£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

Xiva xonligiga yurish. Fon Kaufman 1873 yil bahorida 12 mingdan ortiq zobit va 

askar, 56 ta to’p-zambaraklar bilan Xiva xonligiga yurish boshladi. Ayni paytda Xivaga 

qarshi Orenburg, Mang’ishloq, Krasnovodsk, shuningdek Kavkaz okrugi qo’shinlari ham 

yurishga kirishgan edi. Umumiy qo’mondonlik Kaufman zimmasiga yuklatilgan edi. 

Xiva xoni Muhammad Rahimxon bosqinchilarga qarshi o’z qo’shinlarining bir qismini 

Muhammadmurod devonbegi boshchiligida Chorjo’y tomonga, yana bir qismini Eltuzar 

inoq boshchiligida Qo’ng’irot tomonga, yana bir qismini amir To’ra boshchiligida 

Xazaraspga, Inoqbek boshchiligidagi qismni Xo’jayliga safarbar etdi. Xon chor Rossiyasi 

qo’shinlariga bas kelolmasligini anglab etgan edi. Amudaryo bo’ylarida qirg’inbarot 

janglar bo’ldi. 1873 yil 18 may kuni Kaufman otryadlari Amudaryodan o’tib Xazaraspni 

egalladi, Qo’ng’irot va Xo’jayli shaharlari, Mang’it qal’asi zabt etildi, talandi. Istilochi 

qo’shinlar Xivaga yaqinlashib qolganda Muhammad Rahimxon poytaxtni tashlab chiqadi 

va Izmiqsho’r tarafdagi turkman ovuliga yashirinadi. Xivalik Otajon to’ra Kaufman 

huzuriga borib shaharni vayron etmaslikni so’raydi. Kaufman shaharni zabt etib, Otajon 

to’raga xonni topishni buyuradi va xon xazinasini, moddiy-ma’naviy boyliklarni qo’lga 

kiritadi. 

1873 yil 12 avgustda Xivaga yaqin Gandimiyon qishlog’ida Kaufman bilan 

Rahimxon uchrashuvi bo’ladi va tarixda Gandimiyon shartnomasi deb nom olgan 

shartnoma imzolanadi. Shartnomaga muvofiq Xiva xonligi Rossiyaning vassaliga 

aylantirildi. Amudaryo quyi oqimining o’ng tomonidagi erlar Rossiya imperiyasi 

tarkibiga kiritildi, xonlikka oltin hisobida 2 million 200 ming so’m tovon to’lash 

yuklatildi. Rossiya savdo-sanoatchilari Xiva xonligida bojsiz savdo qilish, xonlik 

hududida er olish, sanoan korxonalari qurish xuquqini oldi. Xon o’zini Rossiya  

podshohining itoatkor xizmatkori, deb tan olishga majbur bo’ldi.