& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti

Shatιrash ko`ylek shan` bolar dep qag`aman,
O`n`irime ha`ykel, monshaq tag`aman. (xalιq qosιg`ι)
Hayal-qιzlardιn` ayrιqsha kiyimlerinin` bir tu`ri-sa`wkele. Sa`wkele-nag`ιs penen kestelep tigilgen, ha`r tu`rili altιn-gu`mis penen bezelgen hayal-qιzlardιn` bas kiyimi. Bul batιr qιzlar kiyimi retinde «Qιr qιz», «Alpamιs» usag`an xalιq da`stanlarιnda gezlesedi. (Qaraqalpaqlar tariyxιnan).
Neologizmler
Tildegi jan`adan payda bolg`an so`zler neologizmler dep ataladι. Mιsalι: Kolledj, litsey, kosmanavt, samalyot, biznes, ekonomika,
&Ulιwma qollanιlatug`ιn so`zler ha`m terminler
Tildegi so`zlerdin` ko`pshiligi ha`mmege tu`snikli, ulιwma qollanιlatug`ιn so`zlerdi quraydι. Mιsalι: jer, aspan, suw, taw, tog`ay, da`riya, ko`l, uzιn, qιsqa, qιzιl, Sarι, ko`k, jin`ishke, men, sen, ol, usι, bes, segiz ,on, bu`gin, Keshe, bιyιl,ha`zir, tez, shaqqan, al, ber, ju`z, tur, so`yle, jaz, oqι t.b. sιyaqlι so`zler bir tilde so`yleytug`ιn ja`miyet ag`zalarιnιn` ha`mmesine ten`dey tu`snik bolιp, ken` qollanιladι. Bunday so`zlerdin` toparι ha`mmege ortaq ulιwma qollanιwshι so`zler dep ataladι.
Sonday-aq tildin` leksikasιnda ilim, texnikanιn` ha`r tu`rli tarawlarιnda arnawlι qollanιlatug`ιn so`zlerde boladι.
Ilim ha`m texnikanιn` , sanaat ha`m awιl xojalιg`ιnιn` ha`r tu`rli tarawlarιna qatnaslι qollanιlatug`ιn bir ma`nili so`zler terminler dep ataladι.
Termin so`zler ha`r bir ilim tarawιna ta`n atamalardι bildiredi:
1) til ilimine baylanιslι (lingvistikalιq) terminler: leksika, fonetika, grammatika, sintaksis, atlιq, kelbetlik, feyil, sinonim, antonim, u`tir, noqat, soraw belgisi t.b.
2) Ko`rkem a`debiyat terminleri (a`debiyattanιw) terminleri: roman, povest, lirika,ten`ew, komediya, novella, gu`rrin`, ocherk, syujet
3) Matematikalιq terminler: algebra, geometriya, kvadrat, qosιw, alιw, ko`beytiw, ten`leme, qosιndι, alιmι,
4) Geografiyalιq terminler: globus, materik, klimat, qurg`aqlιq, merdian, ekvator
Terminler du`n`ya ju`zindegi barlιq tillerdin` ko`pshiligine ortaq bolιp ta keledi. Bunday termin so`zler internatsionallιq terminler dep ataladι. Mιsalι: klass, elektr, kombayn, traktor, morfologiya, sintaksis t.b.
& Ka`siplik ha`m dialektlik so`zler
Belgili bir ka`sipke, mamanlιqqa baylanιslι qollanιlatug`ιn so`zler ka`siplik so`zler dep ataladι