0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi S. J. R a z z o q o V yog‘och va plastmassa konstruksiyalari

1525, 1220 mm, kengligi esa 1525, ¡220 va 725 mm tashkil qiladi.

---

7 -rasm. Qunlish fanerasi 
(qirqimi); /-bo‘ylama qatlamlar, 2- 
ko'ndalang qatlamlar.
F an era v araq s h a k lid a
boiganligi uchun. undan yengil sa> 
marali tom va devor yopma panellar, sig imlar hamda qoliplar tayyorlanmoqda
Tashqi qatlamlari tolalari bo'ylab yelimlangan faneraning mustahkamligi 
ko'ndalangiga nisbatan yuqori, chunki bo'ylam asi bo'ylab qatlamlar soni 
ko'ndalangiga nisbatan bittaga qirqilishdagi mustahkamligi yog'ochning tolalari bo'ylab yorihshdagi mustahkam- 
ligidan 2,5 marta Faneralarmustahkamligiga nuqsonlar ta’siri yog'ochdagiga nisbatan kamdir. 
Suvga o'ta chidamli faneralar namligi ¡2 %, o'rtachasiniki esa ¡5 9íni tashkil qiladi. 
Faneraning bikrligi elastiklik moduli bilan xarakterlanadi hamda 8 mm va undan 
katta qalinlikdagi faneralar uchun tolalari bo'ylab yog'ochning 90% ni, tolalariga 
ko'ndalanggi bo'yicha esa 70% ni tashkil qiladi.
Shimdirilgan fanera ham xuddi shunday tuzilishga ega (yelimlangan fanera 
kabi), Idcin uning tashqi qatlamlari nafaqat yelimlangan, halki ularga suvga chidamli, 
sintetik ^irtd a eritilgan smola shimdirilgan bo'ladi. Bu turdagi faneraning qalinligi 
5'*-}8mm,\XL\m\\^ lS0O-i-27OOmm, kengligj 1200^IS00m m  boiadi. Bu turdagi 
faneralar yelimlangan faneralardan o'tayuqc^ suvga chidamiiligi, mustahkamligi va 
maxsus noqulay namlik sharoitlarda qo'ilanilishi t»lan farq qiladi.
Yog‘ocb koDstruksiyalarini chirishva yonishdan him»ya qilish. C h irish - 
yog'ochni oddiy crganizmlar ta’sirida buzilishidir. Yog'och bu organizmlar uchun 
oziq-ovqat manbai vazifasini bajaradi. Yog'odi va yog'och materiallarining biologik 
zararkunandalari juda katta iqtisodiy zarar keltiradi. Biologik zararkunandalarga 
bakteriyalamingba’zi turlari, yog'ochni buzuvchi zamburug'lar, yog'och teshuv- 
chi qurtlar, chumolilar va dengiz yog'och teshuvchilari - molyuskalarning ba ’zi 
turlari kiradi. Hoziigacha bakteriyalaming yc^'ochga ta’siri kam o'rganilgan. 
Ma’lum bir bakteriyalar yog'och tarkibidagi ayrim moddalarni ochishga sabab 
bo'lib, uning buzilishiga olib keladi. Bulaming ta’sirida yog'och mustahkamligini 
asta-sekin yo'qotib boradi.
Eng ko'p tarqalgan yog'och zararkunandalari bu - zambun^' lardir. Ular o'rmon, 
ombor va uy zamburug'lari kabi turlarga bo'linadi. O'rmon zamburug'i, asosan, 
o'sayotgan yog'och daraxtini zarar laydi. Ombw zamburugiari yog'odi materialini 
saqlash jarayonida, uningyergategibturgan qismini zararlaydi. 
zamburug'lari 
esa yog'och materialini konstruksiya sifatida ishlatish jarayonida zararlaydi va uning 
chirishigasababbo'ladi. Zamburug'lar + 5 * 0 dan ^5 *C gacha bo'lgan haroratlarda 
va 18'^20 %namlikdan ^ m bo'lmagan holatlarda rivojlanib, yog'ochni chiritadi.

---

Qumursqalar - yog'ochning biKuvchilari hisoblanadi. Ular ham quruq, ham 
ho‘1 yog'ochning buzilishi va chirishiga olib kelishi mumkin.
Yog'och konstruksiyalarini chirishdan himoya qilishning ikki xil usuli mav- 
jud: konstruktiv himoya usuli; kimyoviy himoya usuli. Chirishdan himoya qilish* 
ning konstruktiv usuli yordamida konstruksiyaning ekspluatatsiya qilinishi uchun 
muhit yaratiladi va bu holatda konstruksiyaning namligi c h iri^ sharoitidagi nam- 
likdan oshibketmaydi. Yopiq binolarda atmosferadan tushadigan yog'ingarchilik 
tomyopmadan o'libketm asligi, tomda nishablik bo'lishi, ichki suvchiqib ketish 
yoilari bo'lishi ta'm inlanadi. Yog'och konstruksiyalarini kapilyar namlikdan hi­
moya qilish uchun, ular beton va g'isht devorlardan bitum qatlamli gidroizolyatsiya 
bilanajratiladi. Xonaichidagiyog‘ochk(»istruksiyalari/’F-7/5, UR-J75vabosh<{a 
yog'och lak-bo'yoqlari bilan himoya qilinadi. Yog'och konstruksiyalarida hosil 
bo'ladigan kondensatsiya namligidan himoya qilish muhim ahamiyatga ega. Bu 
holatda konstruksiyaga suv bug' lari kirmasligi uchun xona tomqo'yiladi. Asosiy yuk ko'taruvchi konstruksiyalami loyihalashda chok va yoriq 
joylar bo'lmasligiga erishish lozim. Chunki bujoylarda sovuqhavoning turibqoli- 
shiva 
SUV 
hosil bo'lishi -chirishjarayoninikeltiribchiqarisJii mumkin.
Agar konstruksiyaning ekspluatatsiya qilish jarayonida namlanishi aniq bo‘ Isa, 
bunday holatlarda kimyoviy himoya usulidan foydalaniladi. Masalan, ko faik, minora 
va qoziq konstruksiyalarida yog'och konstruksiya namlanishi mumkin, Chirishdan 
himoya qili^ining kimyoviy usulida konstruksiyaga antiseptika moddasi surtilishi, 
shimdirilishi yoki u bilan qoplanishi mumkin. Antiseptiklar ikki turgabo'linadi; suvda 
eriydigan va erimaydigan-moyli. Suvda eriydigan antiseptik - ftorh va kremniy ftorli 
natriydir. Uning rangi va hidi yo' q. U yqjiq turdagi binolarda ishlatiladi va odamlar 
uchun zaharli emas. Ba’zi turdagi suvda eriydigan zaharli antis^tiklar hammayjud. 
Ularning ayrimlari odamlar uchun ham zaharlidir Moyli antiseptik suM^a mmaydi, har 
xil zamburug' va bakteriyalar uchun zaharlidir, kuchli yoqimsiz hidga ^ bo'lib, odam­
lar sog'ligi uchun ham zararlidir. Bu turdagi antiseptik moddaiar ochiq turdagi inshoot­
lar konstruksiyalarini himoyalashda, odam kam bo' ladigan joylarda, yer va suv ostida- 
gi konstruksiyalami chirishdan himoya qilishda ishlatiladi.
Yog'och konstruksiyalarini yonishdan himoya qilishning ikki usuli bor: kon­
struktiv va kimyoviy. Yog'och yonuvchan qurilish materiali hisoblanadi. Uning 
olovbardoshlik chegarasi nisbatan kichikdir. Olovbardoshlik chegarasi - vaqt bir- 
liklarida o'lchanadi. Yirik ko'ndalang kesimli yog'och konstruksiyalari katta olovbar- 
doshlilik chegarasiga ega. Masalan, 17x 
ko'ndalang kesimli, qirraU yog'och 
to'sin • brus 10 M Pa kuchlanish bilan yuklangan holatda, 40 daqiqa mobaynida 
olovga bardosh beradi.
Yog'och konstruksiyasini yonishdan konstruktiv himoya ^lish usulida - kon­
struksiya yuqori haroralli jihozlardan uzoqroqqa qo'yiladi. Bu esa yog'ochning 
yonishiga qulay harorat bo' lishiga yo'l qo'ymaydi, Hatto oddiy suvoq ham olovbar- 
doshlilik chegarasining ortishiga sabab bo' ladi.
A

---

Himoya qilishning kimyoviy usulida antipireii moddasi qo'llanadi. Yog\>chni 
yonishi uchun ikki narsa boMishi kerak: harorat va kislorod. Antipiren harorat 
ko'tarilganda shimdirilgan yog'och tarkibidan chiqib, yog'och element sirtida 
plyonka hosil qiladi va Ixi bilan konstruksiyani kisloroddan izolyat.siyalaydi, nati- 
jadal yonish jaraywii to'xtaydi.
Zarur bo'lgan holallarda antipiren antiseptik modda bilan birgalikda va bir 
vaqtda yog'och konstniksiya elementlariga shimdiriladi.