Ózbekstan respublikasi joqarí HÁm orta

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASI JOQARÍ HÁM ORTA
ARNAWLÍ BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI

ÁJINIYAZ ATINDAǴI NÓKIS MÁMLEKETLIK PEDAGOGIKALIQ INSTITUTI

MEKTEPKE SHEKEMGI TÁLIM FAKULTETI

“Mektepke shekemgi tárbiya hám Defektologiya'' kafedrası

Defektologiya (Logopediya) qániygeligi 4-kurs talabası
Dildora Ubaydullayevanıń
“Logopediya’’ páninen

KURS JUMÍSÍ

TEMA: Alalik balalar motorikasiniń òzine tán qásiyetleri

Ilimiy basshısı: K.Tajimuratova
Tayarlaǵan: D.Ubaydullayeva

Nókis-2022-2023
Mazmunı
KIRISIW
I BAP. MOTOR ALALIYA HAQQĺNDA
1.1. Motor alaliya, oniń belgileri hám nutqıy bolmaǵan belgileri
1.2. Motor alaliyada korreksion tásir etiw sisteması
II BAP. ALALIK BALALAR MOTORIKASINIŃ ÒZINE TÁN QÁSIYETLERI
2.1. Alalik balalardıń názik qural sheberliginiń ulıwma tùsinigi hám qásiyetleri
2.2. Mektepke shekemgi bolǵan alalik balalardiń mayda motorıkası hám soylewın rawajlandırıwdıń òzine tánligi
Juwmaqlaw
Paydalanilǵan ádebiyatlar

KIRISIW
Kurs jumısınıń aktuallıǵı Búgingi kúnde sóylewinde kemshiligi bolǵan alalik balalar motorikasiniń òzine tánligin úyrener ekenbiz, balalar soylewinde motorika qanshelli dárejede ulken rol oynawin, tilinde nuqsanı bolǵan bala átırap ortalıǵındaǵı adamlardan, teńleslerinen ajralıp qalıp atırǵanlıǵın kóriwimiz múmkin. Motor alaliya — bul oraylıq xarakter degi organikalıq buzılıwlar nátiyjesi esaplanıp, nosog'lom nevrologik kórinis sóylewdiń rawajlanıw boyınsha saldamlı orqada qalıwǵa alıp keledi. Bul konsepsiya tárepdarlari nutqiy formalanbag’anliqtiń motor jetispewshiligi menen túsintirediler (R. Koen, G. Gutsm an, R. A. Belova-David, N. N. Traugott, v. K. Orfimskaya hám basqalar ). Kópshilik avtorlar alaliyani kinetik yamasa kinestetik apraksiya menen bog'Iaydilar hám de onıń efferent hám afferent formaların ajıratıp kórsetedi.
Motor alaliya haqqında mag’liwmat berer ekenmen motor alalik bala oʻz nuqsanınan uyaladı, óz pikirin bildire almaydı, ózin adamlardan shetke aladı. Soniń ushında bul balalarǵa imkan jaratıw, óz teńleslerine qosıw, jamiyette óz ornın tabıwǵa járdem beriw hám tilindegi nuqsanın korrekciyalaw aktual mashqala esaplanadi.
Shaxs qasiyetlerin koplegen shet el alimlari izertlegen. Bulardan Rubinshteyn, Seliverstov, Pitsyna hám Valkan, Ovchinnikova h.t.b alimlar izertlew jumislarin alip bargʻan.
Bizlerdiñ tiykargʻi maqsetimiz-jaslardiñ sipatli talim aliw imkaniyatina iye boliwina erisiw, olardiñ oz qabiletin ham talantin amelge asiriw ushin hamme zarur sharayatlardi jaratip beriwden ibarat.
Sh.M.Mirziyoyev
Mamleketimizde tálim tuwrısındaǵı Nizam dáslep 1992-jılda qabıl qılınǵan, 1997-jılda bolsa jańa tahrirdaǵisi qabıllanǵan edi. 2020-jil 23-sentyabrde qabıl qılınǵan "Tálim tuwrisinda"ǵi Nızamda tálim bóliminde hazirgi dawirdegi amelge asirilgʻan reformalar óz hakisin tapti. Òzbekstan Respublikası Prezidentiniń 2017-jıl 7-fevraldağı «Òzbekstan Respublikasın 2017-2021-jıllarda bunnan bılay da rawajlandırıwdıń bes tiykarğı bağdarı boyınsha Háreketler strategiyası»n ámelge asırıwğa baylanıslı Mámleketlik bağdarlama»nıń mámleketimiz hám jámiyetimiz ushın áhmiyetin, mazmun-mánisin keń tùrde ùgit-násiyatlaw, professor-oqıtıwshılar hám student-jaslar arasında tùsinik jumısların alıp barıw boyınsha Òzbekstan Respublikası Joqarı hám orta arnawlı bilimlendiriw ministrliginiń 2017-jil 19-may kùngi 321-sanlı buyrığı tiykarında, tálim hám pán tarawın rawajlandırıw boyınsha pedagog kadrlar aldına ùlken juwapkershilikli wazıypalar jùklendi.
Bunnan gòzlengen maqset uzliksiz tálim sistemasın jáne de jetilistiriw jolın dawam ettiriw, sıpatlı tálim xızmetleri mùmkinshiliklerin asırıw, miynet bazarınıń zamanagòy mùtájliklerine muwapıq, joqarı bilimli kadrlar tayarlaw, sonday-aq oqıw mákemelerin jańa oqıw-metodikalıq qollanbalar menen támiyinlew sıyaqlı is-ilajlardı orınlaw názerde tutıladı.
Házirgi kùnde mámleketimizde ayrıqsha járdemge mùtáj bolǵan balalarǵa ùlken itibar berip kelinbekte.
Bunda tiykarınan arnawlı mеktеpkе shеkеmgi tálim, mákeme, tálim-tárbiya hám salamatlastırıw mákemesi esaplanıp, balalardıń den-sawlıǵın qorǵaw hám bekkemlew, balanıń rawajlanıwındaǵı kemshiliklerdi zárùr jaǵdayda korrekciyalaw, onıń bilim alıwǵa bolǵan qızıǵıwshılıǵın rawajlandırıw, balanıń jeke shaxs sıpatında hám fizikalıq rawajlanıwın támiyinlew, balalardı milliy mádeniyat hám ulıwma insanıylıq qádiriyatlar menen tanıstırıw sonday-aq balalardı mektepte oqıwǵa tayarlaw wazıypaların belgilep berdi.¹
Sоńǵı jıllаrı mеktеpkе shеkеmgi bilimlеndiriw sistеmаsın rаwаjlаndırıw, tálim-tárbiya mаzmunın, kólеmin, qurаlın hám usıllаrın jаńаlаwǵа аyrıqshа itibаr bеrilmеktе. Sоǵаn tiykаrlаnǵаn hаldа «Mеktеpkе shеkеmgi jаstаǵı bаlаlаr tálim-tárbiyasınа qоyılаtuǵın mámleketlik tаlаplаr» ǵа súyеnе оtırıp, mеktеpkе shеkеmgi jаstаǵı bаlаlаrdı hár tárеplеmе rаwаjlаndırıw hám qáliplеstiriw boyınsha bir qansha jumıslar alıp barılmaqda.