& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti


Download 1.82 Mb.
bet145/231
Sana18.02.2023
Hajmi1.82 Mb.
#1213826
1   ...   141   142   143   144   145   146   147   148   ...   231
Bog'liq
Қаракалпак тили китап

Sebep ha`m maqset pιsιqlawιsh.
5. sebep pιsιqlawιsh Is-ha`rekettin` isleniw ya islenbew sebebin bildiretug`ιn pιsιqlawιshqa sebep pιsιqlawιsh delinedi.
Sebep pιsιqlawιsh nege? ne sebepten? ne sebepli? nelikten? ne ushιn? sorawlarg`a juwap beredi. Sebep pιsιqlawshι xιzmetindegi so`zler is-ha`rekettin` isleniwine sebepshi boladι. Sebep pιsιqlawιsh to`mendegi so`zler arqalι bildiriledi.
1. Shιg`ιs seplik qosιmtalι atawιsh so`zlerden, sebep ra`wishinen boladι. Mιsalι: Onιn` ju`zi quwanιshtan qιzarιp ketti. Eshkinin` qabιrg`alarι say-say bolιp, arιqlιqtan o`liwge kelipti. Murat ilajsιzdan qoylardι baydιn` u`yine aydap keldi.
2. – ιp / -ip,-p ha`m – g`anlιqtan / - genlikten qosιmtalι hal feyil ha`m hal feyilli toplamlardan boladι. Mιsalι: Ol qιsιnιp terley basladι. Bir waqιtta ol o`zine qarsι kiyatιrg`an adamdι ko`rip gilt toqtadι. Ol su`ysinip oqιg`anlιqtan jιldιn` o`tip ketkenin de sezbedi. Ol ku`rte shalbar menen ju`rgenlikten ton`a basladι.
3. Shιg`ιs seplik qosιmtalι kelbetlik feyil, atawιsh feyillerden ha`m sol feyillerdin` toplamιnan boladι. Mιsalι: Ol albιrag`anιnan bosag`ag`a su`rnigip ketti. Biytanιs kisini ko`riwden ekewide hu`reyi ushιp qorqιsιp qaldι.
4. Atawιshlar menen tirkewishler ha`m ko`mekshi atawιshlardιn` dizbeginen boladι. Mιsalι: Ol qurdasιn ko`rgen son` so`ylesip qalg`an shιg`ar. Uqιplι basshι dep sol ushιn aytadι g`oy. Ol qιsawlι tapsιrma menen ju`rip ketti. A`wezovtιn` usιnιsι boyιnsha olar ko`p irkilmedi.
6. maxset pιsιqlawιsh Is-ha`rekettin` isleniw maxsetin bildiretug`ιn pιsιqlawιshqa maxset pιsιqlawιsh delinedi. Maxset pιsιqlawιsh nege? ne maxset penen? qanday maxset penen? kim ushιn? ne ushιn? sorawlarg`a juwap beredi.
Maxset pιsιqlawιsh to`mendegi so`zlerden boladι:
1. Maxset pιsιqlawιsh arnap, a`deyi, jorta, jortag`a, biykarg`a, bilqastan, qasaqana, jay, jaysha, t.b. maxset ra`wishleri arqalι haqqιnda bildiriledi. Gu`ljannιn` keliwine arnap awqat asιldι. O`zim bilqastan so`ylesiwge keldim.
2. Barιs, orιn seplik qosιmtalι ha`m tirkewishli atawιshlar, atawιsh feyillerden, sol feyillerdin` basqarιwιndag`ι so`zlerdin` dibeginen boladι. Mιsalι: Mine,tap usι ma`sele boyιnsha Murat Qa`mekbayg`a oylasιwg`a barg`an edi.
3. Atawιsh so`zlerge ha`m atawιsh feyilden keyin maxsetinde, niyetinde, maxeseti menen, niyet penen, so`zlerinin` dizbeklesiwi arqalι bildiriledi. Mιsalι: Bul isti tezletiw maxsetinde balιq zavodιna Ta`jekenin` o`zi ketti. Qurbaniyaz ornιnan turιp doslιq niyet penen qolιn sozdι.
4. Tilek, sha`rt, buyrιq ha`m anιqlιq meyillerge dep, degendey ko`mekshi feyillerinin` dizbeklesiwinen boladι. Mιsalι: Men shashιmdι aldιrιp qaytayιn dep ag`amdι ku`tip qaldιm. Toyg`a shaqιrtιlg`an To`remurat suwpι Qon`rat sha`ha`rinin` bas palwanι bolsιn dep Mιrjιqqa mirat salιp jiberipti.

Download 1.82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   141   142   143   144   145   146   147   148   ...   231




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling