& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti

Xalιq kiyimleri
Qaraqalpaqlardιn` milliy kiyimleri er adamlarda: sho`girme, taqιya, malaqay, ko`ylek, beshpent, gu`pi, shapan, postιn, belbew, etik, gewish-ma`si ha`m hayal qιzlarda: oramal, oraypek, taqιya, ko`ylek, beshpent, ishik ton, jegde, sa`wkele, shapan, gewish, etik ha`m t.b.
Sho`girme-qaraqalpaqlarda erteden kiyatιrg`an bas kiyimnin` tiykarg`ι tu`ri. Onι xalιq «qurash» dep te ataydι. Xalιq awιzιndag`ι so`zlerge qarag`anda eski waqιtta «telpek» dep te atag`an.
Sho`girme qozιnιn` ju`ni o`skinlew terisinen islengen. Sho`girmenin` jaqsι a`rebi qozιnιn` terisinen tigilgen selkildek tu`rin «a`rebi sho`girme» dep atag`an. A`rebi sho`girmeni baylar kiygen.
Sho`girme tiykarιnan, qιstιn` kiyimi bolιp esaplanadι. Jazιnda adamlar basιna taqιya, qalpaq kiygen yamasa oramal tartιp ju`rgen.
Taqιya- basqa kiyetug`ιn jen`il kiyim bolιp, ol qιsta da, jazda da qollanιlg`an. Jazda o`z aldιna bas kiyim retinde kiyilgen. Qιsta qurashtιn` ya malaqaydιn` ishinen kiyilgen. U`yge kirip otιrg`annan keyin sιrtqι sho`girme yamasa malaqay alιnadι, al taqιya basta qaladι. Bul musιlmanshιlιqtιn` ha`m o`z da`wirinin` ta`rtibi boyιnsha U`yde jalan`bas otιrιw ruxsat etilmegen.
Taqιya burιnnan kiyatιrg`an ta`rtibi boyιnsha aq bo`zden tigilgen. Ol «bo`z taqιya» dep atalg`an.
Kiyetug`ιn adamnιn` jasιna qaray bo`z taqιya eki tu`rli bolg`an. Eger de taqιyanι g`arrι adamlar kiyetug`ιn bolsa, taqιya tigiliw menen hesh ko`rkemlenbesten, sol tigiliwi tu`rinde qollanιlg`an, ol aq taqιya dep atalg`an.
1873-jιldan keyin qaraqalpaqlardιn` Rossiyanιn` quramιna o`tiwi menen qaraqalpaqlar arasιnda sanaat toqιma zatι ken`nen taralg`an. Ayιrιm zatlar maqpaldan islengen. Maqpal ko`birek taqιya islewge qollanιlg`an. Maqpal taqιya tigilgen zatιna qaray g`azna maqpaldan islense «ko`k maqpal taqιya» dep atalg`an.
Maqpal taqιyanιn` jiyegi burιng`ι bo`z taqιyaday ensiz bolmag`an. Ju`da` enli bolg`an, ol jipekten tigilgen. Belgili bir jerinde po`pegi de bolg`an.
Maqpal taqιyanι hayal-qιzlar da, erkeklerde kiygen. Taqιyanιn` bul tu`rin kiyiw xalιqtιn` turmιsιnda ken`es da`wirinde de ko`p dawam etti.
1. Qaraqalpaqlarda qatnas qurallarιnιn` kenn` taralg`an tu`rinin` biri eki degershikli arba bolg`an. Qaraqalpaqlardιn` arbasι ko`lemi jag`ιnan kishilew bolιp, og`an o`giz jegiledi. Sonlιqtan bul o`giz arba dep ataladι.
Degershigine gu`l mιyιq qaqqan o`zbekler qollanatug`ιn arbalar qaraqalpaq awιllarιnda paydalanιlg`an. Qaraqalpaqlar bunday arbalardι o`zleri soqpag`an, Xorezm o`zbeklerinen satιp alg`an. Arbanιn` bul tu`rin tatarba yamasa at arba dep ataydι.
Da`r`yanιn` to`mengi jag`ιnda jasawshι qaraqalpaqlar o`zlerindegi arbanιn` o`giz qosatug`ιn tu`rin telegen arba dep te ataydι.
O`giz arba ha`m at arba menen bir qatarda xalιqtιn` turmιsιnda eshek qosqan arba da qollanιlg`an. (Qaraqalpaqlar tariyxιnan)
2. Qaraqalpaqlardιn` u`y-u`skene zatlarι, qazan-tabaq ha`m turmιslιq zatlarι: arsha, sandιq, sabayaq, qarshιn, bog`jama, kergi, sharιq, shιg`ιrshιq, urshιq, kelep ag`ash, tas shιra, qorjιn, shιpta, boyra, sebet, keli, kelsap, tu`belek, gu`bi, piskek, atlaw, suw qabaq, may qabaq, qarιn, tulιp, kepshik, shanash, tikesh, qιrg`ιsh, ato`shkir,t.b.
3. Qaraqalpaq hayal-qιlarιnιn` kiyim-kenshekleri og`ada bay tu`rge iye bolg`an. Olar ha`r tu`rli altιn, gu`mis zatlarι menen bezelgen.
Hayallar basιna taqιya kiygen, sιrtιnan aydιnlι yamasa jupqa menen orag`an. Ha`mmesi de sιrtιnan oraypek tartqan. Jaslarι qιzιl, sarι, ko`k tu`rinen, al ka`ywanιlarι aqtan tartqan.
Toy-merekege shιg`arda, bir jaqqa qιdιrg`anda bulardιn` ha`mmesinin` u`stinen jegde jamιlg`an. Jegde menen bir qatarda hayal-qιzlardιn` kiymeshek degen kiyimi de bolg`an. Qιzlar kiyetug`ιn ko`ylek, ko`binese, shatιrash etip nag`ιshlap toqιlg`an. Bunι «shatιrash ko`ylek» dep atag`an.