” Fizika va texnologik ta’lim fakulteti dekani PhD. H. Sodiqov “ ” 2022 y. “Fizika

Bitiruv malakaviy ishning maqsadi:
Bugungi kunda jamiyatning barcha sohasi shiddat bilan rivojlanib borayotgan bir davrda tabiat va inson o’rtasidagi munosabatlar ko’lami ham shunchalik chigallashib borayotganligi ko’zga tashlanmoqda hamda bu muammolarni hal qilishni zamon bilan homohanglikda rivojlantirib, ularni to’g’ri va chuqur tahlildan so’ng amaliyotga tadbiq etish tahlikali davrda zamon talabi hisoblanadi. Anashu muammolarni o’rganish va tadqiq etish bilan muammolar va tahdidlarni bartaraf etish hamda profilaktik chora tadbirlarni imkon qadar ishlab chiqish, ekologik muammolarning oldini olishning huquqiy chora tadbirlarini o’rganish va takliflar bildirish, tadqiqotning bosh maqsadi hisoblanadi.
Tadqiqot natijalarining ilmiy yangiligi:
Tadqiqot natijasida global muammolarning kelgusida olib kelishi mumkin bo’lgan oqibatlari va ularni birdamlikda , xalqaro qonunchilik doirasida oldini olish chora tadbirlarini imkon qadar ochib berish va uni amaliy hayotga chuqurroq tadbiq etish yo’llarini taklif etish.
Bitiruv malakaviy ishning tuzilishi:
Ushbu bitiruv malakaviy ishi kirish, uch bob, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat.

Muammodan halos bo’lishning eng yaxshi yo’li uni hal qilishdir”( B.Frensis)

I Bob. XXI asrning global tahdidlari.
1.1 Insoniyatning global muammolari.
Muammolarning eng yuqori darajalaridan butun jahon iqtisodiyotining muammolari yoki boshqacha nomlanishi mumkin bo’lgan geoiqtisodiyot . Bu muammolar, albatta, xalqaro savdo va xalqaro moliyaviy munosabatlarning rivojlanishini o’z ichiga oladi, lekin ular bilan cheklanmaydi. Bundan tashqari, bir qator muhim muammolar mavjud bo’lib , ularning ahamiyati XX asrda insoniyat tomonidan ayniqsa keskin sezildi va XXI asrda insoniyat hayotiga katta ta’sir ko’rsatadi.
1.Globallashuv tushunchasi. Uning paydo bo’lish sabablari.
Insoniyatning yagona jahon hamjamiyatiga aylanish jarayoni “globallashuv” atamasi bilan ifodalanadi. Bu atamadan kelib chiqqan inglizcha so’z globus bo’lib, darhol uning Angliya-Amerikada kelib chiqqanini ko’rsatadi. Darhaqiqat, globallashuv jarayonining kashshofi va yetakchisi hisoblangan ingliz tilida so’zlashuvchi Amerika Qo’shma Shtatlaridir. Bir asrdirki, Qo’shma Shtatlar butun dunyoga “ ochiq eshiklar siyosati” deb nomlangan iqtisodiy strategiyani taklif qilmoqda. Iqtisodiyotni muvaffaqqiyatli rivojlantirayotgan va turli xil mahsulotlarni ishlab chiqarayotgan amerikaliklar butun dunyoda sotishdan manfaatdor. Shuning uchun ular boshqa mamlakatlar Amerika tovarlarini o’z bozorlariga bojxona to’lovlari va tariflarsiz olib kirishini ta’minlashga intiladi. Boshqacha aytganda, hamma joyda Amerika tovarlari uchun eshiklar ochiq. O’z navbatida, amerikaliklarning o’zlari boshqa mamlakatlarga o’z bozorida savdo qilish uchun maksimal qulay shart-sharoit taqdim etishga tayyor.
Bugungi dunyo haqiqatdan ham turli mamlakatlar raqobatlasha oladigan yagona savdo maydonchasiga aylandi. Zamonaviy yetkazib berish tizimlari har qanday tovarni ishlab chiqaruvchidan iste’molchiga tezda o’tkazish imkonini beradi. Elektron hisob-kitob tizimlari tovarlarni sotib olish va sotish bo’yicha operatsiyalarni to’lash uchun kerakli valyuta shaklidagi istalgan miqdordagi pul mablag’larini bir zumda o’tkazishni ta’minlaydi. Va bir nechta asosiy valyutalarning mavjudligi ( AQSH dollari, Evropa ittifoqi yevrosi, Britaniya funt-sterlingi, yapon iyeni, Shvetsariya franki) bunday hisob-kitoblarni yanada osonlashtiradi.
So’ngi yarim asrda davlatlarning savdo-iqtisodiy yaqinlashuvi xalqaro siyosiy tartibni mustahkamlash, shuningdek, xalqaro huquqning umume’tirof etilgan tizimini yaratishni taqozo etdi.
Bunday tizim ikkinchi jahon urushi tugagandan so’ng , 1945 yil oktyabr oyida darxol shakllana boshladi. Birlashgan MIllatlar Tashkiloti tuzildi. O’sha paytda dunyo ikki g’oyaviy dushman lagerga – SSSR boshchiligidagi sotsialistik va AQSH boshchiligidagi kapitalistik lagerga bo’linishni boshladi. Urushayotgan lagerlarning birortasiga to’g’ridan-to’g’ri qo’shilmagan mamlakatlardan iborat “uchinchi dunyo” ham mavjud edi. Siyosiy dunyo birlashgan emas edi, lekin shunga qaramay nisbatan yagona tizim xalqaro huquq yaratish va samarali saqlashga muvaffaq bo’ldi.
Sotsialistik lagerning qulashi va SSSR ning parchalanishi dunyodagi siyosiy vaziyatni sezilarli darajada o’zgartirdi. Global harbiy-siyosiy mojaroning mafkuraviy sabablari yo’qoldi. Oldin yopilgan ko’plab chegaralar ochildi. Odamlar turli mamlakatlar tez-tez muloqot qila boshladilar, to’g’ridan-to’g’ri aloqalar va zamonaviy ommaviy aloqa vositalari orqali bir-birlari haqida bilib oldilar. Dunyoning barcha burchaklari sayyoramiz aholisi uchun hatto yarim asr avvalgiga qaraganda ancha qulayroq va yaqinroq bo’lib qoldi.
2.Global muammolar. Global iqtisodiy inqiroz tahdidi.
Afsuski, texnogen va iqtisodiy tahdidlar ro’yxati ancha kengroq Jahon iqtisodiyoti va global kommunikatsiya tizimi endi yirik mamlakatlardagi iqtisodiy zarbalar butun insoniyat uchun muammoga aylanishini anglatadi. AQSH hukumatining tashqi qarzlarining juda tez o’sishi natijasida yuzaga kelgan AQSH dollarining qulashi bir zumda dollar zaxira valyutasi bo’lgan dunyoning qolgan qismiga ta’sir qiladi.
AQSH sarmoyadorlari deyarli barcha mamlakatlar iqtisodiga katta miqdorda mablag’ kiritmoqdalar va Xitoy iqtisodiyotida unung” haddan tashqari qizib ketishi” tufayli yuzaga keladigan har qanday inqiroz darhol AQSH, Yevropa va Osiyo iste’mol bozorlariga ta’sir qiladi. Rossiyadan energiya eksport qilish tizimidagi nosozlik Yevropa iqtisodiyotini pasaytiradi va kelajakda Xitoy va AQSHning iqtisodiy tizimlarining “ sog’lig’I” ga ta’sir qiladi. Ma’lum bo’lishicha, asosiy davlatlar o’zlarini juda chambarchas bog’liq deb bilishadi. 90- yillardagi iqtisodiy inqirozlar bejiz emas, o’tgan asr kasallik deb nomlangan( masalan ,” osiyo gripi”)
Virus milliardlab odamlarning sog’ligiga zarar yetkazishi mumkin bo’lganidek, iqtisodiy inqiroz ham hozirgi global iqtisodiyotni buzishi mumkin. Chegarasiz iqtisodiyot ko’proq imkoniyatlarga ega, ammo xavflar ham sezilarli darajada yuqori.
Xalqaro to’lov tizimlari, internet va uyali aloqa foydalanuvchilar soni jadal sur’atlar bilan o’sib bormoqda.
Shu bilan birga, ularning ishidagi nosozliklar, electron tizimlarni o’chirishga qodir bo’lgan viruslarning ataylab tarqatishi ehtimoli ham ortadi. Bir vaqtning o’zida milliardlab electron qurilmalar va aloqalar ishdan chiqa boshlaganda, zamonaviy insoniyat katta electron falokatga dosh bera olmaydi.
3. Texnologiya va energiya ta’minotiga bog’liqlik.
Bir qarashda , elektr tarmoqlaridagi arzimas baxtsiz hodisalar bugungi kunda o’n millionlab odamlarning hayotini falaj qilishi mumkin. Kaliforniya (AQSH), Yaponiya, shaharlar va sanoat markazlarida elektr ta’minotida yirik uzilishlar kuzatildi. G’arbiy Yevropa 2006 yil noyabr oyi boshida bunday elektr uzilishi paytida. Bir vaqtning o’zida bir nechta davlatlar ikki qit’ada – Yevropa va Afrikada joylashgan energiya halokati qurboniga aylandi. Dunyo haqiqatdan ham texnologik jihatdan birlashmoqda, ammo texnogen ofatlar yuz berganda davlatlar birgalikda jabr ko’radi.
Biz eski va yangi mexanizmlarga bog’liqmiz va ular qanchalik ko’p bo’lsa, baxtsiz hodisalar xavfi shunchalik yuqori bo’ladi. Texnik yangiliklar va turli xil transport vositalari soni ortib bormoqda. Poyezd halokati va aviahalokatlar soni ham ortib borayotgani ajablanarli emas. Texniklar juda ko’p va ular shunchalik murakkabki, uni boshqarish tobora qiyinlashib bormoqda.
Kelajakda kompyuterlar tomonidan insoniyat ustidan nazoratni ushlab qolish tahdidi paydo bo’lishi mumkin. Ushbu mavzular mashhur jangovar filmlarda faol qo’llaniladi( masalan, “ Terminator” da kompyuterlarning o’zi insoniyatni yo’q qilish maqsadida urush boshlaydi va “ Matrix” da odamlarni uxlab yotgan energiya manbalariga aylantirib, ular uchun virtual dunyo yaratadi. Ularning ongi) Bunday filmlar hali ham ilmiy fantastikadek ko’rinadi, ammo baribir bunday isdiqbolni to’liq chegirib bo’lmaydi. Keling, o’zimizni kompyutersiz, televizorsiz va mobil telefonsiz tasavvur qilishga harakat qilaylik va biz texnologiyaga bog’liqligimiz qanchalik katta ekanligini tushunamiz, garchi biz buni his qilmasak ham.
4. Demografik muammo.
Rossiyada tug’ilishning pasayishi kattalar aholisining , birinchi navbatda , erkaklarning o’limining yuqori darajasi va ommaviy immigratsiya tajribasining yo’qligi bilan birlashtiriladi( hozirgacha barcha asosiy migratsiya oqimlari asosan Rossiyadan tashqarida edi va tashqi dunyodan emas _Rossiyaga)
Demograflarga “ rus xochi” nomi bilan ma’lum bo’lgan hodisa paydo bo’ldi: ikta egri chiziq kesib o’tdi- tug’ilishning pasayishi va o’limning oshishi.
Natijada, tug’ilish darajasi yuqori o’lim tufayli aholining kamayishini qoplamaydi. Bu esa janubiy va sharqdagi qo’shnilarimiz bo’lgan mamlakatlar aholisisning doimiy o’sib borayotgan bir sharoitda ro’y bermoqda.
Nega demokratik vaziyat mamlakat kelajagiga tahdid deb hisoblanishi mumkin bo’lgan havotirlarni keltirib chiqarmoqda? Demografiya juda muhim bo’lishining bir qancha sabablari bor. SSSR parchalanganidan keyin ham Rossiya saqlanib qoldi.
Eng katta davlat sayyoralar , dunyo quruqlik massasining yettidan bir qismini egallaydi. Hududimizning kengligi va iqlimning og’irligi nima uchun Rossiya, uning Yevropa qismi bundan mustasno, aholi juda kam yashaydiganligini tushuntiradi. Uning aholisi zichligi Yevropa, Amerika yoki Xitoydan o’n baravar kam. Ammo sayyoramizda aholisi ko’p bo’lgan va o’z fuqarolarini boqishga qodir bo’lmagan ko’plab mamlakatlar mavjud bo’lganda, bizning hududimiz ularning ko’pchiligi tomonidan ommaviy immigratsiya uchun “ tabiiy qo’riqxona “ va aslida mustamlakachilikni hisobga olmagan holda ko’rib chiqa boshlaydi. Fikrimizni hisobga oling.
Aholi sonining kamayishi iqtisodiy vaziyatni sezilarli darajada yomomlashtiradi: mehnat bozorida ishchi kuchi yetishmaydi, korxonalar ishchilar, muhandislar, menejerlar yetishmasligi tufayli o’z rivojlanishini sun’iy ravishda cheklashga majbur bo’ladi. 2015 yilga kelib allaqachon turli prognozlarga ko’ra, xizmat ko’rsatishga qodir bo’lganlar soni rus armiyasi, bugungi kunda nisbatan deyarli yarmiga qisqardi va mamlakat mudofaasiga mos keladigan salbiy ta’sir ko’rsatadi.
Yoshlar ulushi kamayib borayotgan keksa ruslar sonining nisbatan o’sishi davlat byudjetiga moliyaviy yukni oshiradi. Agar ilgari bir nechta ishlaydigan odamlar bitta nafaqaxo’rni qo’llab-quvvatlagan bo’lsa, yaqin kelajakda bitta ishlaydigan odam bir nechta nafaqaxo’rlarni boqishga majbur bo’lishi mumkin. Bu iqtisodiyotga soliq yukini keskin oshirish yoki pensiya tizimini tubdan isloh qilishni , jumladan pensiya yoshini oshirishni talab qiladi. Balki biz va farzandlarimiz hozirgidek 55(ayollar) va 60(erkaklar) yoshda emas, balki 60-65, hatto 65-70 yoshda ham pensiyaga chiqarmiz. Aholining qarishi sog’liqni saqlash tizimiga bosimni kuchaytiradi, bu hali ham vazifaga mos emas.
Barcha rivojlangan davlatlar demografik inqirozni yengishga urinib, chet eldan muhojirlarni jalb qilmoqda. Rossiya ham shu yo’ldan bormoqda. Biroq, immigrantlar o’zlarining yangi vatanlarining individual iqtisodiy muammolarini hal qilib , o’z navbatida yangi muammolarni keltirib chiqaradilar.
Ular orasida “ eskilar” va “ yangilar” o’rtasidagi ish o’rinlari uchun osilgan raqobat va davlatning yangi kelganlarning til va madaniy integratsiyasini ta’minlay olmaganligi bor.
Immigratsiya oqimining “ sifati” ham muhimdir. Bu yerda o’zining yangi vatanni topib , jamiyatimizga qo’shilishiga tayyor bo’lgan rus tili va madaniyatini biladigan malakali, bilimli va mehnatga layoqatli ona tili vakillari doimiy yashash uchun bizga kelishidan Rossiya manfaatdor. Buning o’rniga, bugungi kunda muhojirlar oqimi asosan poytaxtlar va millionerlar shaharlarining allaqachon eskirgan ijtimoiy va infotuzilma tizimlariga bosimni oshirmoqda.
Prognozlarga ko’ra. XXI asrning birinchi yarmida Rossiya aholisining tabiiy qisqarishi davom etadi.
BMT demografik xizmatlarining hisob-kitoblariga ko’ra, 2050-yil mamlakatimiz aholisi 121 million kishidan sal ko’proq bo’ladi. Natijada, Rossiya aholisi soni bo’yicha dunyoda 8-o’rindan 14-o’ringa ko’tarilishi mumkin.
Albatta , bu bashoratlardan biri, uning amalga oshishi esa mutlaqo noaniq. Rossiya tug’ilishning pasayishi va aholi o’limining ko’payishi to’xtasa, o’z kelajagi uchun demografik tahdidni zararsizlashtirishi mumkin, fuqarolarning farovon va xavfsiz hayot kechirishi uchun imkoniyatlar yaratish, immigratsiya siyosatini ijtimoiy va siyosiy sohalarda yangi inqirozli vaziyatlarni shakllantirishga emas, balki uning iqtisodiyotini mustahkamlashga yordam beradigan tarzda tashkil qiladi.
5.Xom ashyo va oziq-ovqat tahdidlari.
Insoniyatning keng qamrovli rivojlanishi resurslarning mavjudligi masalasini ham dolzarb qiladi. O’z vaqtida iqtisodchi T.Maltus shunday xulosaga kelgan: butun insoniyat uchun resurslar yetarli bo’lmaydi. Malturizm turli shakllar bizning davrimizga mashhur.Uning o’zgartirilgan shakli .
Tabiiy boyliklar. Bu shuni anglatadiki, yana 5,5 milliard odam biror narsa, birinchi navbatda yoqilg’I yoki ichimlik suvi yetishmasligiga mahkum.
Aynan neft , gaz va suv zamonaviy jamiyat uchun resurslarning asosiy turlari sifatida tan olinishi kerak.
Batafsil tushunchalar dalillarda zaifdir. Qanday g’alati tuyulmasin, sayyoramizdagi resurslar zahiralari juda katta, ayniqsa Antarktida kabi hali ham yaxshi o’rganilmagan zonalar mavjud. Nihoyat, texnologiyaning rivojlanishi bilan yaqin atrofdagi sayyoralarda qazib olish ham mutlaqo fantastic istiqbolga o’xshamaydi.
Biroq, dunyoning turli mintaqalarida resurslarning notekis iste’mol qilinishi faktini inkor etib bo’lmaydi. Va u ham ma’lum tahdidlarni keltirib chiqaradi.
Shunday qilib, neft va gaz iste’moli ularni ishlab chiqarishga qaraganda ancha tez sur’atlarda o’sib bormoqda. Xalqaro energetika agentligi tadqiqotiga ko’ra, 2030 yilgacha dunyoni energiya bilan ta’minlash uchun ushbu sohaga 20 trillion dollardan ortiq sarmoya iritish kerak bo’ladi.
Chuchuk suv bilan bog’liq vaziyat bundan yaxshi emas. Jahon miqyosida so’ngi 100 yil ichida suv iste’moli olti baravar oshdi va 2050-yilga borib ikki barobar ortadi. Uzoq vaqt davomida eng qashshoq mamlakatlar uchun muammo sifatida ko’rib chiqilgan suv inqirozlari endi eng boy mamlakatlarga ham ta’sir qiladi. Yirik shaharlarda suv yetarli bo’lmaydi, Yevropa esa qurg’oqchilikdan azob chekayotgan Afrikadan kelgan muhojirlar to’lqinlari bilan tobora ko’proq bosmoqda.
Ammo to’g’ri yo’lga qo’yilgan sarmoyaviy siyosat bilan dunyoni energiya resurslari bilan ta’minlash mumkin. Chuchuk suv muammosini hal qilish ham realdir, masalan , aysberglarni iste’mol qilinadigan joylarga tashish va uni tuzsizlantirish texnlogiyalarni narxini keskin pasaytirish, bu dengiz va okeanlardagi suvdan foydalanish imkonini beradi. Agar energiya ustunligi strategiyasini amalga oshirish uchun energiya manbalarining yetishmasligi yoki chuchuk suv mavzusi ishlatilsa , bu ancha xavflidir. Xususan, mamlakatlardan biri neft va gaz qazib olishning asosiy markazlari ustidan nazoatni jamlashga harakat qilsa, ularni iste’molchilar o’rtasida taqsimlaydi va ularga o’z xohish-irodasini bildiradi.
G’arb davlatlari bu maqomda uglevodorod resurslarini “demokratik bo’lmagan” rejimlar qo’lida konsentratsiyalash mavzusini faol rivojlantirib, harakat qilishga tayyor. Aslida, ular katta uglevodorod zahiralariga ega bo’lgan mamlakatlar tomonidan shantaj qilishga urinish haqida gapirishmoqda. Ma’lumki, Rossiya ulardan biri . Rossiya hukumati ma’lumotlariga ko’ra , Rossiyaning jahon neft zaxiralaridagi ulushi 10-12% , gaz zaxiralarida esa -32%. Bunga jahondagi ko’mirning 17%, temirning 30%, o’rmonlarning 22%, chuchuk suvning 20% ni qo’shishingiz mumkin.
Xulosa aniq:resurslarning “ adolatli” taqsimlanishini ta’minlash uchun bir qator mamlakatlarning mineral resurslariga nisbatan suverenitetini buzish kerak. Aslida gap bir qator G’arb davlatlarining o’zlari “ nodemokratik” deb tan olgan o’sha davlatlar hududlaridagi foydali qazilmalarni o’zlashtirishga aralashish huquqi haqida bormoqda.
G’arb mutaxassislari neft yoki suv tanqisligi tufayli yuzaga keladigan falokat prognozlari bilan muntazam ravishda hisobotlarni nashr etishlari bejiz emas.
Va buning uchun odatda nafaqat o’z iste’moli, balki eksport uchun ham yetarli zaxiraga ega bo’lgan davlatlar aybdor.
Global xavfsizlik nuqtai nazaridan neft va gaz sotuvchilari va iste’molchilari o’rtasidagi qarama-qarshilik senariysi jiddiy oqibatlarga olib keladi. Demak, insoniyat uchun resurs tahdidi ko’proq siyosiy qiyinchiliklar va resurslarni import qiluvchilar va eksport qiluvchilar o’rtasidagi kelishuvning yo’qligi bilan bog’liq.
Butun insoniyat merosi sifatida tan olingan Yerning o’sha hududlari resurslarini o’zlashtirish masalasi ham siyosiy ahamiyatga ega. Xuddi shu sabablarga ko’ra , Antarktidaning rivojlanishi qanday davom etishi to’liq aniq emas. Kelajakda yaqin atrofdagi sayyoralarni mustamlaka qilish uchun siyosiy sharoitlar bilan bog’liq savollar tug’iladi.
6. Rossiyaning o’rni va ro’li- iqtisodiy muammo.
“ Bozor o’zgarishi tufayli Rossiya iqtisodiyoti bugungi kunda Sovet iqtisodiyotiga qaraganda global miqyosda ancha raqobatbardoshdir. Biroq , inqiroz yillari o’z izini qoldirdi. Bizning iqtisodiyotimizga ma’lum sharoitlarda Rossiya farovonligiga putur yetkazishi mumkin bo’lgan ko’plab nomutanosibliklar va muammolar to’plangan. Faqat doimiy iqtisodiy o’sish ularning yechimini ta’minlaydi. Boshqa davlatlar bir joyda turmayotganini hisobga olsak, faqat yuqori rivojlanish sur’atlarini saqlab qolish bizni jahon iqtisodiyoti chekkasiga tashlashga imkon bermaydi.
Rossiya global raqobatning og’ir sharoitlarida yetakchi o’rinni egallashi uchun biz butun dunyoga qaraganda tezroq o’sishimiz kerak.
Iqtisodiyotimizda “Tovar la’nati” borligi, agar ular ko’p bo’lmaganida, biz go’yoki yaxshiroq yashar edik, deb tez-tez aytiladi. Tabiiy boyliklar…Qiziq, nega bu Qo’shma Shtatlar, Kanada, Britaniya yoki Norvegiyaga to’sqinlik qilmaydi?
Gap tabiat va tarix bizga bergan boyliklardan qanday qilib “qutilish” da emas, balki undan qanday qilib yurtimiz , uning kelajagi uchun eng foydali foydalanishda.
Hozirda Rossiya iqtisodiyotining xomashyo tarmoqlari asosan mahalliy mashinasozlik sanoati mahsulotlaridan foydalanmoqda. Rossiya kompaniyalari yaqin orada mahalliy tabiiy resurslarni o’zlashtirish ehtimoliga kelsak, bu xavf yanada samarali ishlab chiqarish uchun yangi texnologiyalarni o’z vaqtida ishlab chiqish va joriy etishda zararsizlantiradi.
Bundan tashqari, bizning energetika kompaniyalarimiz nafaqat mahalliy konlarni o’zlashtirish bilan cheklanib qolmay, balki oxir-oqibat butun dunyo bo’ylab faoliyat yurituvchi transmilliy kompaniyalarga aylanishi kerak.
Rossiya iqtisodiyotining kelajagi nuqtai nazaridan, boshqa og’riqli joylar “ resurslar la’nati”dan ko’ra muhimroqdir. Iqtisodiyotimiz fan-texnika taraqqiyoti yutuqlariga sezgir emas. Korxonalarning katta qismi amalda yangi texnologiyalarni yaratishga yoki eskilarini modernizatsiya qilishga sarmoya kiritmaydi. AQSH,Yaponiya va G’arbiy Yevropadagi kabi milliy innovatsion tizim yo’q.
Ayni paytda rossiyalik olimlar , ularning ilmiy natijalari va yuqori texnologiyalari xorijda katta talabga ega. Ular to’liq raqobatbardoshdir. Butun ilmiy yo’nalishlar va maktablar jahon tadqiqot markazlari va xalqaro konsernlarning grantlari hisobidan qo’llab-quvvatlanadi. Ammo biz o’zimiz Rossiyada mavjud bo’lgan boy ilmiy-texnik salohiyatdan unchalik ham foudalanmaymiz.
Yana bir og’ir nuqta iqtisodiy o’sishni rag’batlantirishning davlat mexanizmlari zaifligi bilan bog’liq. Urushdan keying davrda Qo’shma Shtatlarning uzoq muddatli iqtisodiy o’sishi asosan 1930-yillarda sodir bo’lgan milliy yo’l infratuzilmasining rivojlanishiga asoslangan edi. Prezident F.D.Ruzvelt tomonidan tashkil etilgan jamoat ishlari tizimining bir qismi sifatida. 1930-yillardagi sanoatlashtirish SSSR da 1920-yillarning boshlarida Lenin nomidan ishlab chiqilgan GOELRO mamlakatni elektrlashtirish rejasiga asoslangan edi. Hozirgacha Rossiya iqtisodiyoti SSSR da yaratilgan infratuzilma zaxirasida mavjud. Ammo u asta-sekin tugaydi, yangi poydevor esa deyarli qolmaydi.
Va agar biz doimiy ravishda o’z-o’zini rivojlantirishga qodir bo’lgan dinamik axborot iqtisodiyotini yaratmasak, bu yaqin kelajakda ruslarning o’z vatanlarida munosib va farovon hayotga bo’lgan umidlarining barbod bo’lishiga olib keladi. “ deydi rossiyalik olim.