§. Elektromagnit induksiya hodisasi. Faradey tajribalari
Download 361.17 Kb. Pdf ko'rish
|
Elektromagnit induksiya hodisasi
|
t
k = Ф bunda k - proporsionallik koeffisiyenti, t Ф - magnit oqimining o‘zgarish tezligi. Tengsizlik oldidagi manfiy ishora quyidagilarni ko’rsatadi: induksiya oqimining ortishi 0 Ф dt d , E<0 EYK ni vujudga keltiradi, ya’ni vujudga kelgan induksion tokning magnit maydoni kontur orqali magnit oqimini kamaytiradi. Induksiya oqimining kamayishi dt dФ < 0, esa E > 0 EYK ni vujudga keltiradi, ya’ni induksion tokning magnit maydoni kontur orqali magnit oqimining kamayishiga to’sqinlik qiladi. Agar konturning qo‘zg‘aluvchi qismi harakat qilmasa, elektromagnit induksiya hodisasi ro‘y bermaydi. Induksiya E.Y.K esa kontur qo‘zg‘aluvchi qismining harakati tufayli, aniqroq aytganda, magnit induksiya chiziqlarini kesib o‘tishi tufayli vujudga keladi. Shunday qilib, magnit maydondagi konturning harakatlanuvchi qismini tok manbai deb qarash mumkin. Bu tok manbai elektromagnit induksiya hodisasi tufayli vujudga kelganligi uchun, uning elektr yurituvchi kuchini induksiya E.Y.K. deb ataladi, ya’ni: dt dФ dt dS B dt ldt B l B ind − = − = − = − = demak: dt d ind Ф − = yoki bundan sin l B ind − = . Shunday qilib, bu ifodaga asosan “Magnit maydonida harakatlanayotgan o‘tkazgichning uchlarida hosil bo‘lgan induksion E.Y.K. magnit maydon induksiyasi (B) ga, o‘tkazgichning uzunligi l ga va uning tezligi υ ⃗ ga hamda magnit kuch chiziqlari bilan υ ⃗ tezlik orasidagi α burchak sinusiga to‘g‘ri proporsionaldir”. To‘g‘ri o‘tkazgichda hosil bo‘lgan induksion tokningyo‘nalishi o‘ngqo‘l qoidasi asosida aniqlanadi, ya’ni: “Ochiq o‘ng qo‘lning kaftiga B induksiya vektorining o‘tkazgich l uzunligiga perpendikulyar tashkil etuvchisi tusha- yotganda, 90º ga kerilgan bosh barmoq o‘tkazgichningyo‘nalishi bilan mos tushsa, bundato‘rtta barmoqlaryo‘nalishio‘tkazgichdagiinduksion tokningyo‘nalishini ko‘rsatadi”. Formuladagi minus ishora induksiya E.Y.K va (dF/dt) ning yo‘nalishlari chap vint qoidasi asosida bog‘langanligini bildiradi. Bu formula universal Faradey – Maksvell qonuni deb ataladi. Demak, bu qonunga asosan induksiya E.Y.K kontur orqali o‘tayotgan magnit oqimining o‘zgarish tezligiga dt dФ ga bog‘liqdir. Induksiya E.Y.K ning XBS dagi o‘lchov birligi: V s m Tl s Vb dt d ind 1 1 Ф 2 = = = = bo‘ladi. Demak, kontur yuzasi orqali o‘tuvchi magnit oqim 1 Vb/stezlik bilan o‘zgarsa, konturda vujudga kelayotgan induksiya E.Y.K 1V ga teng bo‘ladi. Shuningdek, elektromagnit induksiya hodisasi uchun Faradey va Lens qonunlarini birlashtiruvchi asosiy qonun quyidaicha ta’riflanadi: “Berk konturda hosil bo‘lgan induksion E.Y.K kontur bilan chegaralangan yuza orqali o‘tayotgan magnit induksiya oqimi o‘zarish tezligiga hamda o‘ramlar soniga to‘g‘ri proporsional bo‘lib, u o‘zining magnit maydoni bilan uni hosil qiluvchi magnit maydon oqimining o‘zgarishiga qarshilik ko‘rsatadi”. Agarberkkonturbitta emas, ketma-ket ulangan n ta bir xil cho‘lg‘amlardan tashkil topgan bo‘lsa, unda hosil bo‘lgan umumiy induksion E.Y.K ketma-ket ulangan tok manbalari singari, bitta chulg‘amning E.Y.K dan shuncha marta katta bo‘ladi: dt d N ind Ф − = bunda N – o‘ramlar soni, dt dФ - magnit oqimining o‘zgarish tezligi. Lens qoidasiga asosan induksion tokning yo‘nalishi quyidagi 89-rasmdako‘rsatilib o‘tgan. 12.3-rasm. Lens qoidasida induksion tokning yo`nalishi Download 361.17 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|