£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

so’nggi paleolit odamlari yashagan anchagina 

manzilgohlar topilgan. 1939 yilda Samarqand san’at va madaniyat tarixi 

muzeyining xodimi N.G.Xarlamov Samarqand shahridan o’tgan Siyobcha soyi 

yoqasidan so’nggi paleolit davriga xos odam manzilgohini topadi. Bu 

manzilgohda Samarqand davlat universitetining arxeologlari D.N.Lev va 

M.Jo’raqulovlar tomonidan o’tkazilgan izlanishlar natijasida uchta madaniy 

qatlam ochilib o’rganiladi. Bu makondan odam skeletlari, ikkita pastki jag’ 

suyagi, hayvon suyaklari, chaylasimon kulba izlari, uning markazida o’choq va 

kul qatlamlari, 10 mingga yaqin tosh qurollari /tosh pichoq, qirg’ich, tosh bolta/ 

topilgan. Samarqand makonidan tasviriy san’atning eng qadimgi namunasi - 

hayvonning qovurg’a suyagiga chizilgan beshta o’yiq shakl, bir qancha suyak 

bezaklari topilgan. 

 

So’nggi paleolit odamlarining manzilgohlari Toshkent va Surhondaryo 

viloyatlarida ham topilgan. O’rta Osiyoda 30 dan ortiq bunday yodgorliklar topib 

o’rganilgan. Mamlakatimizning so’nggi paleolit manzilgohlarida o’tkazilgan 

tadqiqotlar bu davrda mehnat qurollari yasash texnikasida, odamlarning turmush 

tarzi va dunyoqarashida, xo’jalik yuritishida keskin o’zgarish yuz berganligini 

ko’rsatadi. Odamlar jismoniy jihatdan ham takomillashdi. Odamlarning yangi 

turi, hozirgi zamon odamlariga o’xshash bo’lgan kramononlar

1

 shakllandi. Fanda 

bu odamni «homo-sapiens» - «aql-idrokli odam» deb ataladi. Ularning miya 

hajmi «homo-habilis»dan ikki baravar katta, bo’yi baland, qomati tik bo’lgan, 

nutqi rivojlanib, oddiy gap tuza olgan. Xo’jalikda baliq ovi kelib chiqadi. 

Odamlar yashash uchun kulbalar qurganlar. 

 

                               

1

 L.Larte tomonidan Frantsiyaning Dordon departamentidagi Kro-Manon g’oridan topilgan, bundan 40-12 ming 

yillar avval yashagan odamlarga berilgan nom.  

---

 

25