ga`ptin` birgelikli ag`zalarι to`mendegi belgilerge iye boladι:
1) ga`ptin` birgelikli ag`zalarι bir-birine g`a`rezsiz ten` ma`nili baylanιsta keledi.
2) olar bir-biri menen sanaw intonatsiyasι ha`m dizbeklewshi da`nekerler arqalι baylanιsadι.
3) birgelikli ag`zalar, ko`birese bir tu`rdegi so`z shaqabιnan boladι.
4) ha`mmesi bir ag`zag`a qatnaslι bir sorawg`a juwap beredi.
Mιs: A`miwda`riya sulιwlιqqa, ra`ha`tli baylιqqa, jaynag`an jan`a o`mirge iye boldι.
AN`LATΙW: ga`ptin` ma`nisin ku`sheytiw ushιn yamasa dawιs ιrg`ag`ιna baylanιslι ta`kirarlanιp qollanιlg`an so`zler birgelikli ag`za bola almaydι. Mιsalι: Ol ba`rin, ba`rin jalan` ayaq gezgenlerin esledi.
Aspanda kepter qanat qag`adι, qag`adι.
Jollarιn`da xalιq ka`rwan ag`adι, ag`adι.
Ga`ptin` birgelikli ag`zalarι da`nekersiz ha`m dizbeklewshi da`nekerler arqalι baylanιsadι.
1. Da`nekersiz birgelikli ag`zalardιn` arasι intonatsiya arqalι baylanιsadι.Da`nekersiz intonatsiya arqalι baylanιsqan birgelikli ag`zalardιn` arasιna u`tir qoyιladι: Awιldιn` sιrtιnda mallar,buzawlar, qoy-eshkiler jayιlιp ju`r.
Men onι a`ri bnri izlestirdim, tappadιm.
2. Birgelikli ag`zalar biriktiriwshi (ha`m, ja`ne, tag`ι, menen (benen, penen) da\de), qarsιlas (biraq lekin, sonda da, so`ytsede, degen menen), awιspalι (ya, yaki, yamasa,bolmasa, ya bolmasa, ne) gezekles ( ga`, ga`hi, bir, birese, birde, geyde, bazda, a`ri) da`nekerleri arqalι baylanιsadι. Mιs: 1. Ko`sheler ku`ndegige qarag`anda azada ha`m kewilli ko`rinedi.2. Ol az g`ana oylanιp turdι, biraq u`ndemedi. 3. Heshkim ya maqullamaydι, ya qasarιspaydι.
4. Ol jipektey jumsaq qolι menen ga`hi basιmnan, ga`hi shashιmnan sιypaydι.
3. Birgelikli ag`zalar intonatsiya ha`m da`nekerlerdin` aralas keliwi arqalι da baylanιsadι.
Mιsalι: Agranom Ju`ginis Erlepesov Allanazarovtι, Elmurattι, O`mirniyazovtι ha`m Gu`lsa`nemdi qattι sιng`a aldι.
Do'stlaringiz bilan baham: |