” Fizika va texnologik ta’lim fakulteti dekani PhD. H. Sodiqov “ ” 2022 y. “Fizika

II Bob. Zamonaviy dunyoning asosiy muammolari.
1.1 Xalqaro terrorizm tahdidi.
Xalqaro terrorizm – bir davlat hududi doirasidan tashqariga chiqadigan terrorizm demakdir. Odamlarning behuda halok bo’lishiga olib keluvchi , davlatlar va ular rasmiy vakillarining normal diplomatic faoliyatini buzuvchi hamda xalqaro aloqalar va uchrashuvlarni, shuningdek, davlatlar o’rtasida transport va boshqa aloqalarni amalga oshirishni qiyinlashtiruvchi xalqaro miqyosdagi ijtimoiy xavfli harakat va qilmishlar yig’indisi. Xalqaro terrorizm 20-asrning 60-70 yillariga kelib o’zini yaqqol namoyon qildi: dastlab turli jinoyatchilar , o’z davlatiga nisbatan eksterimistik ruxdagi guruhlar birlashib, ijtimoiy iqtisodiy jihatdan orqada qolayotgan va kam rivojlangan mamlakatlarda harakat ko’rsata boshladi.
Xalqaro terrorchilar ayrim davlatlarning rahbarlariga, xalqaro miqyosda obro’ga ega bo’lgan siyosatchilarga chetdan turib suiqasd uyushtirish, davlat, transport, aloqa va milliy xavfsizlik tizimini ishdan chiqaruvchi portlashlar va harakatlar sodir etish, transport vositalari, jumladan, samolyotlarni olib qochish bilan shug’ullana boshladilar.
80- yillarga kelib xalqaro terrorizm yanada jiddiy tus oldi. Begunoh , tinch aholi o’rtasida ko’pdan-ko’p qurbonlar bo’lishi, xalqaro terrorchilarning boshqa yovuzliklari jahon jamoatchiligini qattiq tashvishlantirib qo’ydi. 1978- yil kuchli “yettilik” davlatlari rahbarlarining Bonn shahridagi uchrashuvida xalqaro terrorizmga qarshi kurash to’g’risida bayonet qabul qilindi. Xalqaro terrorizmning oshib borayotgan xavfi va unga qarshi kurash masalalari oliy darajadagi keying barcha uchrashuvlarning asosiy mavzui bo’lib qoldi. Chunki xalqaro terrorchilar bir tizimga birlashib, baynalminallashdi. Ular safida turli davlat, millat vakillari, diniy eksterimistik ruhdagi shaxslar, narkobiznes va qurolyarog’ savdosidan foyda ko’ruvchi jinoiy to’dalar , yollanib xizmat qiluvchilar paydo bo’ldi.
Xalqaro terrorchilik va eksterimizm markazlarida razil jinoyatchilarni tayyorlaydigan maxsus lagerlar ochildi. Xalqaro terrorchilar aholini, xususan , dindorlar va yoshlarni davlatga, davlat tashkilotlariga qarshi qo’yishga hamda hokimyatga qarshi muholifatni shakllantirishga harakat qiladi.
O’zbekiston Respublikasi o’z mustaqilligining dastlabki yillaridan boshlab terrorizm va eksterimizmning har qanday ko’rinishga qarshi qat’iyat bilan kurashib kelmoqda. O’zbekiston Respublikasi ko’plab xalqaro bitimlarning, chunonchi, xalqaro terrorizm ko’rinishlariga qarshi kurashga qaratilgan bitimlarning, jumladan, havo kemalarini qonunga hilof ravishda egallab olishga qarshi kurash
to’g’risidagi 1970-yilgi Gaaga konvensiyasining, Fuqaro aviatsiyasining xavfsizligiga qarshi qaratilgan qonunga xilof harakatlarga qarshi kurash to’g’risidagi 1971-yilgi Monreal konvensiyasining, xalqaro himoyadan foydalanuvchi shaxslar, jumladan, diplomatik agentlarga qarshi jinoyatlarning oldini olish va jazolash to’g’risidagi 1973- yilgi konvensiyaning, terrorizmi moliyalashtirishga qarshi kurash to’g’risidagi va boshqa konvensiyalarning ishtirokchisi. 2004-yil 1-yanvardan Toshkentda shanxay hamkorlik tashkilotining mintaqaviy aksilterror tuzilmasi ijroiya qo’mitasi faoliyat ko’rsata boshladi.
Xalqaro terrorizm zamonaviy dunyoning asosiy global muammolaridan biriga aylandi. Terror siyosiy muammolarni hal qilish usuli sifatida bizning kunlarimizda paydo bo’lmagan. Terror aktlari uzoq o’tmishda ham sodir etilgan. Asosan fanda terrorizm uyushgan guruh yoki partiyaning o’z e’lon qilingan maqsadlariga asosan zo’ravonlikni tizimli ravishda qo’llash orqali erishishga intiladigan usul tushuniladi. “ Terrorizm” va “ terror” tushunchalarining o’zi 18-asr oxirida paydo bo’lgan. Fransuz izohli lug’atlaridan biriga ko’ra , yakobinlar bu tushunchani ko’pincha o’zlariga nisbatan – va har doim ijobiy ma’noda ishlatishgan. Biroq, Buyuk Fransiya inqilobi davrida “ terrorchi” so’zi “jinoyatchi” so’zining sinonimiga aylanib, tajovuzkor degan ma’noga ega bo’ldi.
Keyinchalik bu atama kengroq talqin qilinib, qo’rquvga asoslangan har qanday boshqaruv tizimini anglata boshladi. Yaqin vaqtgacha “ terrorizm” so’zi juda keng qo’llanilgan va zo’ravonlikning turli ko’rinishlarining butun spektrini bildirgan. Terroristik harakatlar har doim ommaviy xarakterga ega bo’lib, jamiyat yoki hokimyatga ta’sir ko’rsatish maqsadida amalga oshiriladi.
Terrorchi olimlar ajratadilar terrorizmning rivojlanish tarixdagi uchta asosiy bosqich: