An`latιu: Bayanlauιshtιn` bir jay ga`ptin` quramιnda ta`kirarlenιp qollanιlιuιda stillik talapqa ιlayιq boladι. Pikirdi ta`sirli etip, kusheytip ko`rsetiu ushιn ga`ptegi tiyka`rg`ι bayanlauιsh, yag`nιy is-ha`reket qayta-qayta ta`kirarlanιp son`g`ι takirarlang`an so`z (bayanlauιsh) tiykarg`ι bayanlauιshqa kusheytiushilik, o`tkirlik ma`ni beredi.
Mιsalι: xesh kimge aypauιn o`tindim, qayta-qayta o`tindim. Pulιnda o`zi to`ledi, on`bag`anday etip to`ledi. Apaq-shapaq ko`risip atιr, ekeui de kuledi, xa`z etip kuledi.
Bul mιsallardιn` xa`mmesinde de takiriarlangan so`zlardin` son`g`ιsι tusindiriushi so`zli bolιp kelgen. Eger bul so`zlerin` aldιndag`ι tusindiriushi so`zler aytιlmag`anda ga`p stillik jaqtan kemshilikke ushιraydι. Ga`ptin` ma`nisi anιq xa`m o`tkir bolmay qaladι.
Bunday g`aplerdin` quramιndag`ι ta`kirarlang`an so`zler bilgelikli ag`za bola almaydι.
Birgelkili ag`zalardιn` qollanιlιw ayιrmashιlιqlarι
Ga`ptin` birgelkili ag`zalarι tek sintaksislik ag`zalarι, ga`p ag`zalarι g`ana emes, sonιn` menen birge oy-pikirge qanday-da bir qosιmsha ma`nilik boyaw, stillik o`zgeshelik beretug`ιn qurallar xιzmetinde de atqaradι. Ma`selen, « Bul a`diwli isti orιnlap shιg`ιwda menin` de, senin` de, onιn` da u`lken u`lesi bar» degen ga`p birgelkili baslawιshlar arqalι oy-pikir, birinshiden, sa`ykes o`tirlikke iye bolιp tur, ekinshiden, sol iske qatnasιwshιlar ayrιqsha belgilengen, u`shinshiden, pikir sog`an sa`ykes aytιlιw o`zgesheligi, -da da`nekeri arqalι ma`nilik ku`sheytiwge iye bolg`an. Demek, birgelkili ag`zalar til arqalι qatnas jag`dayιnda belgili bir oy-pikirdi an`latιwg`a qatnasιp qoymastan, sonιn` menen birge onιn` da`lilligin, ta`sirliligin, obrazlιlιg`ιn payda etiwshi stillik qural xιzmetin de atqarιwg`a sebepshi boladι eken.
&Ayrιmlang`an ag`zalι ga`pler
Ma`nilik ha`m intonatsiyalιq jaqtan ayrιmlanιp kelgen ga`p
g`zasιna ayrιmlang`an ag`za dep ataladι.
Ga`ptin` ayrιmlang`an ag`zalarι o`zi qatnaslι so`zdi yamasa ga`pti qosιmsha ma`nide tu`sindirip, ayqιnlap keledi sol o`zi tu`sindirip kelgen so`zden intonatsiya yamasa pauza arqalι ayrιmlanιp aytιladι. Jazιwda ko`binese u`tir yamasa sιzιqsha arqalι bo`linip jazιladι. Mιs: Biz, jaslar, elimizdin` haqιyqιy azamatlι ekenimizdi iste ko`rsetiwimiz kerek.
Do'stlaringiz bilan baham: |
