£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

Alisher Navoiyning ijod gulshani 

 

 

 

 

 

Jami 51 ming misradan 

iborat 5 ta go’zal dostonni 

o’zida jam etgan mashhur 

«Hamsa» asari: 

¾  «Hayratul Abror» 

¾  «Farhod va Shirin» 

¾  «Layli va Majnun» 

¾  «Sabbai Sayyor» 

¾  «Saddiy Iskandariy» 

  ¾  45 ming misradan iborat 

«Hazoinul-maoniy» 

(«Ma’nolar xazinasi») asari 

¾  «Muhokomatul lug’atayn» 

(«Ikki til muhokomasi») 

¾  «Majoisul ul-Nafois» («Nafis 

majlislar») 

¾  «Mahbub ul-qulub» 

(«Ko’ngillar mahbubi») 

¾  «Me’zon ul-avzon» («Vaznlar 

o’lchovi») v.b. 

  12 ming misrani 

jam etgan, Foniy 

taxallusida bitilgan 

forsiy tildagi nafis 

badiiy asarlar: 

¾  Mufradat 

¾  Sittai zaruriya 

¾  Fusumi arbaya 

 

Navoiy «Xamsa»siga kirgan «Hayrotul-abror», «Farxod va Shirin», «Layli va 

Majnun», «Sabbai sayyor», «Saddi Iskandariy» dostonlarining har biri o’zining bebaho 

ma’naviy qudrati, badiiy yuksakligi, til boyligining mukammalligi bilan ajralib turadi. 

Eng muhimi, o’zbek tilida ilk bor «Xamsa» bitishdek g’oyatda mashaqqatli vazifani 

sharaf bilan ado etgan Navoiy dahosi har qancha tahsinga sazovordir. 

Ulug’ mutafakkir asarlarini mutolaa qilar ekanmiz, ularda aks etgan, ilgari surilgan 

chin insonparvarlik, vatanparvarlik, mehnatsevarlik, hayotga oshuftalik, keng ma’nodagi 

---

 

148

ishq-muhabbat g’oyalari vujudimizni qamrab oladi, o’ziga maftun etadi. Bu ham Navoiy 

ijodining umrboqiyligidan, umumbashariy qadriyatlar ruhi bilan chuqur 

sug’orilganligidan yaqqol dalolatdir. 

Shu bilan birlikda bu davrda fors-tojik adabiyoti ham an’anaviy tarzda 

rivojlanishda davom etdi. Bu adabiyot dovrug’ini baland ko’targan, yuksak badiiy ijod 

namunalarini yaratgan Kamol Xo’jandiy, Xofiz Sheroziy, Abdurahmon Jomiy, Binoiy, 

Hiloliy va Vosifiy singari daho so’z san’atkorlari nomini alohida tilga olib o’tish joizdir. 

Ularning yuksak badiiy tafakkur ila yaratilgan umrboqiy asarlari, mana, necha asrlardirki, 

tarix va davrlar sinovidan o’tib, qanchalab avlodlar ongi, shuurini yolqinlantirib 

kelmoqda. 

Shunday qilib, Amir Temur va Temuriylar davri Vatanimiz xalqlarining hayotiy 

taqdirida, ularning ijtimoiy taraqqiyotning yuksak marralariga ko’tarilib borishi davomida 

o’chmas iz qoldirgan alohida bir tarixiy bosqich bo’ldi. Eng muhimi, bu davr Amir 

Temurdek buyuk siymoni tarix maydoniga chiqardi. Bu zoti sharif va uning avlodlarining 

mislsiz sa’y-harakatlari, bunyodkorlik faoliyati tufayli Movarounnahr va Xuroson 

o’lkalari ulkan o’zgarishlarga yuz tutdi. Mo’g’ullarning bir yarim asrlik bosqini va zulm-

asoratidan butunlay xalos bo’lgan ona yurtimiz qudratli saltanat darajasiga ko’tarildi. Ayni 

chog’da u ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy-ma’naviy jihatlardan yuksalib, jahonga dovrug’ 

taratdi. Ulug’ ajdodlarimiz tomonidan yaratilgan moddiy va ma’naviy madaniyatning 

yuksak namunalari, duru javohirlari mana necha asrlardirki, jahon ahlini hayratga solib, 

minnatdor avlodlar ardog’ida e’zozlanib kelmoqda.