муносабатга эга. Атроф мухитни таъсири салбий оқибатларга олиб келади. Хатоликни сўнгги манбаига ўлчов системасининг ўзини мукаммал эмаслигидан келиб чиқадиган хатолик киради. Бу ўлчашлардаги натижаларни нотўғри бўлишига олиб келади. Ўлчанаётган объектга акс таъсир мувофиқлаштириш ўлчанаётган объектга ҳар доим ўлчов системаларидан маълум таъсир кўрсатилади. Шу сабали бу таъсирни камайтириш учун улар орасида ва катталикларни бўйича мувофиқлаштириш ишини бажариш талаб этилади.


Download 37.68 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling