& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti

Jazιuda sιzιqshanιn` qoyιlatug`ιn orιnlarι
Sιzιqsha ayιrιm hιzmetleri boyιnsha utirge usaydι. Biraq, wtirge qarag`anda da sιzιqshanιn` xιzmeti ha`r qιylι bolιp keledi. Sιzιqshada shegaralau, ma`nisti tastιyιqlau, motsinallιq ha`m ga`p ag`zasιnιn` g`arezsizligin ta`miyinleu qasiyeti kushlirek boladι. Sιzιqsha ga`ptin` belgili bir bo`legin basqa bo`leginen ayιrιp ko`rsetiu ushιn, so`zlerdin` arasιndag`ι ma`nilik-gramatikalιq qatιnasιqlardι an`latιu ushιn da jumsaladι.
Sιzιqsha ga`ptin` ortasιnda jeke xalιnda, al ga`ptin` basι menen aqιιnda (diologlarda) ta`kirarlangan halιnda da jumsaladι. Jeke jumsalg`an sιzιqsha, ko`binese ga`p ag`zalarιn ga`p ag`zalarιn ayιrιu xιzmetin atqaradι. Ta`kirarlanιp jumsalatug`ιn sιzιqsha shegaralau, emontsionallιq ma`nilerdi an`latadι.
Sιzιqsha mιnaday orιnlarda jumsaladι:
1. Ga`pte baslauιsh penen atauιsh bayanlauιsh yamasa baslauιshlιq topar menen atauιsh bayanlauιshlιq topar sιzιqsha menen ayιrιlιp jazιladι, a uιzsha so`yleude pauza islenedi. Mιsalι: Men – azat qaraqalpaq, sen – Erkin nog`ay
2. Sιzιqsha birgelikli ga`p ag`zalarιnιn` son`ιna, al ulιumalastιrιushι so`zlerdin` aldιna qoyιladι. Eger ulιumalastιrιushι so`z qollanιlmasa da, birgelikli ga`p ag`zalarιnan son` sιzιqsha qoyιladι.
Mιsalι: Azg`ana uaqιttan son` Tilemis, Niyaz, Xalιyma, tag`ι eki balιqshι – beseui kirip keldi. Haua, swu, jer, o`simlikler, hayuanatlar, Quyash planetalar, A`lem – bizdi qorshap turg`an barlιq materiallιq Dunya ta`biyat dep ataladι.
3. Ayιrιlmag`an ayqιnlauιshlardιn` aldιna sιzιqsha qoyιlιp jazιladι. Mιsalι: azg`ana uaqιttan keyin tek eki qarιydar – Beruniy menen Xasan qaldι.4. Twura ga`p sιzιqsha menen jazιladι:
a) twura ga`p avtor ga`pinin` aldιna kelse, twua ga`ptin` aldιna xa`m son`ιna sιzιqsha qoyιladι. Mιsalι: - Qoylardιn` jeytug`ιn sho`bi og`ada ko`p boladι, - deydi ag`am.
b) twura ga`ptin` ortasιnda avtor ga`pi kelse, avtor ga`pinin` eki jag`ιna da sιzιqsha ha`m wtir qoyιlιp jazιladι. Mιsalι: - Allanazar, - Qunnazar biy balanιn` dizesinen twrtip o`zine qarattι, - «g`a`rejetti ko`p jumsama» dep, o`zin` ko`beytip baratιrsan`g`o, bir yarιm – eki baptan bolmay ma? … Eplep tusingen adam arg`ιjag`ιn izlenip tauιp aladι, eger mιnau, - basιn twrtip ko`rsetti, eplep isleytug`ιn bolsa…
v) twura ga`p avtor ga`pinin` ortasιnda kelse, twura ga`ptin` eki jag`ιna sιzιqsha qoyιladι. Mιsalι: usιnι uqqan hayalι; - men tek qara jumιsqa saqal qιrιp kiriskenin aytajaq edim – au; - dedi…
g) Twura ga`pler diolog turinde kelse tura ga`ptin` aldιna sιzιqsha qoyιladι. Mιsalι:
- bular Ko`kshetaug`a ketti me?! - bular Ukrainada …- siz benen jiberilmedime? - jiberimedi!
- ne ushιn? - Bombanιn` astιnda qaladι!!
5. Sιzιqsha mezgildi shekti an`latatug`ιn juplasιp kelgen so`zlerdin` arasιna qoyιladι. Mιsalι: No`kis – Tashkent xaua jolι, 1920-30-jιllar, 70-80 protsent,10-15 betler .