002-секция Кармии doc

FIZIKA FANINI O‘QITISHDA ELECTRONICS WORKBENCH KOMPYUTER 
DASTURIDAN FOYDALANISH 
 
Nazarov J.T., Qudratova G.N. 
(Navoiy davlat pedagogika instituti) 
 
Mamlakatimiz ta’lim tizimida amalga oshirilayotgan islohatlar fizika fani o‘qituvchilari 
oldiga ham katta mas’uliyat yuklamoqda. O‘qitish jarayonida foydalaniladigan texnik 
qo‘rilmalarning takomillashib borishi natijasida ta’lim va tarbiya berish samaradorligini oshirishda 
ham katta o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. Yaratilayotgan yangilik va bilimlarni doimiy o‘zlashtirib borish 
O‘zbekiston Respublikasi “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” va “Ta’lim to‘g’risidagi qonun” 
hujjatlari oldiga qo‘yilgan asosiy maqsadlaridan biri hisoblanadi. Ta’lim va zamonaviy ishlab 
chiqarishning uyg‘unligini ta’minlash maqsadida kompyuter texnikasi imkoniyatlaridan ta’lim 
jarayonida muntazam foydalanib borish ayniqsa muhimdir. Shu maqsadda yaratilayotgan elektron 
darsliklar, ilmiy ommabop filmlar va vertual tajriba ishlari ta’lim jarayonining asosiy elementlari 
hisoblanadi.
Ta’lim jarayonida elektron dasturlardan foydalanish ta’lim sifatini oshirish kafolatlaridan 
biridir. Hozirgi kunda bunday dasturlardan bir qanchasi mavjud bo‘lib, “Electronics Workbench” 
dasturi imkoniyatlari haqida ma’lumot berib o‘tamiz. 
“Fizika” fanining elektromagnit jarayonlarini o‘rganuvchi qismi hisoblangan “Elektr va 
magnetizm” bo‘limida tajriba ishlarini bajarishda “Electronics Workbench” dasturidan foydalanish 
elektrotexnik jarayonlarni tahlil etishni osonlashtiradi. “Electronics Workbench” dasturi 
sxematexnik modellashtirilgan sistema bo‘lib, analogli, raqamli va raqamli–analogli elektr 
sxemalarni modellashtirish va tahlil qilish imkonini beradi. 
Dastur bazasida keng tarqalgan elektron komponentlarning katta to‘plami mavjud. Bundan 
tashqari bu komponentlarning bazasini kengaytirish va ularning qiymatlarini keng diapazonda 
o‘zgartirish imkoniyati kattadir. Electronics Workbench dasturi turli murakkabliklardagi sxemalarni 
quyidagi harakatlar yordamida yig‘ish imkonini beradi:
–elementlar bazasidan o‘lchov asboblari va elementlarni tanlash; 
–elementlarni ishchi oynaning istalgan joyiga olib borish; 
–elementni yoki elementlar guruhini muntazam 90 gradusga burish; 
–elementlar va elementlar to‘plami yoki sxemani ko‘chirib olish, o‘rnatish va o‘chirish; 
–o‘tkazlichlar rangini o‘zgartirish; 
–bir vaqtning o’zida bir qancha o‘lchov asboblarini ulash; 
–elementlar parametrlarini keng diapazonda o‘zgartirish. 
Oddiy komponentlar qiymatlarini kattaliklar to‘plamidan klavishlar yordamida o‘zgartirish 
mumkin. Faol elementlar (modellar) o‘zida aniq elementlar yoki ularning ideal modellari hamda 
kattaliklar to‘plamini mujassamlashtirgan. Modellar komponentlar bazasidan tanlanadi va ularning 
kattaliklari ham foydalanuvchi tomonidan o‘zgartirilishi mumkin.
O‘lchov asboblarining katta to‘plami turli xil kattaliklarni aniq o‘lchash va ularning 
grafiklarini chizish imkonini beradi. Barcha asboblar haqiqiy o‘lchov asboblariga yaqin qilib 
yasalganligi ulardan foydalanishda qulaylik yaratadi. Haqiqiy (real) tajriba qurilmalaridan 
foydalanganda va unga tayyorgarlik ko‘rganda ko‘p vaqt sarf qilinadi. Electronics Workbench 
dasturida tajriba ishlarini bajarish vaqtni tejash imkonini berishi bilan birgalikda alohida joyga 
ehtiyoj tug‘dirmaydi. Electronics Workbench dasturida shemalarni noto‘g‘ri yig‘ish o‘lchov 
asboblarining ishdan chiqishiga va tajriba o‘tkazuvchining hayotiga xavf tug‘dirmaydi. Dastur 
bazasida mavjud asboblarlar haqiqiysi tannarhining qimmatligi dasturning asosiy yutuqlaridan biri 
hisoblanadi. Murakkab sxemalarning grafik imkoniyatlari kengligi sababli ularni aniq tasvirlash va 
rangini o‘zgartirish imkonini yaratadi.
Xulosa urnida shuni aytish mumkinki, ushbu dastur elektrotexnik jarayonlarni 
o‘rganuvchilar uchun aniq xulosalar chiqarish, murakkab elektr sxemalarni tahlil eta olish va 
boshqa bir qancha imkoniyatlarni beradi. 

---

102