& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti

Kelbetlik feyildin` atlιqlasιwι ha`m ga`ptegi xιzmeti
Kelbetlik feyiller ga`p ishiede atlιq ma`nisinde qollanιlιp atlιqlasadι. Atlιqlasqan kelbetlik feyiller atlιqtιn` ko`plik, seplik qosιmtalarιn qabιl etedi.
Kelbetlik feyiller o`zine bag`ιnιshlι so`zler menen birliikte kelbetlik feyil toplamιn du`zedi ha`m sol toplam ga`pte ken`eytilgen anιqlawιsh xιzmetin atqaradι. Mιsalι: Suwg`a qang`an atιzlar egiske tayarlandι. Alιstan ko`ringen Samarqand tawlarι ha`r tu`rli tu`ske enip buldιrap ko`rinedi. Hu`kim su`rgen tιnιshlιqtι hawlιg`ιp kirip kelgen jigit buzdι.
Kelbetlik feyiller ga`p ishinde to`mendegi sintaksislik xιzmetlerde keledi.
1. Ataw seplik tu`rinde atlιq so`zlerdi sιpatlap kelgende, anιqlawιsh xιzmetin atqaradι: Islengen jumιslardι ko`rip shιqtιq. Suwg`arιlg`an jerleri tapqa keldi.
2. Kelbetlik feyiller ga`ptin` son`ιnda kelip bayanlawιsh boladι: Eki otaw qatar tigilgen. Burιn bul do`gerekte el bolg`an. Ol kiyim kiygende, adam qarap turg`anday bolιp jarasatug`ιn edi. Ol bιyιl littseyde oqιyjaq.
3. Atlιqlasqan kelbetlik feyiller ga`pte baslawιsh, tolιqlawιsh xιzmetlerin atqaradι. Mιsalι: 1. Ayran ishken qutιldι, shelek jalag`an tutιldι.(naqιl). 2. Oqιwdι pitkergenler awιlg`a keldi. 3. Ayag`ι u`lken sιyg`anιn kiyedi, ayag`ι kishkene su`ygenin kiyedi. (naqιl).
Bul mιsallardag`ι 1-2 ga`plerdegi qara ha`rip penen berilgenler kim?, kimler? Degen sorawlarg`a juwap berip atlιqlasιp kelgen. Olar baslawιshtιn` xιzmetin atqaradι. 3-4 ga`ptegi sιyg`anιn, su`ygenin, degen so`zler tabιs seplik qosιmtalarιn qabιllap tolιqlawιsh xιzmetin atqarιp kelgen.
Hal feyil turalι tu`sinik
Bag`ananιn` ekinshi ta`repindegi qara ha`rip penen jazιlg`an so`zler hal feyil.Olar ra`wishler siyaqlι is-ha`reketti sipatlap kelgen.Olarg`a bayanlawιshqa qatnasι qaytip? Qalay? degen sorawlar qoyιladι.
Ha`l feyil-feyil ha`m ra`wishtin` belgilerine iye boladι.Feyillik belgige iye bolιp kelgende is-ha`reketti bildiredi.Basqa feyiller sιyaqlι bolιmli bolιmsιz tu`rde awιspalι ha`m awιspasιz feyil ma`nilerinde qollanιladι.
Ra`wishlik belgige iye bolιp kelgende tiykargι is-ha`reketike (bayanlawιshqa)qatnasι bolιp keledi.Ra`wishler sιyaqlι is-ha`reketti pιsιqlawιshlιq ma`nide sιpatlaydι.
Ha`l feyiller qospa feyillerdin` quramιnda tiykarg`ι feyil wazιypasιn atqaradι.Mιsalι.1.Jawιn jawιp tur.2.Ol so`ylei basladι.Bul ga`plerdegi jawιp , so`yley degen so`zler hal feyil .Olar o`zinen song`ι ko`mekshi feyiller menen birlikte bir grammatikalιq ma`nini bildiredi ha`m sol qospa feyildin` tiykarι bolιp keledi.